Sonbaharın sonu Han Lu: Nasıl yaşamalı, neler yemeli?
1-7 Ekim günlerinde Çin’de Milli Bayram kutlandı. Bayramdan sonraki ilk çalışma günü olan 8 Ekim’de, Çinlilerin geleneksel Ay Takvimi’ne göre Han Lu sezonuna girildi.
Han Lu, yıl içindeki 24 sezondan 17’ncisidir. Bu sezon, gerçek anlamda sonbaharın bitişi demektir. Han Lu sezonu, miladi takvime göre 7-9 Ekim günleri arasında bir güne rastlar.
Çincede Han soğuk, Lu çiy demektir. Han Lu sezonuna girilmesi, hava sıcaklığının daha önceki Bai Lu (Beyaz Çiy) sezonuna göre daha düşük olacağı, yer yüzeyindeki çiylerin ayaza döneceği anlamına gelir.
Hava soğuyor
Han Lu sezonunda yağmur yağışı azalır, hava kuru olur, gündüz-gece sıcaklık farkı büyür. Ancak bu yıl bir istisna oldu. Küresel ısınmanın etkisi altında Çin’in kuzeyindeki bazı bölgelerde yağmur yağışı devam ediyor, Shanxi’de bir nehrin seti ve bir kentin surları çöktü. Güneydeki bazı yerlerde hava sıcaklığı halen 30 derecenin üstünde.
Normalde Han Lu sezonunda Çin’in çoğu bölgesi sonbahar mevsimini yaşarken, kuzeydoğu kesimi sonbaharın son döneminde bulunacak, kuzeybatıdaysa kış mevsimi artık kendini iyice göstermeye başlayacak.
Han Lu sezonunda başkent Beijing’de normalde yılın ilk ayazı görülür. Yıl boyunca kar yağabilen Qinghai-Tibet Yaylası’nın dışında, Çin’in kuzeydoğu kesimi ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin kuzeyinde kar yağışı olur. Bu yıl Xinjiang’ın merkezi Urumçi dahil birçok bölgesinde kar yağışı görüldü.
Han Lu sezonu da diğer sezonlar gibi beşer günlük 3 aşamaya bölünür. Sezonun ilk 5 gününde kazlar güneye göç eder, ikinci 5 günlük aşamada serçe ve kuşlar ortadan kaybolur, üçüncü 5 günde kasımpatı çiçekleri açmıştır.
Han Lu sezonunun başlamasıyla çiy artar, hava sıcaklığı düşer. Çin’in kuzey kesimi sonbaharın son günlerini yaşar; beyaz bulutlar, kırmızı veya sarı ağaç yaprakları görülür... Ardından Çin birkaç ay soğuk havanın etkisi altında kalır. Ancak Çinliler, bol mahsulün alındığı sonbaharı seven bir millettir ve bu mevsimi “altın sonbahar” olarak adlandırır.
Han Lu, havanın serinden soğuğa dönmesinin göstergesidir. Güneydeki eyalet ve şehirlerde hava sıcaklığı normalde 20 derecenin altında kalır, Yangtze Nehri’nin kıyı bölgelerinde bile hava sıcaklığı 30 derecenin üstüne çıkmaz, en düşük hava sıcaklığı 10 derecenin altına inebilir.
Çin’in kuzeybatısındaki yaylalarda az sayıda vadi dışında hava sıcaklığı normalde 10 derecenin altında kalır.
Han Lu’da beslenme geleneği
Çinlilerin geleneksel ay takvimine göre belirledikleri sezonlar, zengin bir yeme içme kültürü oluşturmuştur. Çünkü kişinin, sağlıklı bir yaşam ve dengeli bir vücut için, mevsim değişimlerine dikkat ederek beslenmesi gerekmektedir.
Han Lu sezonunda 5 temel tat olan ekşi, acı, tatlı, bitter ve tuzlu arasındaki dengenin korunmasına özen gösterilmesi tavsiye edilir. Herkesin bünyesine göre tatlı, hafif ve sulu yemekler önerilir.
Armut, persimon ve muz gibi meyveler; havuç, lotus kökü, soya fasulyesi ve mantar gibi sebzeler; ayrıca deniz yosunu gibi deniz ürünleri insan sağlığına yararlıdır.
Kahvaltıda ılık yemek, mesela sıcak pirinç lapası içilir. Pirinç insanın midesine ve dalağına iyi gelir, pirinç lapası içine birkaç çeşit şifalı bitki eklenirse lapanın etkisi artar.
Han Lu sezonunda insan cildi kuru olur, saçlar dökülebilir. Bu nedenle vücuttaki Yang etkenini koruyan ve ciğere yararlı yemekler yenmelidir. Acı, baharatlı, ızgara yemekler yerine susam, ceviz, turp, domates, lotus kökü, süt, armut, muz, Kumul kavunu ve elma gibi yiyecekler tüketilebilir. Tavuk, ördek, dana eti, ciğer, balık, karides ve yer elması da iyi gelir. Ancak acı biber, zencefil, soğan ve sarımsak kullanımı azaltılmalıdır.
Orta yaştakiler, yaşlılar ve hastalara hurma, lotus tohumları, yer elması, ördek ve balık tavsiye edilir.
Han Lu sezonundan sonra, hava sıcaklığının devamlı düşmesiyle grip hastalığı artar. Bu hastalığa yakalanan birisinin kalp, beyin, kan damarı veya solunum hastalığı varsa, durumu ağırlaşabilir, durum hastanın hayatını tehdit edecek boyuta dahi ulaşabilir. Bu nedenle yaşlılar gribe yakalanmaktan kaçınmalı, günlük yaşamını makul şekilde ayarlamalıdır.
Sonbaharda hava soğuyunca beyin trombozu hastalığına yakalananların sayısı artar, bu durum havanın soğuması ve insanın uyku süresinin uzamasıyla ilgili. Tıp alanındaki geleneksel kayıtlara göre, sonbaharda insan horoz gibi olmalıdır, erken yatıp erken kalkmalıdır.
Sonbahardan itibaren insan dışarıya çıkarken şapka takabilir, saçları yıkarken daha önceye göre daha sıcak suyu kullanabilir. Alını terlerken rüzgâra çarpması önlenmeli. Çünkü insanın kafası vücudunun Yang etkeni en yoğun bölümlerinden biridir. Soğuk alırsa Yang etkeni kaybedilir.
Han Lu sezonunda insanın göbeği, eklem ve ayakları sıcak tutulmalı. İnsan soğuk aldığında önemli iç organları barındıran göbeğinde kan dolaşımı etkilenir, iki bacağında kanın sıcaklığı düşer, iki bacak hatta vücudun besin durumunda sorun çıkar. Ayak, kalbe en uzak organdır, kan dolaşımı için en uzun yolculuk gerekir, vücudun yaşam enerjisinin aktığı kanallar da iki ayağa kadar uzanır. Ayak soğuksa tüm vücut soğuk olur.
Han Lu sezonunda sıcak çorba ve sıcak çayın içilmesi, sıcak tutan elbiselerin giyilmesi tavsiye edilir. Sonbaharın tadını çıkarmak için dağa çıkmak, kasımpatı çiçekleri izlemek, Çinlilerin gelenekleri arasında yer alır.
