Sıtmalı değil ‘sağlıklı’ bir dünya için tek çare çok taraflılık
21. yüzyıla girildiğinde terörle mücadele, bölgesel çatışmalar ve küresel finans krizi gibi sorunlar, çok taraflılığın insanlığın ihtiyaç duyduğu tutum, ilke ve politika olduğunu gösterdi. Donald Trump yönetimi ile birlikte ABD’nin ve küresel düzenin birçok değerinin sarsılması, ardından tüm dünyayı durma noktasına getiren COVID-19 salgını, çok taraflılığa duyulan ihtiyacın aciliyetinin inkâr edilemeyecek ölçülere ulaştığını ortaya koydu.
Davos Forumu’nda yaptığı konuşmada, çok taraflılığı savunmanın insanlığın mevcut sorunlar karşısında izlemesi gereken tek doğru yol olduğunu vurgulayan Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, diğer ülkeleri yok saymanın veya tehdit etmenin, yaptırımlara başvurmanın dünyayı bölünmeye ve hatta zıtlaşmalara sürükleyeceğini dile getirdi ve ekledi: ‘Bölünmüş bir dünyada ortak sınamalarla baş edemeyiz; zıtlaşma bizi çıkmaza sokar.’
Cumhurbaşkanı Xi Jinping, bu yıl sanal olarak düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu (WEF) 2021 Davos Gündemi’ne video konferans yöntemiyle katılarak bir konuşma yaptı.
Xi Jinping, konuşmasında hiçbir ülkenin ismini zikretmese de eleştirilerinde hangi ülkeyi kastettiğini kestirebilmek güç değildi. Çin liderinin ifadelerine göz attığımızda, son yıllardaki tek taraflı girişimleri, popülizm trendini ve COVID-19 ile mücadelede işbirliğini engelleyen adımları eleştirdiğini görüyoruz. Bu sayılanların faili tek olmasa da en büyük failinin ismini vermeye lüzum olmadığı açık...
Trump yönetimi, ‘Önce Amerika’ diye yola çıkarak tüm dünyayı kendince hizaya getirmeye kalkıştı. Paris İklim Anlaşması’ndan, UNESCO’dan ve Dünya Sağlık Örgütü’nden çekilen ABD, Çin’e karşı tarife savaşını başlattı ve müttefiklerine yaptırım uyguladı.
Ancak bu teşebbüsler, ne ABD ekonomisini düzeltti ne de Washington’un ittifaklarını sağlamlaştırdı; bilakis, ABD’nin izole olmasına yol açtı.
Joe Biden yönetimi, kimi uzmanlara göre, bahsi geçen konularda müspet adımlar atmaya çalışsa da ABD’nin uluslararası düzene ve çok taraflılığa verdiği zararın tamir edilmesi vakit alacak. Hatta Biden’in bunu becerip beceremeyeceği de bir muamma, zira ABD’nin, muhataplarının nazarındaki yeri ve itibarı çoktan değişmiş durumda...
Dünya, 100 milyon kişinin enfekte olduğu, 2 milyon 130 binin üzerinde kişinin hayatını kaybettiği bir salgınla boğuşuyor... Küresel ekonomi derin bir resesyona girmiş durumda. Washington ise bir yılını salgınla bilimsel metotlarla başa çıkmaya çalışmak yerine, Çin’i suçlayıp şeytanlaştırmakla uğraşarak, sorumluluklarını ihmal ederek ve bilimi hiçe sayarak geçirdi.
Böyle bir uluslararası ortamda, Xi Jinping’in Davos Forumu’ndaki konuşmasında defaatle çok taraflılık vurgusu yapması daha da önem kazanıyor.
Xi Jinping, konuşmasında, yine herhangi bir ülkenin adını anmadan, ‘Biçimi ister Soğuk Savaş veya sıcak savaş, ister ticaret savaşı veya teknoloji savaşı olsun, düşmanlık ve çatışma yönündeki yanlış yaklaşımlar nihayetinde tüm ülkelerin çıkarlarına zarar verecek.’ ifadelerini kullandı.
Xi, dünyanın karşılaştığı ‘girift ve karmaşık’ problemleri çözmenin tek yolunun ise açıklığa, kapsayıcılığa, uluslararası hukuka, uluslararası kurallara, istişareye ve işbirliğine bağlı kalmak olduğunun altını çizdi.
Konuşmasında, Çin’in COVID-19 ile mücadeledeki küresel işbirliğinde aktif rol almaya devam edeceğini belirten Xi, bilgi paylaşımını, diğer ülkelere yardım etmeyi, aşıya erişimin ve aşının maddi olarak karşılanabilirliğinin artması için çalışmayı sürdüreceklerini ifade etti.
Salgınla mücadeledeki işbirliğinin çok taraflılık ilkesi doğrultusunda yürütülmesinin gerekliliği çok açık. Sadece gelişmemiş ülkeler değil, birçok gelişmiş ülke dahi, hem ekonomilerinin hem de sağlık sistemlerinin kırılganlığı nedeniyle salgınla nasıl başa çıkacağını düşünürken, aşılara el koymaya çalışmak, aşı stoklamak ve salgınla mücadelede işbirliği yapmayı reddetmek politik tercihlerin ötesinde anlamlar barındırıyor, bir ahlak ve vicdan problemi hâlini alıyor.
Son olarak, Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in mesajlarının sadece ABD’ye değil, diğer ülkelere de ulaşması gerektiğinin altını çizmek gerekiyor.
Trump döneminin ABD’si, dünyaya ‘şerrin’ ne olduğunu gösterirken, Biden’in ABD’sinin sunduğu ‘ehvenişerri’ de diğer ülkeler kabul etmemeli.
Son dört yılın ABD’si, dünyaya sıtmaya gösterip insanları ölüme razı etmeye çalışırken, diğer ülkeler ABD’nin peşine takılmamalı, çok taraflılığa ve uluslararası düzene bağlı kalmalı. İnsanlığın ‘sıtmalı’ değil sağlıklı bir dünyaya ihtiyacı var; bunun için tek çare de ‘çok taraflılık’...
