“Çin ve Orta Asya, Afganistan için işbirliğini yoğunlaştırmalı”
ABD ordusunun apar topar çekilmesinden bu yana geçen süre içinde Afganistan’ın siyasi durumunda büyük değişim yaşandı, bölgesel güvenlik belirsizlikleri arttı. Çin ve Orta Asya ülkelerinden uzmanlar, söz konusu belirsizliklerin üstesinden gelinmesi için Çin ve Orta Asya ülkelerinin işbirliğini güçlendirmeleri gerektiğini ifade ediyor.
Afganistan, Çin ve Orta Asya ülkelerinin yakın komşusu. Afganistan’da siyasi durumun aniden değişmesi de güvenlik ve kalkınma konularında Çin ve Orta Asya’ya yeni meydan okumalar getirdi. 19 Kasım’da düzenlenen Çin + Beş Orta Asya Ülkesi Düşünce Forumu’nda da bu meydan okumalara karşı çözüm arandı. Forumun teması, “Afganistan’ın yeni siyasi durumu ile Orta Asya’nın güvenliği ve kalkınması” olarak belirlendi.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı Gao Peiyong basına verdiği demeçte, Afganistan sorununa yönelik siyasi çözüm sürecinin hızlandırılmasının, ekonomik gelişme ve halkın yaşam seviyesinin iyileştirilmesiyle sıkıca bağlantılı olduğuna dikkat çekerek, Çin ve Orta Asya ülkelerinin Afganistan ile kapsamlı bağlantıyı ve ekonomik değişimi güçlendirmeleri, böylece çifte kazanca dayalı ortak kalkınmaya kavuşmaları gerektiğini vurguladı.
Gao Peiyong, “Avrasya kıtasının göbeğinde yer alan Afganistan’ın jeopolitik konumu Orta Asya ülkeleri için önemlidir. Afganistan, Orta Asya’nın Güney Asya’ya bağlandığı bir geçittir. Bölgedeki karayolu taşımacılığının kapsamlı şekilde birbirine bağlanması, Orta Asya ülkelerine daha fazla denize açılma seçeneği sunacağı gibi, Afganistan’a da daha fazla ekonomik çıkar sağlayacaktır. Bu nedenle Çin ve Orta Asya ülkeleri Afganistan ile işbirliğini güçlendirmeli, ülkedeki altyapı tesisleri projelerine destek sağlamalı, Afganistan’ın bölgesel ekonomik işbirliğine katılmasını yoğunlaştırmalı, böylece ortak refah ve kalkınmayı gerçekleştirmelidir.” diye konuştu.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi Doğu Avrupa ve Orta Asya Enstitüsü Başkanı Sun Zhuangzhi, Shanghai İşbirliği Örgütü’nün (SİÖ) bölgesel bütünleşme ve Orta Asya’da istikrarın korunması konularındaki işlevini kuvvetlendirmeleri gerektiğini vurguladı. Sun Zhuangzhi “SİÖ, gelecekte Kuşak ve Yol İnisiyatifi dahil bölgesel gelişme ve istikrara yararlı olan tüm çok taraflı inisiyatiflerle olumlu etkileşimi güçlendirerek, Orta Asya ülkelerinde güvenlik ve istikrarın korunmasına katkı yapacaktır.”diye konuştu.
Çin Uluslarararası İlişkiler Araştırma Enstitüsü Başkanı Xu Bu, Çin ve Orta Asya ülkelerinin Afganistan ile yakın komşu olduklarını belirterek, Afganistan’ın güvenlik sorunlarının diğer ülkelere sızmasını önlemek ile bölücülük, terörizm ve dini aşırıcılıktan oluşan “üç kötü güce” darbe indirmenin, Çin ile Orta Asya’nın ortak misyonu ve beklentisi olduğunu kaydetti.
Uzman Xu Bu, önümüzdeki günlerde Çin ve Orta Asya’nın “Çin+Beş Orta Asya Ülkesi Mekanizması”ndan faydalanarak Afganistan hususunda tutum, eylem ve strateji koordinasyonunu güçlendirmeleri gerektiğinin altını çizerek şunları dile getirdi:
“‘Çin+Beş Orta Asya Ülkesi Mekanizması’ çerçevesi altında Afganistan’la ilgili ortak eylemler koordine edilmeli, Afgan halkına insani yardım ortaklaşa sağlanmalı, kış için gereken yaşam malzemeleri tedarik edilmeli, ülkedeki altyapı inşası ve kapsamlı bağlantı projeleri hayata geçirilmeli ve bu şekilde Afganistan’ın yeniden yapılanmasına ortak katkıda bulunulmalıdır. Çin ve Orta Asya ülkeleri ayrıca güvenlik işbirliğindeki verimi artırmalı, dış tehditleri ortadan kaldırma kapasitesini de yükseltmelidir.”
