Çin'in Romeo ve Juliet'i: Qi Xi (七夕)

Çin'de ve geleneksel Çin kültüründen etkilenen ülke ve bölgelerde kısa süre sonra bir festival kutlanacak, adı Qi Xi.

Festival 'Çifte Yedi' olarak da biliniyor, çünkü bu festival ay takvimine göre, yedinci ayın yedinci gününe denk geliyor. Qi Xi, 'Çin'in Sevgililer Günü' kabul ediliyor.

Çin'in Romeo ve Juliet efsanesi

Qi Xi'nin öyküsü, Romeo ve Juliet'e benzeyen eski bir efsaneye dayanıyor.

Çoban Niulang, yoksul ancak mutlu bir delikanlıymış, hayatta ona eşlik eden tek canlı yaşlı bir öküzmüş. Her gün tarlada çalışan Niulang, eve dönünce bir de yemek pişirmek ve çamaşırları yıkamak zorundaymış.

Bir gün Niulang eve döndüğünde evinin tertemiz olduğunu, çamaşırlarının yıkandığını ve sofrada sımsıcak, mis gibi kokan yemekler bulunduğunu görünce çok şaşırmış ve "Peri mi geldi acaba?" diye düşünmüş.

Sonraki birkaç gün de böyle geçmiş. Niulang olup biteni anlamak için bir sabah evden çıktıktan sonra civarda bir yere saklanmış ve evini gözlemeye başlamış.

Çok geçmeden güzel bir kız görünmüş. Kız Niulang'ın evine girip hemen ev işlerine başlıyormuş. Niulang, kendisini tutamayarak hemen eve gitmiş ve kıza, "Neden ev işlerime yardım ediyorsun?" diye sormuş.

Bunu duyan kız çok şaşırmış ve yüzü kızararak, "Adım Zhinü, çok çalışarak sana yardım etmek istedim." demiş. Bu sözlere çok sevinen Niulang cesaretle "O zaman benimle evlen, birlikte çalışıp yaşayalım" diye evlenme teklifinde bulunmuş. Zhinü, bu teklifi kabul etmiş. Bundan sonra Niulang, her gün tarlada çalışırken, Zhinü evde kumaş dokuyup ev işlerini yapmış.

Birkaç yıl sonra Niulang ve Zhinü biri oğlan, biri kız iki çocuğa sahip olmuşlar ve çok mutlu bir yaşam sürmüşler.

Bir gün, gökyüzü birden bire kara bulutlarla kaplanıp, fırtına başlayınca, gökten iki general Niulang'ın evine gelmiş ve Zhinü'nün Gök Tanrısı'nın yedi kızından en küçüğü olduğunu, Gök Tanrısı'nın onu aramakta olduğunu söyleyip, Zhinü'yü zorla göğe götürmüşler.

Göz göre göre karısının götürülüşünü izleyen Niulang, çok üzülmüş ve göğe çıkıp karısını yeniden eve getirmeye ant içmiş.

Ayrılık içinde kıvranan Niulang'ı gören yaşlı öküz Niulang'a şöyle seslenmiş: "Beni öldürürsün, derimle göğe çıkıp Zhinü'yü bulursun." Bunu yapmayı hiç istemeyen Niulang, başka çare olmadığını anlayınca, gözyaşları içinde öküzün dediğini yapmış.

Niulang, gerçekten de öküzün derisinin üstünde uçarak, iki çocuğuyla gök ülkesine ulaşmış. Ancak Gök Tanrısı, Niulang ile Zhinü'nün görüşmesine bir türlü izin vermiyormuş.

Niulang ve çocuklarının yalvarıp yakarmasına dayanamayan Gök Tanrısı nihayet izin vermiş. Göz hapsinde tutulan Zhinü, kocası ve çocukları yanına getirildiğinde çok sevinmiş, kocasına ve çocuklarına sımsıkı sarılarak, özlem gidermiş. Ancak zaman çabuk geçmiş, Zhinü yeniden götürülmüş. Zhinü'yü bırakmak istemeyen Niulang ve çocukları peşinden koşmuşlar ve Zhinü'ye yetişmeye çalışmışlar. Tam yetişecekken, Gök Tanrıçası saçından altın bir toka çıkararak, aralarında genişçe bir samanyolu çizmiş. Ondan sonra Niulang ve Zhinü samanyolunun iki yanında durup birbirine bakmakla yetinmiş.

Gök Tanrısı yalnızca Ay Takvimi'ne göre 7. ayın 7. gününde Niulang ve Zhinü'nün bir araya gelmesine izin veriyormuş. O gün on binlerce saksağan samanyolu üzerine bir köprü kurar, Niulang ve Zhinü böylece yılda bir defa birbirine kavuşurmuş.

