Taklamakan Çölünde bir köy

Sıralar halindeki gri renkli iki katlı binalar, aralarından geçen dümdüz ve temiz sokaklar, berrak nehir suyu, oyun oynayan neşeli çocuklar...

Burası Deryaboyi köyü. Çin’in “en son çöl kabilesi” lakabıyla ünlenen Deryaboyi, ilkel zamandan modern zamana sanki bir gecede geçti. Deryaboyi sakinleri, orjinal yerleşim sitesinden taşındıktan sonra eskiden hiç beklemedikleri yaşamı yaşamaktadır.

   Keriye Nehri kıyısında nesillerdir yaşayan halk

Deryaboyi’un 300 hanesi nesillerdir Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin güneyinde yer alan Hotan ilçesinin merkezinin 250 kilometre kuzeyinde, Taklamakan Çölü’nün ortasında ve Keriye Nehri’nin kıyısında yaşıyordu. Ancak çölleşmenin etkisi altında Keriye Nehri giderek kurudu ve köy sakinlerini besleyemez haline geldi. Birkaç yıl önce köy nüfusunun yüzde 80’i yoksulluk standardının altında su ve elektrik kıtlığıyla boğuşuyordu, telefon hizmeti de köye erişmedi.

Deryaboyi kasabasının yoksulluğu azaltma çalışmasından sorumlu yetkili Wang Fang’ın verdiği bilgiye göre, doğal kaynaklar kısıtlı olduğu için, merkezi hükümet tarafından belirlenen kırsal kesimlerdeki nüfusun beslenme, giyinme, zorunlu eğitim, temel sağlık hizmetleri ve konut güvenliği ihtiyaçlarının güvence altına alınması mümkün değildi, tek çare taşınmaktı.

   Taşınmanın yarattığı değişiklikler

2017 ve 2019 yıllarında Deryaboyi köyündeki sakinler 2 grup halinde taşındı. 27 Eylül 2019’da son gruptaki 114 hane, çölün derinliğindeki eski köylerinden ayrılıp, ilçe merkezine 91 kilometre uzaklıktaki yeni yerleşim sitesine taşındı. Bununla birlikte, Xinjiang’da 13. Beş Yıllık Plan’da öngörülen taşınma görevi tamamlandı ve 169,4 bin köylü yeni yerleşim sitelerine taşındı.

56 yaşındaki Metsadık Abdulim acı günlerini şöyle hatırlatıyor: “Daha önce eşekle 8 günde ancak ilçe merkezine varabiliyordum, bu nedenle yılda sadece bir kez elbise alıyordum.”

Abdulim ailesi eskiden kırmızı söğüt dalları, tahta direkler ve çamurla yapılan evde oturuyor, acı su içiyordu. 2002 yılında köye fiberoptik elektrik ulaştırıldı, ancak günde sadece birkaç saat sağlanıyordu. Dış dünyayı hiç tanımayan köylüler, bir çeşit ilkel yaşam sürüyordu.

Bugün ise durum çok değişti. Abdulim bugünkü yaşamından bahsedeken çok neşelendi: “Evimiz kışın sıcak yazın serin oluyor. İçinde temiz tuvalet, geniş oturma odası, elektrik ve doğal gaz, internet, daha önce hiç görmediğimiz elektrikli eşya... bunları hiç beklemiyorduk.”

Abdulim yeni köyde hayatındaki birkaç ilke imza atti. İlk kez ceptelefonu aldı, ilk kez video konuşması yaptı, ilk kez pilav pişirme makinesi ve çamaşır makinesi kullandı, ilk kez sifonlu tuvalet kullandı...

Merkezi hükümetin belirlediği kriterlere göre, Deryaboyi köyünün yeni yerleşim sitesinde yeni okul ve sağlık ocağı kuruldu. Köyde okul yaşındaki 417 çocuktan hiçbiri okulu bırakmadı, yoksul nüfus temel sağlık sigortasına dahil edildi.

Eskiden köy doktorluğu yapan Zeynephan Sadık, eskiden sadece basit hastalıklara bakıyordu, hastanın durumu azcık ağır olduğunda ilçe merkezine gönderilirdi. Ayrıca köylüler geniş bir alana dağıldığı için, devriye gezisi en az 10 gün gerektiriyordu. Şimdi durum çok değişti.

   Köylüleri zenginleştirmek

Deryaboyi sakinleri güvenli yerleşim sitesine taşındı, ancak normal ve mutlu hayat için istihdam sağlanmalı. Deryaboyi köyü kendi koşullarına göre yoksulluğu azaltma tedbirleri saptayıp hayata geçirdi.

Örneğin köyde koyun yetiştiricilik kooperatifi kuruldu, 143 yoksul aileye 6213 baş koyun dağıtıldı, koyun sahibi köylüler koyunlarıyla koperatife katıldı. Şu an kooperatifin toplam 29 bin 600 koyunu bulunuyor, her haneye 100 düşüyor.

Köylüler hayvancılıktan kurtarılırken bir kısmı ilçe dışında çalışmaya başladı ve gelirini artırdı. Şu an köyde çalışma gücüne sahip 422 kişiden 29’u Xinjiang dışındaki bölgelerde, 47’si Xinjiang’ın diğer ilçelerinde çalışıyor. Her aileye en az 1 istihdam olanağı düşüyor.

Eski köy terkedilmedi, koyun kooperatifinin üyeleri eski köye bakma işini üstleniyor. Ayrıca kasabaya özgü çöl manzaraları değerlendirilerek turizm geliştiriliyor. 2019 yılında Xinjiang’a diğer bölgeler tarafından bağışlanan fonlardan 800 bin yuanı kasabaya verildi, 50 eski ev pansiyon haline dönüştürüldü, 50 aileye istikrarlı katkı oldu. Her aileye ortalama 16 bin yuan düştüğü belirtildi.

Kuvahan Mettursun yeni köyde bir restoran açtı, turizm sezonunda günde 100’den fazla turisti ağlıyor ve ayda 2 bin yuandan fazla kar elde ediyor, koyun ve bitki yetiştiriciliğinin katkısıyla, Mettursun bu yıl 90 bin yuan kazanabilecek.

Deryaboyi köyünde kişi başı gelir 2014 yılında 3200 yuan olurken bu yıl 9136 yuana kadar yükseldi, 287 yoksul ailenin hepsi yoksulluktan kurtuldu.