ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Başbakan Yardımcısı, Çin-ABD ticaret müzakerelerinin Çin tarafının sorumlusu Liu He 15 Ocak'ta, Washington'da birinci faz ekonomi ve ticaret anlaşmasını imzaladı.
Anlaşmanın içerikleri de açıklandı. 86 sayfalık anlaşma metni dokuz bölümden oluşuyor. Anlaşmada, telif ve patent hakları, teknoloji transferi, gıda ve tarım ürünleri, finansal hizmet, kur ve şeffaflık, ticaretin genişletilmesi, ikili değerlendirme ve anlaşmazlıkların çözülmesi gibi konular yer aldı.
Bunlar arasında Çin tarafının yakından ilgilendiği ek gümrük vergilerinin kaldırılması, karşılıklı ticaret rakamlarının gerçeğe uyması ve anlaşmaların dengesinin düzeltilmesi konuları metne yansıtıldı.
Bununla beraber ABD tarafının ana talebine de anlaşmada doğrudan cevap verildi. Yabancı basın kuruluşlarında daha önce, Çin'in ABD'den tarım ürünleri alacağı taahhüdünde bulunduğuna ilişkin haberler çıkmıştı. Bu konu da anlaşmada yer aldı. Anlaşma uyarınca, Çin bundan sonraki iki sene boyunca her yıl ortalama olarak ABD'den 40 milyar dolarlık tarım ürünü satın alacak.
Anlaşmada dikkat çeken bir diğer nokta da, anlaşmanın tam yerine getirilmesi için ikili değerlendirme ve uyuşmazlıkların çözümü bölümünde bu konudaki "oyun kuralı"nın belirlenmiş olması.
Kural şöyle: İki taraftan herhangi biri anlaşmaya aykırı eylemlerde bulunursa karşılıklı yaptırım uygulanacak.
Çin Başbakan Yardımcısı Liu He, anlaşmanın imzalanmasından sonra yaptığı konuşmada, anlaşmanın Çin için, ABD için, hatta bütün dünya için faydalı olacağını vurguladı.
Çin kamuoyunda ne gibi yorumlar mevcut?
Birinci faz anlaşmanın imzalanması, Çin ile ABD arasında 23 ay süren ticari sürtüşme sorununun nihai bir çözüme bağlanması için ileriye yönelik sağlam bir adım atıldığı anlamına geliyor. Dolayısıyla, bu anlaşmanın imzalanması Çin kamuoyunda da genel olarak iyimser karşılanıyor.
"Anlaşmada genel itibarıyla denge ve eşitlik görülebiliyor. Bu durum, insanların iki ülkenin nihai çözüme ulaşacağına dair inancını da artırdı" gibi görüşler Çin kamuoyunda hakim diyebiliriz.
Tabii ki bu hakim görüşler dışında bazı farklı şüpheler de söz konusu. Mesela "bu anlaşma çok zayıf, her an bozulabilir," veya "ikili ticaretin temel sorunlarına değinilmiyor, mevcut durumu değiştiremeyecek" gibi yorumlar da mevcut.
Aslında, Çin ve ABD, anlaşmanın resmen imzalanmasından önce bazı somut adımlarla birbirine yeşil ışık yakmıştı. Mesela, geçen Kasım ayında ABD'nin ihraç ettiği soyanın yarısından fazlasını Çin satın aldı. ABD tarafından açıklanan verilere göre, ABD Kasım ayında 7 milyon ton soya ihraç etti. Bunun yaklaşık 4,2 milyon tonunu Çin satın aldı.
ABD ise, geçen 13 Ocak'ta Çin'i Döviz Manipülatörü Listesi'nden çıkardığını duyurdu. Bütün bunlar birlikte değerlendirildiğinde, Çin kamuoyunda, iki ülke arasındaki ticaret müzakerelerinin geleceğine yönelik iyimser görüşlerin hakim olduğu anlaşılıyor.
Anlaşmanın imzalanması Çin piyasasını nasıl etkileyecek?
Anlaşmanın imzalanması genel bakımdan Çin borsası için iyi bir haber. Anlaşmanın imzalanmasından hemen sonraki gün, Çin'in hisse senedi borsası açılır açılmaz bir yükseliş gösterdi. Sonra tekrar düşüş kaydedilmesine rağmen, uzmanlara göre Çin ve ABD'nin anlaşmaya varması uzun vadeli bakımdan Çin borsası, özellikle hisse senedi borsası ile Hong Kong borsasının yükseliş eğilimini sürdürmesi için faydalı olacak.
Bunun dışında, ABD Çin'i Döviz Manipülatörü Listesi'nden çıkarmasının etkisiyle, Çin'in para birimi Renminbi'nin değerinde de büyük yükseliş yaşandı. Genel olarak, anlaşmanın imzalanması Çin piyasasına yönelik güvenin artmasına büyük katkı yapacak.
İkinci faz anlaşma ne zaman imzalanacak?
Birinci faz anlaşmanın ardından, tabii ki gözler ikinci faz anlaşmada.
Bu konuda çıkan haberlere göre, Çin ve ABD, her altı ayda bir düzenlenen ikili müzakerenin tekrar başlatılması konusunda daha önce bir anlaşmaya vardı. Birinci faz anlaşmanın dün imzalanmasından sonra söz konusu ikili müzakerelerle ilgili düzenlemelerin de gündeme gelmesi bekleniyor.
ABD Başkanı Trump daha önce verdiği bir demeçte, Çin'le ikinci faz anlaşmaya ilişkin müzakerelerin kısa bir süre içinde başlatılacağını söyledi. Ama Trump aynı zamanda, müzakerelerin ancak seçimlerden sonra tamamlanacağını belirtti.
Çin Maliye Bakan Yardımcısı Liao Min ise, kısa süre önce bu konuda sorulan bir soruya, "İkinci faz anlaşmanın ne zaman imzalanacağı tamamen birinci faz anlaşmanın yerine getirilmesine bağlı" cevabını vermişti.