Doğu Han Hanedanı (M.S 25 -220) döneminden bir sanat harikası: Pamuk bez

Doğu Han Hanedanı dönemine ait mavı ve beyaz desenli pamuk bez

Resimde gördüğünüz bu pamuk bez, bin 700 yıldır yeraltında gömülü kalmasına ve çoktan eskimiş olmasına rağmen, üzerindeki gizemli deseni ve zarif işçiliği hâlâ gözleri kamaştırıyor.

Halihazırda Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi’nde saklanan bu pamuk bez, Ekim 1959’da Xinjiang’ın güneyindeki Hotan bölgesinin Niye ilçesindeki bir aristokrat mezarlığında bulundu. Çapı 89 cm uzunluğunda ve 48 cm genişliğindeki bu bezin dört kenarına dört farklı desen nakış işlenmiştir. Bu beze baktığımızda günümüzdeki baskı resimle biraz benzerlik olduğu anlaşılır.

Bezin orta kısmında yarım ayak ve bir aslan kuyruğu motifi, en alttaki uzun şerit bölümünde bir canavarın bir “ejderhanın kuyruğunu” ısırması motifi ve ejderhanın kuyruğunun üstünde ve altında uçan kuşların motifi bulunurken, kumaşın sol alt köşesi yaklaşık 32 cm uzunluğunda ve dörtgen şeklinde bütünlüklü olarak tasarlanmış ve içinde vücudunun üst bölgesi çıplak bir kadın yan tarafa gülümseyerek bakarken, başının arkasında yuvarlak bir halo ve elinde meyve dolu boynuz şeklinde bir kap bulunuyor.

Arkeolojik araştırmacılar MS 1 ila 3. yüzyıllara ait bu bezin Çin’de bilinen en eski pamuk bezlerden biri olduğunu tespit etti.

Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi’nden araştırmacı Wu Yanchun, “Bu pamuk bezin yurtdışından ithal edildiğiyle ilgili görüşleri bir kenara bırakıp, bazı belirli kültürel arka plandan analiz edersek, bu bezin Batı Bölgeleri’nden geldiği anlaşılır. Çünkü Çerçen’deki Zağunluk  antik mezarından çıkarılan yün tekstiller ve Sampul’dan kazılan eyer halılarının üzerindeki desenlerin hepsinde bu bezdekine benzer hayvan desenleri ve geometrik desenler bulunuyor. Batı Bölgeleri’nde yaşayan ataların günlük yaşamlarında boynuz şeklinde malzemeleri kullanıp zarif sanat eserleri yapma alışkanlığı vardı ve bu alışkanlık arkeolojik keşiflere yansımıştır.” dedi.

Bazı bilim insanları, bu pamuk bez üzerindeki kadın ve aslan savaştırma desenlerinin Yunan mitolojik temalarına ve bezin en altındaki uzun şerit bölümü üzerindeki vahşi hayvan figürü gibi desenlerin Çin sanatına ait olduğunu, pamuk tekstil, çivit mavisi boyama ve batik tekniğinin ise Hindistan’da ortaya çıktığını ve yarı çıplak haldeki kadının seksi görünümünün Kuşan İmparatorluğu’nun kültürel özelliklerine ait olduğu görüşünde.

Bir zamanlar Taklamakan Çölü’nün güney kenarındaki bir vahada yer alan Niye şehri, İpek Yolu’nun güneyindeki önemli bir geçiş noktasıydı. Doğu Han Hanedanı’nın sonunda, Kuşan İmparatorluğu’nda (30-375 yılları) yaşanan kargaşa sırasında bazı Kuşanlılar Niye şehrine taşındı. Han ve Jin Hanedanı (M.Ö 2. Ve 5. yüzyıl) döneminde Orta Ovalar’daki merkezi hükümet, Batı Bölgeleri’nde yerel yönetimler kurarak, siyasi egemen konumunu saptamanın yanısıra kültür ve sanat gibi alanlarda da derin bir etki yarattı.

Uzmanlar, Orta Ovalar kültürü ve Niye yerel kültürünün yanı sıra Hindistan ve Yunanistan’dan gelen kültürlerin Niye’de buluşması ve değişim ve çarpışmanın gerçekleşmesi sayesinde, ortaya eşsiz ve zarif bir sanatsal tarza sahip bu pamuk bezin ortaya çıktığını ve bu bezin Doğu ile Batı arasındaki kültürel değişimde son derece nadir bir sanat hazinesi haline geldiğini belirtiyor.