Atalara saygı zamanı: Qingming Günü

Ataların anılması için oluşturulan bu özel günde insanlar, mezarlıklara gidip ölen yakınlarını anıyor, onlar için öbür dünyada mutlu bir yaşam dileğinde bulunuyor.

Qingming, hem yıl içindeki 24 sezondan biridir hem de ayrı bir festival olarak gelenek haline gelmiştir. Qingming, daha Zhou Krallığı döneminde (M.Ö. 1046-M.Ö. 256) bile çok yaygındı ve o zamandan bu yana bu özel günle ilgili çeşitli gelenekler oluştu.

Qingming Günü'nün kaynağı

5 Nisan, Çin'in geleneksel festivallerinden biri olan Qingming Günü.

"Soğuk yemek günü" anlamına gelen Hanshi Günü'nden kaynaklandığı düşünülen Qingming Günü'nün, Çin tarihinin ünlü isimlerinden Jiezi Tui'yi anmak için ortaya çıktığı belirtiliyor.

Geleneksel anlatıya göre, Jin Devleti'nin (265-420) prensesi Chong'er sürgün edilmiş. Chong'er'in en yakını ve aynı zamanda ona en çok yardım eden kişi Jiezi Tui'ymiş. Jiezi Tui, Chong'er için her şeyini feda edermiş. Hatta bir defasında Chong'er'in karnını doydurmak için, bizzat kendi bacağından bir parça kesip Chong'er'e sunmuş. Bundan çok duygulanan Chong'er "gelecekte sana mutlaka iyi bir karşılık vereceğim" diye söz vermiş. Bir süre sonra Chong'er gerçekten tahta geçmiş, ancak sözünü unutmuş.

Bazı şikayetlerden sonra Chong'er, Jiezi Tui'yi hatırlamış ve Tui'yi saraya çağırmış. Fakat Jiezi Tui kabul etmemiş. Bunun üzerine itibarının zedelendiğini hisseden Chong'er, Jiezi Tui ve annesinin saklandığı Mianshan dağına askerlerini göndermiş ve dağı ateşe vermelerini emretmiş. Jiezi Tui'nin, yangını görünce mutlaka annesini sırtına alarak saklandığı dağdan çıkacağını düşünen Chong'er, aynı zamanda alevlerin ortasında bir yol açılmasını da istemiş. Fakat 3 gün 3 gece devam eden yangın sönünceye kadar Jiezi Tui ve annesi dağdan çıkmamış. Yangın bitince Chong'er bizzat kendisi dağa çıkmış ve yanmış bir söğüt ağacına sarılmış olarak bulunan Jiezi Tui ve annesinin cesetlerini görmüş. Chong'er çok ağlamış, o günü Hanshi Günü olarak ilan etmiş ve herkesin soğuk yemek yemesini emretmiş, dağın ismini Jie Dağı olarak değiştirmiş. Chong'er ayrıca söğüt ağacından bir parçayla bir çift ayakkabı yaptırmış.

Ertesi yıl Chong'er ve vezirleri birlikte Jie Dağı'na çıkmış. Söğüt ağacının canlandığını fark eden Chong'er, ağaca "Qingming söğüdü" ismini vermiş ve Hanshi Günü'nden sonraki günü Qingming Günü olarak ilan etmiş.

Song (960-1279) ve Yuan (1206-1368) hanedanları dönemine gelindiğinde Qingming Günü, Hanshi Günü'nün yerini alarak daha önemli bir konuma sahip olmuş. Ataları ve ölen yakınları anma, soğuk yemekler yeme, salıncakta sallanma, Qingming Günü adetleri kapsamına girmiştir.

Çin'de Qingming Günü sadece Hanlar değil, Mançu dahil 24 azınlık etnik grubun ortak manevi varlığıdır.

Bir başka söylenti…

Bir başka söylentiye göre, Qingming Günü, adını geleneksel ay takvimine göre yılın 24 sezonundan biri olan Qingming'den alıyor.

Qingming sezonu, baharı simgeleyen Chunfen sezonundan sonra gelir. Qingming sezonunda hava güzel ve temiz, doğanın her köşesi hareketli olur. Bu nedenle bu sezonun "temiz ve aydınlık" anlamını taşıyan Qingming olarak adlandırılması çok uygundur.

Qingming Günü, yeşile ayak basma anlamına gelen Taqing Festivali, ay takvimine göre 3. ayın başlangıcını simgeleyen 3. Ay Festivali anlamında Sanyue Festivali, ataları anma anlamındaki Jizu Festivali gibi adlarla da biliniyor. Hem doğal hemde kültürel içeriği bulunan Qingming Günü, bir tabiat sezonu, aynı zamanda Çinlilerin geleneksel festiallerinden biridir. Bu festival, Çin milletinin atalarının "gök, yerküre ve insan" arasında uyum sağlama yaklaşımını yansıtıyor.

Qingming Günü'nün isminden anlaşılacağı gibi, bu özel günün gündeminde ataları anmak ilk sırada yer alır. Ataları anmak, Qingming Günü öncesi ve sonrası toplam 20 günlük süre boyunca sürebilir.

Qingming Günü, havanın ısındığı günlere rastlar. Bu nedenle Çinliler tatilde ailece kır gezisi yapar, eve dönerken yeni filizlenen söğüt dallarıyla yapılan şapkaları başlarına takarlar. Bu geziler "Bahar Gezisi" olarak bilinir, tarihte ise "Baharı Ziyaret" veya "Baharı Arama" diyerek adlandırılırdı. Bu dönemde insanlar kırlara gidip bahar manzarasının keyfini çıkarır.

Uçurtma uçurmak, Qingming Günü'nde en sevilen etkinliklerden biridir. Eskiden insanlar, uçurtma üzerine bir hastanın derdini yazıp uçurduktan ve uçurtmayı yükseklere ulaştırdıktan sonra ipi keserlerse hastalığın da uçurtmayla birlikte uçup gideceğine inanırlarmış. Zamanla uçurtma uçurmak, Qingming Günü'nün yaygın eğlencelerinden biri oldu.

Qingming, 24 sezondan biri olarak tarım üretiminde büyük önem taşıyan bir sezondur. "Qingming sezonunda kavun ve fasulye tohumları ekilir", "Ağaç dikmek için Qingming'i bekle" gibi atasözleri Çin'de çok yaygındır. Ayrıca Qingming, ipekböceği yetiştirme zamanıdır.

Qingming Günü, Bahar Bayramı, Duanwu Bayramı ve Güz Ortası Bayramı'yla birlikte Çin'in dört geleneksel bayramından biridir. Qingming Günü etkinliği Vietnam, Güney Kore, Malezya ve Singapur gibi ülkelerde de düzenlenir. Bu ülkelerdeki etkinlikler Çin'le hem benzerlik hem de farklar taşır.

Qingming Günü'nde devlet memurlarının memleketine dönüp ataları anmalarına kolaylık sağlamak için Tang Hanedanı (618-907) Xuanzong döneminde 736 yılında 4 gün tatil verilmeye başladı, bu tatil uzunluğu 777 yılında 5 güne ve 790 yılında 7 güne kadar uzatıldı. Buradan anlaşılıyor ki Qingming Günü, Tang Hanedanı döneminde çok görkemli bir festivaldi. Song Henedanı (960-1279) Qingming Günü tatili de 7 gündü.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra tatil önce 1 gün, 2008 yılında 3 güne çıkarıldı. Qingming Günü, 20 Mayıs 2006'da Çin'in ilk grup ulusal maddi olmayan kültür mirasları listesine dahil edildi.