Orta Asya, neden Çin'in stratejik ortaklık bölgesi oldu?
Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasının üzerinden 30 yıldan fazla bir süre geçti ve bu süre zarfında devletler arasında başarılı ilerlemeler kaydedildi. Çin, Orta Asya ile stratejik ortaklık ilişkilerini kurarak beş ülke ile işbirliğini güçlendirdi. Orta Asya, Çin'in stratejik ortaklık bölgesi haline gelerek Çin’in komşu ülkeleri arasında bir öncülük rolü üstlendi. İki taraf arasındaki ilişkilerin hızlı ve sürekli bir şekilde gelişerek ilerlemelerin kaydedilmesinde doğru bir ilişki geliştirme yolunun bulunması etkili oldu.
△2023 yılının şubat ayında ilk “Çin+Beş Orta Asya Ülkesi” Endüstri ve Yatırım İşbirliği Forumu, Çin’in doğusundaki Qingdao kentinde yapıldı.
Doğru ilişki yolunun belirlenmesi aşağıdaki unsurlara bağlıdır. İlk olarak, eşitlik esasına dayanmalıdır. Devletler arasında coğrafi ve demografik farklılıklar olsa da işbirliği, eşitlik temelinde olmalıdır. Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki diplomatik ilişkilerde, eşitlik ve karşılıklı yarara dayalı kurallar daima uygulanmıştır. Çin, Orta Asya ülkelerinin iç işlerine müdahale etmek yerine bu ülkelerin egemenliği ve toprak bütünlüğünü kararlılıkla desteklemekte ve kendi tarihleri, gelenekleri ve koşullarına uygun olarak kalkınma yolunu seçmelerine saygı göstermektedir. Çin, Orta Asya ülkelerinde uzun vadeli istikrar ve refahın gerçekleşmesini temenni etmektedir.
△2022 yılının eylül ayında Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Özbekistan’ı ziyaret ettiğinde Özbekistanlı mevkidaşı Mirziyoyev tarafından Üst Düzey Dostluk Nişanı ile onurlandırıldı.
İkinci olarak, karşılıklı güven büyük önem taşımaktadır. Yüksek düzeyde ve karşılıklı siyasi güven, Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkilerin temel niteliğidir. Lider diplomasisi, bu alanda yönlendirici bir rol oynamıştır. Çin'in üst düzey lideri Xi Jinping, Orta Asya'yı birçok kez ziyaret ederken, Orta Asya liderleri de defalarca Çin'i ziyaret etmiştir. Xi Jinping ve beş Orta Asya ülkesinin liderleri, Ocak 2022'de video konferansı aracılığıyla bir zirve gerçekleştirdi. Söz konusu beş ülkenin liderleri, Şubat 2022'de Beijing Kış Olimpiyat Oyunları'na katılmak üzere Beijing'e geldiler. Haziran ayında Çin+Beş Orta Asya Ülkesi Liderler Zirvesi mekanizması kuruldu.
△Kazakistan’daki Zhanatas Rüzgar Elektrik Santrali’ndeki rüzgar türbinleri. Bu 100 MV’lik santral projesi, Çin ve Kazakistan’ın işbirliğiyle gerçekleştirilen en büyük Orta Asya rüzgar enerjisi projesi
Üçüncü olarak, karşılıklı yarar büyük önem taşımaktadır. Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ekonomik işbirliği, eşitlik ve karşılıklı yarara dayalı kurallar temelinde son derece hızlı bir şekilde gelişmektedir. Çin, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan'ın en büyük ticari ortağı konumundadır. Çin-Orta Asya Doğalgaz Boru Hattı, Çin-Kazakistan Ham Petrol Boru Hattı ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan Karayolu gibi projeler başarıyla inşa edilmiş ve hizmete girmiştir. Ayrıca, Orta Asya bölgesinden geçen Çin-Avrupa yük tren hatları hızla gelişmektedir. Çin ile Orta Asya ülkeleri, ortak istişare, ortak inşa ve paylaşım prensipleri temelinde "Kuşak ve Yol" inşasını birlikte hızlandırarak birçok başarı elde etmişlerdir.
△Çin ile Özbekistan, işbirliğiyle aşı üretti. Çalışanlar, COVID-19 rekombinant aşı üretimini yapıyor.
Dördüncü olarak, yardımlaşma büyük önem taşımaktadır. COVID-19 salgınının ortaya çıkmasının ardından Çin ile Orta Asya ülkeleri, birbirleriyle yardımlaşarak salgınla ortak mücadele etmişlerdir. Çin, büyük miktarda yardım malzemesini Orta Asya ülkelerine sağlamıştır. Özbekistan ile yapılan işbirliği sayesinde aşı üretimi gerçekleştirilmiştir. Uluslararası sahnede sıkı işbirliğini sürdüren taraflar, çok taraflılığın önemini vurgulayarak daha adil ve mantıklı bir uluslararası düzenin sağlanmasını talep etmektedir.
△Özbekistan’daki Taşkent Konfuçyüs Enstitüsü’nde öğrenciler Çin hattını öğreniyor.
Beşinci olarak karşılıklı öğrenme. Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki temas, uzun bir geçmişe dayanıyor. Son yıllardır iki taraf arasındaki kültürel ve beşeri temaslar daha yüksek seviyelere ulaştı. Çin, Orta Asya ülkelerinde Konfuçyüs Enstitüleri’ni açtı ve Çince Orta Asyalı gençler arasında rağbet gören bir yabancı dil oldu. Orta Asya ülkelerinden Çin’e gelen öğrencilerin sayısı yıldan yıla artıyor. Çin ile bu ülkeler, kültür, spor ve sanat temaslarını yoğunlaştırarak birbirini daha yakından tanıma fırsatını sağladı.
Çin Cumhurbaşkanı Xi’nin belirttiği gibi, Çin, her zaman Orta Asya ülkelerinin güvenilebilir ve dayanılabilir iyi komşusu, iyi ortağı, iyi dostu ve iyi kardeşidir. Çin, Orta Asya ülkeleriyle el ele vererek daha sıkı bir Çin-Orta Asya Kader Birliği’ni kurmaya hazırdır.
