Myanmar’da kaos dünyaya ne getirir?
Liu Wenjun
Myanmar’ın siyasetinde çalkantı yaşanması ve Aung San Suu Çii’nin tutuklanması dünyayı şaşırttı. Bu ülke askeri kontrolden çıkalı pek uzun süre geçmemişti. Ülke yeni yıla kaosla başladı.
Kuşkusuz Batılı ülkeler en sert kınamaları yağdırıyor, hatta bazı ülkeler ciddi tehditlerde bulunuyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, Myanmar’daki duruma şöyle değindi: “Yakın komşusu olan Çin ülkedeki tüm tarafları, anlaşmazlıkları anayasa ve hukuk çerçevesinde uygun şekilde ele almaya çağırıyor ve ülkede siyasi ve toplumsal istikrarın korunmasını temenni ediyor.”
Çin’in Myanmar durumundan büyük endişe duyduğunu görmek zor değil. Aşağıda sıralanan sorular endişe veriyor.
Myanmar’da istikrar korunabilir mi? Çin’in bu ülkede birçok ticari yatırımı bulunuyor. Myanmar’daki siyasi çalkantı, bu ülkede faaliyet gösteren Çin vatandaşlarının can ve mal güvenliğini doğrudan etkiliyor.
Myanmar’da ciddi geçim krizi çıkacak mı? Ne olursa olsun vatandaşlar geçim sıkıntısı çekmemeli. Myanmar’dan gelen görüntülere göre, ülkenin birçok bölgesinde gıda satın almak için uzun kuyruklar görüldü. Cep telefonları kullanılamaz halde. Geçim büyük bir meseledir. Myanmar halkı için zor zamanlar şimdi başlıyor.
Aung San Suu Çii’nin can güvenliği korunabilir mi? İlk kez tutuklanmadı, onun Myanmar’daki fiili lider konumu da tartışmazdır. Fakat 76 yaşına girdi. Bir de pandemi var. Can güvenliğinde bir sorun çıkarsa bu ülkede kan dolu bir sonuç çıkma ihtimali çok yüksek.
Gelecek olan yaptırımla nasıl karşılaşacak? ABD yaptırım tehdidinde bulundu. Myanmar’ın Batılı ülkelerden ciddi yaptırım çekeceği kuşkusuz. Yaptırım zor duruma düşen Myanmar ekonomisine daha büyük zarar verecek.
Kaos mu iç savaş mı? Myanmar’da 100’den fazla etnik grup var. Siyasette yaşanan çelişkiler iç savaşa yol açacak mı?
Myanmar’daki yabancı yatırım ne olacak? Batılı ülkeler yaptırım sopasını rahatça kaldırır. Çünkü Myanmar’da çok fazla yatırımları yoktur. Ama Japonya, Çin ve Singapur gibi ülkelerin yatırımı risk altında bulunuyor.
Batılı ülkeler bir sonraki dönemde nasıl bir tavır izliyor? Açıkçası mutlaka bir şey yapacaklar. Daha evvel Aung San Suu Çii’nin askeri gücüne karşı çıkmasına destek veriyordu. Aung San Suu Çii’yi tahta geçtikten sonra çok eleştiriyor ve Myanmar’a baskı yapıyordu. Şimdi siyasi durum değişti. Batılı ülkeler bir tarafa destek verdiği ve diğer tarafı bastırdığı oyuna devam edecek mi?
Çin neler yapabilir?
Çin, öteden beri, komşu ülkelerle yakın ilişkiler ve dostluklar kurma yönünde bir dış politika izliyor. Çin’in diplomasi tarihinde diğer ülkelerin iç işlerine müdahale örneklerine rastlanamaz. Daha evvel belirtildiği gibi, Myanmar’da siyasi kaos yaşanmasının Çin’e getireceği hiçbir fayda yok. Üstelik siyasi çalkantılar, Çin’in güneybatısındaki sınır güvenliği için de ciddi bir tehdit anlamına geliyor. Bir de Batılı ülkeler bunu kullanarak Çin’in dışişlerine daha büyük baskı uygulayacak. Myanmar Batılı ülkelerin dilinde dolaşan bir konu, ama Çin gibi komşu ülkeler için zor bir sınav olarak ortada duruyor.
Bu açıdan bakıldığından belki Wang Wenbing’in “Myanmar’ın yakın komşusu olan Çin bu ülkedeki tüm tarafları, anlaşmazlıkları anayasa ve hukuk çerçevesinde uygun şekilde ele almaya çağırıyor” ifadesi daha iyi anlaşılıyor.
İstikrar sağlanması her işin başında gelir. Çok fakir bir ülke olan Myanmar’ın başına gelen kalkınma olmalı. Fakat geride bırakılan yıllarda o kadar çok çalkantı yaşandıki, çalkantılar hiç ara vermeden tekrarlanıyor.
Bu arada, Çin Dışişleri Bakanlığı’nın sık sık kullandığı bir ifade aklıma geldi: Uluslararası toplum, Myanmar’daki siyasi anlaşmazlıkların çözülmesi için elverişli bir dış ortam hazırlamalı, ülkede durumu daha da kötüleştirebilecek girişimlerden kaçınmalı.
