ABD’nin başlattığı savaş, 20 yılda Afganistan’a neler getirdi?

ABD Başkanı Biden Afganistan’da konuşlanan Amerikan askerlerinin Eylül ayına kadar tümüyle çekileceğini ilan ettikten sonra Afganistan ordusu hızla çöktü, Afganistan Talibanı ise hızla ülkenin çoğu eyaletini ele geçirdi. Tüm dünya, ABD’nin Afganistan’daki askeri operasyonlarının etkisini sorguluyor.

ABD, 2001 yılında Afganistan Savaşını başlattı. Tam 20 yıl geçti. 20 yıl süren savaş Afganistan’a neler getirdi?

1. Ağır can kaybı

ABD’de Brown Üniversitesi’nin başlattığı The Costs of War (Savaşın Maliyeti) adlı proje tarafından açıklanan rakamlara göre, ABD’nin başlattığı Afganistan Savaşı, doğrudan 241 bin kişinin ölmesine yol açtı. Bunların 71 bini sivil vatandaşlar. Savaşın neden olduğu hastalıklar, gıda, su ve altyapı tesislerinin kıtlığı ile diğer dolaylı nedenler de büyük can kaybına yol açtı. Afganistan’ın Kabil Üniversitesi’nde görevliler, savaşın başlangıcından beri günde 250 kişinin hayatını kaybettiği tahmininde bulunuyor.

△Brown Üniversitesi’nin Savaşın Maliyeti projesi kapsamında toplanan can kaybı bilgisi (Kaynak: Cost of War sitesi)

Ayrıca, ABD’nin öncülüğündeki NATO birlikleri Afganistan’da konuşlanırken, ne kadar Afgan vatandaşının bu yabancı askerlerin saldırısına uğradığı henüz bilinmiyor. İttifak ordusunun üyesi olarak Avustralya birliği Afganistan’da katliam suçu işlemişti.

• Avustralya Savunma Kuvvetleri Komutanı Angus Campbell geçen yılın Kasım ayında Afganistan’daki Avustralya birliğine yönelik bir rapor açıkladı. 4 yılda hazırlanan bu araştırma raporu, 23 özel tim üyesinin Afgan tutuklu ve sivillere yönelik 23 suikast olayına karıştığını, 39 kişinin öldürülüğünü ve 2 kişinin kötü muamele gördüğünü gösteriyor. (Kaynak: CCTV)

2. Mülteci sorunu:

Birleşmiş Milletler Mülteci Programı (UNHCR) tarafından Temmuz ayında düzenlenen bir basın toplantısında, Afganistan’da insani krizin yaklaştığına, durmadan tırmanan çatışmaların halka büyük acı yaşattığına dikkat çekildi.

Bu yılın Ocak ayından beri, güvensizlik ve şiddetten dolayı 270 bin Afgan vatandaşı evsiz kaldı, ülkenin toplam rakamı ise 3,5 milyonu buldu. Afganistan Savaşı sırasında toplam 11 milyon Afgan vatandaşı mülteci oldu.

△Afganistan’ın kuzeyinde evsiz kalan Afgan halkı için kurulan bir kampta bir kadın su kaynatmaya hazırlanıyor. (Kaynak: UNHCR/Edris Lutfi)

3. Halkın yaşam koşullarının kötüleşmesi;

BM’in ilgili verilerine göre, Afganistan geçen 20 yılda bazı alanlarda ilerleme kaydetmesine rağmen, bazı önemli endeksler göreceli şekilde kötüleşti. Bugün Afganistan’da kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla dünyanın 213. sırasında yer alıyor, işsizlik oranı yüzde 50’nin ve yoksulluk oranı ise yüzde 70’in üstünde.

Afganistan’da ortalama ömür beklentisi sadece 53,25 seviyesinde, bu dünyadaki en kötü sicil. Bu yılın Mart ayında Afganistan’da durum henüz ağırlaşmadan, ülkede 13 milyondan fazla kişi acil gıda yardımına ihtiyaç duyuyordu. Bu rakam şimdi 18 milyonun üstünde.

Mayıs 2021’de, BM Gıda Programı’nın (WFP) konvoyu Kabil’den diğer kentlere un gönderiyor. (Kaynak: WFP sitesi/Arete/Andrew Quilty)

4. Terörizm

ABD, 11 Eylül Olayı’ndan sonra Afganistan Savaşı’nı başlattı. Ancak 20 yıl geçmesine rağmen, Afganistan’daki güvenlik durumu iyileşmedi, hatta ABD askerleri çekilmeye hazırlanırken durum daha da kötüleşti.

BM Afganistan Yardım Misyonu’nun (UNAMA) Nisan ayında yayınladığı rapora göre, bu yılın ilk 3 ayında Afganistan’ta 573 sivil öldürüldü, 1210 kişi yaralandı. Can kaybı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 29 arttı. Bu arada kadınların can kaybı yüzde 37, çocukların can kaybı ise yüzde 23 arttı.

Afganistan’da ünlü siyasi analist Nazari Pariani, ABD’nin öncülüğündeki “terörle mücadele savaşında” çok sayıda sivil ve askerin öldüğünü, terör örgütlerinin sayısının ise 20 yıl önceki tek haneli sayılardan 20’ye yükseldiğini hatırlattı. Pariyani, ABD öncülüğündeki ittifakın Afganistan’da yenilgiye uğradığına dikkat çekti.

△Avustralya düşünce kuruluş Ekonomi ve Barış Enstitüsü’nün yayınladığı 2021 Küresel Barış Endeksi Raporu’nda, Afganistan üst üste 4 yıldır dünyanın en güvensiz ülkesi olarak belirlendi. Afganistan’ı Yemen, Suriye, Güney Sudan ve Irak izliyor. (Kaynak: Ekonomi ve Barış Enstitüsü raporu)