Yeraltındaki Çin Seddi: Karız Kanalları

2021-06-30 16:10:09

Yeraltındaki Çin Seddi: Karız Kanalları_fororder_KARIZLAR

Çin’in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin doğusunda yer alan Turfan bölgesi, dünyaca tanınmış kurak alanlardan biri. Kuru hava şartlarına rağmen Turfan, Xinjiang'ın meyve memleketi olarak bilinir. Turfan bölgesinin nüfusu 400 bindir. Bütün bunlar, Turfan'da bulunan antik sulama sistemi Karız Kanalları'yla sıkı ilişki içinde.

Karız Kanalları, Turfan'ın can damarı konumunda. Bölgedeki sulama faaliyetlerinin yüzde 75'i Karız Kanalları sayesinde yapılıyor. Peki, havası bu kadar kuru olan Turfan'da, böylesine zengin bir sulama sistemi nasıl yapılmış?

Merak etmeyin, bu soruyu sizler için hemen yanıtlıyoruz. Turfan'daki su kaynaklarının esasını, Tanrı Dağları'daki kar suları oluşturur.

Turfan'ın deniz seviyesinden yüksekliği, Çin'de en düşük ve dünyada Ürdün'deki Ölü Deniz'den sonra ikinci düşük seviyededir. Turfan'a 60 kilometre yakınlıkta bir mesafede Tanrı Dağları bulunur. Tanrı Dağları'ndaki kar ve yağmur kaynakları, "doğal su deposu" olarak kabul edilir. Üstellik Tanrı Dağları'ndan Turfan'a uzanan toprakların yüksekliği 1400 metreye kadar ulaşır. Suların alçak yerlere akması kuralı dikkate alındığında, Turfan'ın Tanrı Dağları'ndaki su kaynakları kullanımı için elverişli bir ortama sahip olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanı sıra, Turfan'ın 50 kilometre güneyinde yer alan Aiding Gölü de Turfan'ın bir başka su kaynağı. 

Turfan'da Karız Kanalları'nın kazılması için elverişli bir başka neden de buradaki topraklar. Çünkü Turfan'daki yeraltı topraklarının çoğu, yapıştırıcı özellik taşıyan taşlardan oluşturur. Dışı son derece sert olan bu taşlar temelinde kurulan yeraltı kanalları kolayca yıkılmaz.

Karız Kanalları kuyular, yeraltı kanalları, yerüstü kanalları ve barajlardan oluşur. Karız Kanalları'nda her birkaç metrede veya onlarca metre mesafede bir kuyu vardır. Bu kuyular, yeraltı kanallarının dibine geçit sağlar, kanallar kazıldıktan sonra çıkan topraklar yerüstüne bu kuyularla taşınır. Kuyular aynı zamanda kanalları temizleme işlevi görür. Kuyuların üstünde insan veya hayvanların düşmesini engellemek için de betondan yapılmış bir kapak bulunur.

Karız Kanalları Turfan halkına ve topraklarına verimli su kaynakları sağlar. Rivayete göre Karız Kanalları'ndaki su çok temiz olduğu için bu suyu sürekli içenlerin ömrü uzun olur. İlginçtir ki, kanalların civarında bulunan köylerde kalan insanlar yüz yaşlarına kadar yaşıyorlar. Bu nedenle Turfan Çin'de "uzun ömürlü insanların memleketi" olarak adlandırılır.

Xinjianglıların tarihteki önemli eserlerinden biri olan Karız Kanalları, yaklaşık 2 bin yıllık geçmişe sahiptir. Turfan'ın 75 kilometre güneyindeki bir alanda, Karız Kanalları'nı tasvir eden bir kaya resmi bulunur. Bu resmin tarihi, 2 bin 300 yıl öncesine uzanır.

Karız Kanalları'nın yapılışı, tarihçiler arasında tartışma konusudur. Kimi uzmanlara göre, Karız Kanalları bölge halkı tarafından yapıldı. Kanallar, bölge halkının uzun zaman süren kuraklıkla mücadelesi sonucunda ulaştığı bir başarı. Bölge halkının dilinden düşmeyen bir hikâyeye göre, tarihte bir genç çoban koyunlara su sağlamak için yeşil bir alan keşfetmiş. Alanda su kaynakları yokmuş. Ancak çoban yeşil otun olduğu bir alanda mutlaka su kaynağı bulunduğunu düşünerek, nihayet otun altındaki suyu bulmuş ve diğer insanların yardımıyla Karız Kanalları'nı inşa etmeye başlamış. 

Tarihi kayıtlara göre, Karız Kanalları 2 bin 500 yıl öncesinde ilk kez Batı Asya'da yapılmıştır. Kimi uzmanlara göre, Turfan halkı Karız Kanalları'nı Çin'in ana kesiminden öğrenmiştir. Çin'in Han Hanedanı döneminde Turfan'a yakın Shanxi eyaletinde de Karız Kanalları inşa edilmiştir. Özellikle, Turfan'da Karız Kanalları'nın kazılmasında kullanılan bazı aletlerin isimlerinin Çinceden geldiği görülmektedir. Bu da, Karız Kanalları'nın ana kesimden öğrenildiğinin bir göstergesi sayılıyor.

Günümüzde Karız Kanalları Turfan bölgesinde halkın can damarı olarak kabul edilir. Bölgede kanallara büyük önem verilir. Karız Kanalları, ilkokullardaki ders kitaplarına bile dahil edilmiştir. Ayrıca Karız Kanalları Müzesi kurulmuştur. Müze çok sayıda yerli ve yabancı devlet lideri tarafından ziyaret ediliyor.

Turfan kenti, aynı zamanda üzümleriyle ünlüdür. Kentte 1990 yılından bu yana her yıl üzüm festivali düzenlenir. Festival şarkısının sözleri şöyle:"Karız Kanalları'nda temiz su akar, bağlarda güzel şarkı sesleri dört köşeye yayılır..."

Turfan halkının bu kadar misafirperver olması, tümüyle Karız Kanalları'yla ilgilidir. Bu durum, "bir bölgenin suyu ve toprağı, o bölge halkını besler" sözünün ne kadar doğru olduğunu kanıtlar…

刘文俊