Kış kapıya dayandı: Lidong Sezonu (立冬)

Çin'de Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi ve ülkenin bazı diğer bölgelerinde kar yağışları başladı. Kış artık iyiden iyiye kendini gösteriyor. Bu durum, Çinlilerin atalarının geliştirdiği 24 sezonluk meteoroloji sistemine uyuyor.

Ay takvimini geliştiren eski Çinliler, kış mevsiminin her yıl 7-8 Kasım gününde başladığına inanıyor, 7-8 Kasım günlerinden sonraki 15 güne Lidong Sezonu diyordu. Bu sezonda nehir buz tutmaya başlar, toprak donar, büyük kuşlar göç eder.

Bu yıl Lidong sezonu 8 Kasım günü, yani 4 gün sonra başlayacak.

Lidong sadece kışın başlangıcı değil

Lidong'un anlamı sadece kışın başlangıcı değil. Eski Çinliler Li kelimesini, günümüz Çinlileriyle aynı anlamda kullanıyordu, "Li" başlangıç demektir. Ancak "Dong" kelimesinin anlamı biraz karmaşık. Eski kaynaklara göre Dong, son demektir, dünyadaki varlıkların saklanması anlamına gelir. Yani sonbahar mevsiminde yetişen hububat Lidong gününden önce toplanır, depoya konulur, hayvanlar da kış uykusuna yatmaya hazırlanır. Lidong tam olarak kış mevsiminin başlaması, varlıkların kendini saklaması ve soğuktan korunmasına işaret ediyor.

Lidong gününden sonra kuzey yarımkürenin aldığı güneş ışınları giderek azalır, ancak yaz mevsimindeki ısı birikiminin bir bölümünün kalmasından dolayı hava aşırı soğuk olmaz. Güneşli ve rüzgârsız günlerde hava güzel olur, bu, tarım ürünlerinin yetiştirilmesine yararlıdır. Ancak Lidong gününden sonra kuzey Çin'de hava giderek soğur, ara sıra rüzgârlı, soğuk, yağışlı ve nemli bir hava görülür. Kasım ayında soğuma, özellikle aşırı soğuma ile ani sıcak ve ani soğuk hava durumu, insanların günlük yaşamını, sağlığını ve tarım üretimini olumsuz etkiler. Bunun için insanların hava raporunu takip edip, olumsuz hava durumundan korunmak için önlem almaları gerekir.

Yine de Çin'in çok geniş bir ülke olmasından dolayı, kuzey ile güney bölgeleri arasında büyük sıcaklık farkı söz konusudur. Bu fark Lidong gününden sonra daha da büyüyerek 30 ila 50 dereceye ulaşır. Kuzey Çin rüzgârlı, kuru ve bozkır olurken, güney Çin hala yemyeşildir.

Lidong'la ilgili gelenekler

Lidong eskiden önemli bayramlardan biri olarak kutlanır, atalara hürmet ve bol mahsul ziyafeti gibi etkinlikler düzenlenirdi.

Han (M.Ö. 206-M.S. 220) ve Wei (220-226) hanedanlarında imparatorlar vezirler eşliğinde tören düzenleyip kışı karşılar, ülke için savaşıp ölenlerin ailelerini ödüllendirir, ölenlerin yaşayanları korumaları dileğinde bulunur, halkı işgalcilerle savaşmaya teşvik edermiş.

Sıradan insanlar ise, ataları törenle ve mevsim ürünleriyle anar, aile ziyafeti verilir, gelecek yıl için kehanet töreni düzenlenirmiş. Çin tarım toplumuydu. Köylüler, bu gibi ziyafetlerle içki içme ve dinlenme fırsatı yakalamış olurdu.

Zamanla bazı gelenekler değişti, bazıları bugüne kadar korundu. Örneğin Çin'in güneyindeki Xiapu ilçesinde köylüler eski bir tapınağa gidip Ekim Tanrısı'na gelecek yılın mahsulünü sorar, bereketli hasat şenliği düzenler, şenlikte yerel opera gösterisi yapılırdı.

She etnik grubuna mensup insanlar yaşadıkları bölgelerdeki dağlara çıkar, tarlaları gezer, tapınağa gidip bol mahsul dileğinde bulunur.

Lidong sezonunda ne yenir, ne içilir?

Lidong sezonunda kış kapıya dayanır, insanların soğuğu gidermeye yararlı yemekleri seçmeleri tavsiye edilir.

Lidong, Çin'in bazı yerlerinde sonbahar ve kış mevsimlerinin kesiştiği gün olarak adlandırılıyor, bu bölgelerde Lidong gününde besin değeri yüksek yiyecekler yenir. Örneğin lotus tohumu, mantar, kestane, karides ve havuçla pişirilen pilav ve şeker kamışı tüketilir. Bu yemekler içine bazen şifalı bitkiler ilave edilir. Çin'in kuzeyinde Jiaozi (Çin mantısı) yenir. Değişim anlamındaki Jiaozi'nin insan kulağına benzeyen bir dış görünüşü vardır. Eski zamanlarda insanın Jiaozi yedikten sonra kulaklarının soğuktan koruyacağına inanılıyordu.

Bir hamur işi olan Jiaozi'nin hazırlanması için kuzu eti, salatalık, bıldırcın, deniz yosunu, havuç, susam ve ayçiçeği çekirdeğinin kullanılması tavsiye edilir. Aslında normalde malzemeleri zengin olduğu için Jiaozi lüks bir yemek türüydü. Bu nedenle Lidong gününde Jiaozi yemek, bir yıl boyunca tarlada çalışan ve soğuk hava nedeniyle dinlenme hakkını elde eden köylüler için "ödül" sayılırdı.

Geleneksel Çin tıbbı, güneşin insanın sağlığındaki rolüne büyük önem verir ve insanların özellikle kış mevsiminde güneşlenmesini teşvik eder. Ayrıca insanın gece yatağa girmeden önce sıcak suyla ayaklarını yıkaması önerilir. Çünkü bu iki yöntem, insan vücudundaki kanalları rahatlatır ve iç organların işlevlerini normalleştirir. Ayrıca insanı grip, kalp hastalığı ve yüksek tansiyon gibi hastalıklardan korur. Çin tıbbı, aynı zamanda insanların Lidong gününden sonra sıcak yemeklerle beslenmeye özen göstermesini ister.

Halk arasında, "kışın iyi beslenirsen, ertesi yıl bahar mevsiminde bir kaplanı bile yakalayabilirsin" sözü yaygındır. Bir diğer Çin atasözü "Lidong günü rüzgarlı olursa, ertesi yıl bereketli olur" şeklindedir.