Qi Xi'nin doğuşu

7 anlamındaki Qi ve uğur anlamında Ji'nin seslenişi çok yakın olduğu için, Qi Xi Festivali'nin kutlandığı 7. ayın 7. günü 'çifte mutluluk' günü olarak görülüyor.

Çin tarihinde kadınların aya tapma alışkanlığı vardı, çünkü geleneksel Çin kültüründe ayın kadınlara uğur getireceğine inanılıyordu.

Qi Xi gecesinde yeni kıyafetler giyen genç kızlar bahçede Dokumacı Kız Yıldızı olarak adlandırılan Vega yıldızına bakarak yetenek sahibi olmayı dilerlerdi, buna beceri dilemek anlamında Qi Qiao (乞巧) denirdi. Qi dilemek veya dilenmek, Qiao beceri anlamında. Han Hanedanı'ndan (M.Ö. 206-M.S. 220) beri, Çinli genç kızlar Qi Xi'de iğneden ip geçirip kendi becerisini ispatlardı, el işi yarışmaları yapılırdı.

Song (960-1279) ve Yuan (1271-1368) hanedanlarına gelindiğinde Qi Xi Festivali çok görkemliydi, başkentte festivale özgü ürünleri satan pazarlar vardı. Festival öncesindeki birkaç gün pazar çok kalabalık olurdu, tıpkı en büyük festival olan Bahar Bayramı gibi.

Niulang ve Zhinü efsanesi Qi Qiao Festivali'yle birleşince genç kızlar efsaneye inanmışlar, bu nedenle Niulang ve Zhinü'nun buluştuğu 7. ayın 7. gününde kızlar çiçeklerin önünde durup, başlarını kaldırarak Aya bakarmış, Niulang ve Zhinü'nün buluşmasına tanıklık etmek isterlermiş; ayrıca Zhinü gibi becerikli bir kız olmayı ve mutlu bir evliliği dilerlermiş. Zamanla Qi Xi Festivali oluşmuş.

Qi Xi'yle ilgili gelenekler

Qi Xi gününde çocuklar çiçek toplayıp öküzlerin boynuza asar. Bu gelenek, "öküzün doğum gününü" kutlama anlamına geliyor, çünkü Niulang'ın karısı Zhinü'yle gökte buluşması için öküz kendi derisini Niulang'a vermiş. Bu gelenek aslında öküzün fedakar ruhunu anmayı amaçlıyor.

Qi Xi Festivali'nde çocuk figürlü bir çömlekten oyuncak almak çok yaygın bir gelenekti. Lotus yaprağı şeklinde kıyafet ve etekler giydirilmiş oyuncakları her pazarda görmek mümkündü.

Tabii en yaygın gelenek Zhinü'yü anmaktır. Bu, genç kız ve kadınlara özgü bir iştir. Genç bir kız veya kadın, 5 veya 6 arkadaşı veya komşusuyla birlikte ortaklaşa bir tören düzenlerdi. Ay ışığında bir masa hazırlar, üzerine çay, içki, meyve ve hünnap ile yer fıstığı gibi kuruyemişlerin yanı sıra, taze çiçekler koyulur, önünde tütsü yakılırdı. Törene gelen herkes önce bir gün oruç tutar, ardından duş alıp törene katılır. Tapma töreninden sonra masa etrafında oturup sohbet eder, genç kız yakışıklı bir damat, genç kadın ise çocuk sahibi olmayı dilerdi...

7. ayın 7. günü, bilgi ve yazı işlerinden sorumlu Kui Xin adlı tanrının doğum günü olduğu söyleniyor. Eskiden memurluk sınavını kazanmak isteyenler, Kui Xin'e saygı gösteriyordu, bu nedenle Qi Xi gününde Kui Xin'e de tapılırdı ve sınavda başarı dilenirdi.

Hunan ve Zhejiang gibi eyaletlerde kadınlar sedir ağacı yaprakları ve şeftali ağacının dallarıyla su kaynatır, daha sonra bu suyla saçlarını yıkardı. Qi Xi Festivali'nde bu özel suyla yıkanmanın her şeyi temizleme gücü olduğuna ve bu suyla saçlarını yıkayan kızların Zhinü'nün himayesinde olacağına inanılıyordu.

Qi Xi, 2006 yılının Mayıs ayında ulusal maddi olmayan kültür mirasları listesine alındı. Bugün genç aşıklar Qi Xi gününde evlenmeyi seçiyor, bu nedenle önceden internet üzerinden randevu yapılması öneriliyor.