Afganistan birincisi kız öğrenci: Ülkeme katkı sağlamak istiyorum
Jawad Temori, Su Hang, Wangqi
CMG muhabirleri
Afganistan’daki üniversiteye giriş sınavının sonuçları 25 Ağustos’ta açıklandı. 19 yaşındaki Salgay Baran, sabah erken saatlerde televizyonun karşısına geçti. Elektrik kesintisi beklendiği şekilde geldi, ancak televizyon, jeneratör ve birtakım pillerle çalışmaya devam etti. Elektrik tedarikindeki sıkıntı ve ülkedeki kaos yüzünden Kabil’de elektriksiz günlere sıkça rastlamak mümkün.
Televizyonda, üniversiteye giriş sınavında en yüksek puan kazanan 10 öğrencinin ismi açıklanıyor. Salgay, 10’dan geriye doğru sayılan isimleri dikkat ve heyecanla dinliyor. Bu sene sınava giren 180 bin öğrenci arasında ilk 5’e gireceğinden emin. İkinci sıradaki isim bile açıklandı, ancak Salgay’ın ismi hâlâ ekranda görünmedi. Genç kızın içine büyük bir karanlık çöktü, “Bittim, mahvoldum!” diye düşündü.
Tam bu sırada ekran da karardı. Salgay, öfkeyle odayı terk etti, jeneratörü tekrar çalıştırmaya giderken ise kız kardeşinin “Abla, abla hemen dön!” çığlıklarını duydu. Aceleyle odaya gelen genç kız, ekranda kendi isminin yazılı olduğu sınav kartını gördü…
Televizyondan “pat” diye bir ses geldi ve ekran tekrar karardı. Pil tamamen tükenmişti. İki kardeş, büyük bir coşkuyla bağırarak güzel haberi aileleriyle paylaştı. Herkes kucaklaştı.
Salgay, Çin Medya Grubu muhabirine yaptığı açıklamada, o gün yaşadıklarını dakika dakika anlattı. Salgay, “12 yıl çabaladım. Gece gündüz okudum. Mükafatını aldım. Çok mutluyum.” dedi.
Salgay Baran CMG muhabiriyle konuşuyor (Video görüntüsü)
Ülkenin bir numaralı kadınının üç hedefi
Afganistan’da üniversiteye giriş sınavı şubat ve mart aylarında düzenleniyor. Ülkedeki gerginliğin tırmanmasına ve birçok okulun pandemi nedeniyle kapanmasına rağmen bu yılki sınav planlanan şekilde yapıldı.
Afganistan’da üniversiteye giriş sınavına “Kankor” deniyor. 160 sorudan ve 360 puanlık testi Salgay Baran, 352.575 puan ile birinci olarak tamamladı.
Salgay lisedeki sınav sonuçlarını gösteriyor (Fotoğrafçı: Jawad Temori)
Afganistan’daki üniversiteye giriş sınavında birinciliği iki yıldır kız öğrenciler kazanıyor. Salgay ise Peştun etnik grubuna mensup ilk sınav birincisi. Peştunlar, Afganistan nüfusunun yüzde 40’ını oluşturuyor. Taliban mensuplarının çoğu da Peştun.
Salgay’ın birinciliği ülkede büyük bir haber oldu.
Taliban’a ait haber sitesi dâhil Afgan basınında konuya geniş yer ayrıldı.
Eski Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, Ulusal Yüksek Uzlaşma Konseyi Başkanı Abdullah Abdullah gibi üst düzey isimler sosyal medyadan Salgay’ı tebrik etti.
Hamid Karzai, sosyal medya hesabından Salgay’ı tebrik etti.
Afgan ressamların çizdiği Salgay ile ilgili resimler sosyal medyada paylaşıldı
Afganistan Ulusal Sınav Kurumu’ndan verilen bilgiye göre, bu yılki üniversiteye giriş sınavına 199 bin 725 öğrenci başvurdu ve 179 bin 927 öğrenci katıldı.
68 bin 930 öğrenci, dört yıllık üniversitelere girme hakkı kazanırken, 11 bin 435 öğrenci de 2 yıllık yüksekokulları kazandı.
Salgay Baran, Kabil Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni seçti.
Salgay’ın odasının camında asılı kâğıdın üzerindeki kendine yazdığı not dikkat çekiciydi: “İlk hedefim sınavda birincilik kazanmak, ikinci hedefim Kabil Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girmek, üçüncü hedefim... Benim üçüncü hedefim yok.”
“Taahhütlerin yerine getirilmesini umuyorum”
Taliban, Afganistan’daki 34 vilayetin 33’ünde kontrolü ele geçirdi. Karmaşık durum ile pandemi yüzünden Afganistan’da yüksekokullar hâlâ kapalı.
Çin Medya Grubu muhabirinin, 27 Ağustos günü Kabil Üniversitesi’nin önünde çekim yaparken karşılaştığı devriye gezen Taliban mensuplarından biri, “Şu an okulda öğrenci yok, öğrenciler dönene kadar okulun güvenliğini koruyacağız” dedi.
Taliban’ın 1990’lı yıllardaki iktidarı döneminde Afganistan’da kadınların eğitim ve çalışma hakkı yoktu.
