Sonbahar kapıda: Çin parasol ağaçları yaprak dökmeye hazır…

7 Ağustos’ta Çin’de Li Qiu günü kutlandı.

Li Qiu günüyle başlayan 15 günlük Li Qiu sezonu, Çin Ay Takvimi’ne göre yılın 24 sezonundan 13’üncüsüdür. Li başlamak demektir; Qiu, sıcaklığın azalması ve serinliğin başlaması anlamına geliyor. Qiu (秋) karakteri, hububat ve ateş anlamında 2 bileşenden oluşuyor. Qiu, hububatların olgunlaştığı anlamını da taşıyor. Sonbahar, sıcaktan serine, serinden soğuğa geçiş dönemidir.

   Li Qiu’nun habercisi, Çin parasol ağacı

Çin’in sonbahar tanrısının ismi Rushou’dur. Rushou’nun sol kulağını bir yılan sarıyor, sağ omuzunda ise kocaman bir balta taşıyor. Dağlar ve Denizlerin Klasiği (Shan Hai Jing) adlı mitoloji yapıtında, Rushou’nun güneş batımını görebilen Youshan dağında oturduğu ve dünyaya geldiğinde yanında mutlaka serinlik getirdiği ifade ediliyor.

Bu serinliğe karşı en hassas olan Çin parasol ağacıdır. Li Qiu sezonu başlar başlamaz ağacın yaprakları dökülmeye başlar. Çin’deki atasözleri arasında “Çin parasol ağacından bir yaprak düşünce, tüm dünya sonbaharın gelişini anlar” ifadesi yer alıyor. Çinlilerin ataları, evin avlusuna bir Çin parasol ağacı dikilirse sadece sonbaharın gelişini öğrenmekle kalmayıp, aynı zamanda eve anka kuşu geleceğine inanırdı. Anka kuşu sadece Çin parasol ağacı üzerine durur diye bir inanış vardı. Bu nedenle imparatorluk sarayında mutlaka Çin parasol ağaçları dikilirdi.

Song (960-1279) gibi imparatorluk döneminde, Li Qiu günü, tarihi kayıtların derlenmesinden sorumlu bir yetkili, sarayın ortasındaki bahçede bulunan Çin parasol ağaçlarının hareketini takip eder, rüzgâr esince bir yaprak ağaç dalından ayrıldığı zaman, yetkili derhal yüksek sesle bağırır: “Sonbahar geldi!” Ardından görevliler sırayla seslenip bu haberi sarayda yayardı. Sarayda yankılanan bu sesler daha bitmeden, general ve askerlerin koruması altında imparator saraydan çıkar, banliyödeki av alanına gider. Li Qiu gününden itibaren askerler egzersizler yapacak, sonbahar tanrısı için sunaklar hazırlanacaktır.

İmparator av işiyle uğraşırken, kırsal kesimlerdeki insanlar da meşgul olmaya başlar. Genç kızlar birkaç Çin parasol ağacı yaprağı toplayıp farklı şekilde keser ve saçlarına takar. Her çocuk eve gelince avucuna 7 kırmızı fasulye tanesi koyulur ve bir kâse kuyu suyu verilir. Çocuk fasulye taneleri çiğneyip kuyu suyuyla yuttuktan sonra dizanteriye yakalanamayacağına inanılıyordu.

Büyük anneler, tarladaki kavunları ve ağaçlardaki meyveleri toplar, patlıcanları haşladıktan sonra güneşte kurutur. Li Qiu akşam yemeğinden sonra meyveler servis edilir, şeftali çekirdekleri atılmaz ve Bahar Bayramı arifesine kadar saklanır ve ateşe verilir. Bu çekirdekler, salgın hastalığın simgesidir.

   Li Qiu’yla ilgili gelenekler

Li Qiu gününde Çinlilerin ağır, etli yemekleri yeme alışkanlığı var. Bu alışkanlık, yazın sıcak havalardan dolayı insanın pek iştahının olmaması ve hafif yemekler yemesinden dolayı kilo verdiği endişesiyle, serinliğin habercisi olan Li Qiu’da mutlaka kilo kaybının geri kazanılması gerektiği düşüncesinden kaynaklanıyor.

Yazın insanın pek iştahı olmadığı ve az yediği için yaz mevsimine “acı yaz” denirdi. Sonbaharda insanın iştahı artınca insan lezzetleri yemeyi tercih eder.

“Sonbaharı ısırmak”, Li Qiu’daki bir başka alışkanlıktır. Yazın kavurucu sıcaklık olur, sıcaklığın sürmemesi için “sonbaharı ısırmak” geleneği geliştirildi. Li Qiu gününde insanlar eve karpuz alır ve beraber yer. Li Qiu gününde karpuz yemenin, insanları kışın ve gelecek bahar mevsiminde diyare hastalığından koruyacağına inanılıyor.

   Li Qiu’da beslenme

Çin tıbbına göre, tüm yaz mevsimindeki tüketimden sonra insanın bağışıklık gücü en düşük seviyededir ve vücut besine ihtiyaç duyar. Bu sebeple sonbaharda insanın bağışıklık gücünü artıran yemekler yenmeli. Bu tür yemekler ve sağlık koruma alışkanlıkları, tarihten beri korunuyor. Şifalı yemek uzmanları, sonbaharda yemeklerin besin ve sindirilebilir olmasına önem verilmesinin yanı sıra, az acı yeme ve asidi artırma ilkesine uyulması gerektiğini vurguluyor.

Sonbahara uygun asit niteliğindeki taze sebze ve meyveler, örneğin armut, elma, su kestanesi, zambak, şalgam, lotus kökü, mantar, deniz yosunu, soya ürünleriyle lapa pişirilebilir. Bu tür lapalar, sonbaharda sıkça görülen ağız, burun, cilt kuruluğu ve kabızlığı önlüyor. Sonbaharda lapayı sabah kahvaltısında yemek tavsiye ediliyor.

Sonbaharda midenin ve dalağın işlevleri zayıflar, bağışıklık gücü azalır. Eğer sabah sıcak şifalı lapa yenirse, vücuda Yang etkisi eklenir.