Dünyada uçak talebi artarken Çin de uçak imalatında küresel rekabete katıldı

28 Mayıs günü Çin’in havacılık sektöründe bir dönüm noktası yaşandı. Çin’in ilk yerli yolcu uçağı C919, ilk ticari uçuşunu Shanghai ile başkent Beijing arasında gerçekleştirdi. Yolculuk 1 saat 59 dakika sürdü.

C919’un ilk ticari uçuşunu gerçekleştirmesi Çin için neden bu kadar önemli? Çünkü bu gelişme, Çin’in büyük yolcu uçağı üretimi piyasasında küresel rekabete resmen katıldığı anlamı taşıyor. Bu sayede Çin’de milyarca dolar değerinde sanayi zincirinin oluşması bekleniyor.

“Havacılık Bilgisi” dergisi baş editörü Wang Yanan, CMG muhabirine verdiği röportajda şunları söyledi:

C919’un “yerli” niteliği

Şunu bilmek gerekir ki, C919, Çin’in uluslararası kıstaslara uygun olarak geliştirdiği ve tüm testlerini tamamladığı çift motorlu ve tek koridorlu ilk yerli büyük jet uçağı.

Birçok kişi, ilgili haberleri okurken şunu merak ediyor: Tamamen bağımsız fikri mülkiyet ne demek? Öncelikle, uçağın genel tasarımı Çin tarafından yapılıyor. Genel tasarım aslında çok geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Bu da demek oluyor ki, C919 uçağının sadece dış şekli değil, içindeki sistemleri ve başlıca parçalarının tasarımları da Çinli teknisyenler tarafından tamamlandı.

Yabancı tedarikçiler de ürünlerini bizim tasarımlarımıza uygun olarak ürettiler. Kastedilen bağımsız fikri mülkiyet hakkı budur.

Ayrıca uçaktaki birçok önemli parça da uçağın aerodinamik yapısı ve elektrikli donanımlarının büyük bir kısmı da Çin tarafından geliştirilip üretildi.

Sadece “dışı” yerli değil

Çinli uzman ve teknisyenler, uçağın dış tasarımı üzerinde hummalı çalışmalar yürüttü, tasarım birçok aşamada geliştirildikten sonra nihai hâlini aldı.

Örneğin uçağın ön camı, muadili olan sivil uçaklarda pek görülmemiş bir şekilde bombeli olarak tasarlandı. Zira bu tür camın ve üzerine yerleştirilen metal çerçevelerin imalatı son derece zor. Biz de dolayısıyla gelişmiş bir 3 boyutlu baskı teknolojisi kullandık. Bunun dışında, bazı yeni malzemeler de kullanıldı. Özetle C919’un üretimi, Çin’in sivil uçak imalat endüstrisini her açıdan üst düzeye taşıyor. Çin, bu alanda çok büyük çaba gösterdi. Bu bağlamda, C919 uçağının sahip olduğu bağımsız fikri mülkiyet hakları, bazı kişilerin düşündüğü gibi sadece dışının yerli olması kadar basit değil.

Güvenlik, 60 yıllık deneyim temelinde geliştirildi

Uçaklar için dikkat edilmesi gereken iki önemli unsur var. Birisi teknolojik özellikler, diğeri ise güvenlik. Güvenlik, geniş anlamıyla, bir uçağın uluslararası standartları karşılıyor olması demek. Jet uçaklarına yönelik uçuş kıstasları 1950’li yıllarda oluşturuldu. Aradan 60 yıldan fazla süre geçti. 60 yılı aşkın süre boyunca, standartlar uçakların ticari kullanım süreçlerinde elde edilen tüm deneyimlere istinaden sürekli değişiyor. Kaza ve arızalardan edinilen deneyimler de buna dâhil.

C919’un ticari kullanımı nasıl bir vizyona sahip?

C919’un büyük ölçekli olarak ticari kullanıma girmesinin önünde ciddi bir meydan okuma mevcut. Bu da C919’un bütün rotalarını kapsayan bir teknik güvence sisteminin oluşturulması. Diğer taraftan, C919 uçağının ticari kullanımı yoğunlaştıkça, rota yelpazesi genişledikçe ve direkt seferler çoğaldıkça, gelecekte bir gün sivil amaçlı büyük jet uçakları alanında Boeing, Airbus ve C919’dan oluşan üç ürünlü bir ortam mutlaka oluşacak. Bu da Boeing ve Airbus’ın küresel ticari uçak üretimindeki tekelinin kırılacağı anlamına geliyor.

Bana göre bu gelişme, Çin’in havacılık endüstrisine büyük değişimler getirecek. Büyük uçağımızın iç piyasada kullanımının artması ve kullanım çapının her geçen gün daha da büyümesi piyasaya ivme kazandıracak. Daha fazla yerel işletme, C919'un hâkim olduğu Çin yapımı büyük sivil uçak piyasasında kâr arayışında bulunurken,  teknolojik seviyelerini de yükseltmeyi isteyecek. Kâr isteği de daha fazla şirketi teknolojilerini yeni bir seviyeye taşımaya teşvik edecek.

Öte yandan, kullanım ölçeğinin genişlemesi üretimin de artacağı anlamına geliyor. Üretim kapasitesinin artmasıyla birlikte, uçağın yapım maliyeti düşecek.

Üretim kapasitesinin artması ve ürün fiyatının düşmesi, rekabet gücünün artması demek. Böylelikle doğurgan bir döngü ortaya çıkacak.

Havacılık endüstrisi büyük gelişme alanına sahip

İstatistiklere göre, ABD gibi havacılık alanında güçlü bir ülkede havacılık endüstrisi gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 8’sini oluşturuyor. Bu, 2016 yılından önce açıklanan bir veri. Çin'de bu oranın yüzde 3-4 civarında olduğu tahmin ediliyor.

Buradan, Çin'in havacılık endüstrisinin gelecekte büyük bir gelişme potansiyeline sahip olduğu sonucunu çıkartabiliriz. Bu potansiyelin önemli bir kısmı ise sivil uçak projeleri tarafından destekleniyor. Çin, büyük ölçekli sivil uçak imalat sanayisini terk etmeyi seçerse, önümüzdeki 30 yıl, 50 yıl, hatta daha da uzun bir süre böyle bir gelişme alanına sahip olamayabiliriz. Bu bağlamda, Çin’in hava taşımacılığı da en güçlü destekten yoksun kalacak.