Taliban’ın atadığı Yüksek Eğitim Bakan Vekili Abdülbaki Hakkani, kız öğrencilerin okullara girişine izin verileceğini, fakat kız ve erkek öğrencilerin ayrı yönetimler altında bulunacağını belirtti.
Hakkani, okullarda “Makul, İslam’a ve millî ve tarihî değerlerimize uyan” ve “diğer ülkelerle rekabet edebilecek” dersler verileceğini söyledi.
İsmini vermek istemeyen bir bakanlık yetkilisi de devlet üniversitelerinin ve özel üniversitelerin kısa sürede tekrar açılacağını, eğitim personeline maaşlarının ödeneceğini ifade etti.
Salgay, bilim konulu kitapları okumayı tercih ediyor. (Salgay’ın kişisel arşivi)
Genç kız, “Eğer liderler taahhüt ettikleri gibi kız çocuklarının okumalarına ve kadınların çalışmalarına izin verirlerse bu bizim için çok iyi olacak.” dedi. Salgay, “Eğitimimi tamamlamaya çalışacağım. Yarı yolda bırakmayacağım. Eğer yurt içinde olanak bulamazsam, yurt dışına çıkarak eğitimime devam edeceğim. Özetle, okumak ve ülkeme katkı sağlamak istiyorum.” ifadesini kullandı.
“Hata yapmayan bir doktor olmak isterim”
Salgay, Afganistan’ın orta kesiminde bulunan Lagman vilayetinde orta sınıf bir ailede dünyaya geldi. Lagman’daki sağlık koşulları, Afganistan’ın diğer bölgelerinde olduğu gibi çok zayıf.
Salgay, henüz 7 yaşındayken babasını bir tedavi yanlışlığından ötürü kaybetti. Doktor, şeker hastası babasına yanlışlıkla aşırı glikoz enjekte etmiş, babasının ölümüne neden olmuştu. Bu trajedi, Salgay’ın tıp okumayı istemesine, “hata yapmayacak bir doktor” olmak istemesine neden oldu.
“Ülkemin kendi imkânlarıyla ayağa kalkmasını umuyorum”
Kadınlara yönelik kısıtlamaların görece az olduğu Kabil’de yaşayan Salgay, kendini şanslı addediyor; zira ailesinin bir jeneratörü ve ek dersler için parası var. Buna karşın, Kabil’de lise çağındaki birçok çocuk okuma yazma dahi bilmiyor.
Salgay’ın bir şansı da ailesinin eğitim görmesi için ona verdiği destek…
Afganistan’da bir kız öğrencinin imza attığı başarının doğurduğu sevinç boşuna değil.
Rakamlar acı verici nitelikte: Afganistan’ın 36 milyonluk nüfusunun yüzde 65’i okuma ve yazmayı bilmiyor. Bu oran, kadınlar arasında yüzde 96’yı buluyor.
2017 yılında Afganistan’ın dört vilayetinde yapılan bir araştırma, okul çağında olan ancak öğrenim göremeyen çocukların yüzde 85’inin kız olduğunu, bazı vilayetlerde ise bu oranın yüzde 15’e kadar indiğini gösterdi.
Araştırmalar, militanlar veya suç grupları arasında meydana gelen şiddetli çatışmalar ile diğer yasa dışı girişimlerin kız çocuklarının cinsel saldırı, kaçırma ve darp gibi tehditlerle karşı karşıya kalmalarına yol açtığını, dolayısıyla eğitim görmelerini engellediğini gösteriyor.
Diğer yandan, kadın öğretmen eksikliği ve tuvalet gibi altyapı tesislerinin zayıf olması da kız öğrencilerin eğitim sistemi dışında kalmalarına yol açıyor.
Afgan çocuklar, ancak 3 yıl okula devam edemezlerse “eğitim dışı kalmış” olarak tanımlanıyor. Dolayısıyla, gerçek tabloya bakıldığında eğitim sisteminin dışında kalan çocuk sayısının çok daha fazla olduğu söylenebilir.
Peki, okula gidemeyen çocuklar ne yapıyor? Afgan basınında yer alan haberlere göre, yaklaşık 3 milyon çocuk ailelerinin geçimini sağlamak için para kazanmak zorunda. Çocuklar, seyyar satıcılık yapıyor, su taşıyor, ayakkabı boyuyor, hatta dilencilik yapıyor.
İngiliz hayır kurumu tarafından sağlanan verilere göre, Afganistan’da yaklaşık 7 milyon 300 bin çocuk gıda sıkıntısı çekiyor. Ülkede 2005-2019 yılları arasında en az 26 bin çocuk savaş veya saldırılar nedeniyle hayatını kaybetti.
Salgay, “Savaş nedeniyle okuyamayan kız öğrenciler için bir hayır kuruluşu kurmak isterdim” dedi.
Başarılı öğrenci, “Çok sayıda çocuk okul çağında olmasına rağmen, eline kitap ve kalem alma imkânına sahip değil. Küçük yaşta hamallık yapmak zorunda kalıyorlar. Umarım, ülkem kısa zamanda ayağa kalkacak, bu sevimli çocuklar da hamallık yapmak yerine yeniden okullarına dönecek.” diye konuştu.
