Çin’de merhum yakınları anma yöntemlerindeki değişiklikler
Dün (4 Nisan) Çin’de Qingming Festivali’ydi.
Çin’in dört geleneksel festivalinden biri olan Qingming, sadece Çin’e özgü 24 sezondan biri değil, aynı zamanda Çin vatandaşlarının ataları ve merhum yakınlarını özellikle andıkları bir gündür. Bu özel günde insanlar, mezarları ziyaret eder, mezar taşlarını temizleyip üzerlerindeki yazıları yeniler, öbür dünyadaki ataları ve yakınları aç ve parasız kalmasın diye yiyecek ve içecek koyar, kağıttan yapılmış sahte paraları yakar, saygı duruşunda bulunur. Ardından kır gezisi yaparlar.
Söz konusu geleneklerin çoğu bugün hala korunuyor. Bunun yanı sıra, binlerce yıldır devam eden cenaze ve defin geleneğinde insanların hissetmediği şekilde değişiklik yaşanıyor. Eskiden bir kişi hayatını kaybettikten sonra toprağa verilirken bugün, Müslümanlara ait olanlar hariç, diğer naaşlar yakılır. Halkın yeni uygulamayı kabul etmesi uzun zaman almış gibi görünüyor, ancak bugünden bakıldığında herkesin bu yöntemi hızlı kanıtsadığı anlaşılıyor. Aslında bugün cenaze ve defin geleneğinde hala değişimler devam ediyor.
Baba-oğul deniz yolculuğu
Ölümün herkesi bekleyen gerçek bir gelecek olduğu söyleniyor. Ancak bazen beklenmedik ölümler yaşanıyor.
2008 yılında Çin’de ve dünyada meydana gelen önemli olayları sıralayabiliriz. Hou Haiyan için 2008 acı bir yıldı, o yıl tek oğlunu kaybetti. Ertesi yıl Hou’nun eşi de ani beyin kanamasından vefat etti. Hou’nun gözünde dünya, gri ipliklerle örtülen bir dünya oldu. Mücevher zanaatçısı olan Hou, oğlunu ve kocasını kaybettikten sonra işine uzun bir süre odaklanamadı.
Her Qingming Festivali’nde Hou tek başına cenaze evine gidip oğlu ve kocasını anıyordu, ancak soğuk olan mekanda kalbi de üşüyordu. Sevdiği iki yakınının uzun zaman böyle bir mekanda kalmasına her geçen gün daha da kaynamaz oldu.
Tesadüfen denizde cenaze töreni uygulamasını duyduktan sonra Hou derhal internette araştırma yaptı ve ilgili hizmetleri sunan kuruma danıştı, ancak bir süre tereddüt etmişti. 2014 yılının Qingming Festivali arifesinde oğlu ve kocasının küllerini denize serpme kararı aldı.
Denizde cenaze töreninin yapıldığı gün, birbirlerini tanımayan pek çok aile bir gemide toplandı. Toplu cenaze töreninde ağıt müziğinin eşliğinde vefat edenlerin anıldığı şiir ve derlemeler okundu, ardından sırayla küller denize serpildi. O an Hou Haiyan daha rahatlamıştı. Hou, “Onlar tabiata döndü, artık özgür oldular. Onların seyahata çıktığını düşünebilirim.” diye konuştu. Ardından Hou normal yaşam rotasına döndü, bir şirkette çalışmaya devam etti.
Ancak her Qingming Festivali’nde Hou mutlaka yılda bir düzenlenen denizde anma faaliyetine katılır. Hou’ya göre, bu uygulamayı daha çok insan anlayışla karşılayacak ve kabul edecek.
20 yıl sonra dede ve ninesinin külleri toprağa verildi
1988 yılında inşa edilen Tianjin Qin Yuan, kentte yer alan vefat etmiş vatandaşların küllerinin gömüldüğü en eski toplu mezarlıktır. Mekanın dikdörtgen bir yeşillik alanının altında, 2010 yılından beri, bin beşyüz vatandaşın külü gömülmüştür.
34 yaşındaki Yang Li, geçen yılın Ekim ayında dede ve ninesinin küllerini gömmek için başvurdu. Çocukluğunda kendisine bakma işini üstlenen 2 yaşlı, hayattayken sıkça şunu söylüyordu: Li, derslerini iyi çalış. Büyüdükten sonra insanlara yararlı birisi ol.
2 yaşlı vefat ettikten sonra külleri bir türlü gömülemedi, çünkü Yang Li’nin babası, amcası ve halası defin tarzı hakkında farklı düşünüyordu. Bu nedenle iki yaşlının külleri bir cenaze evinde 20 yıldan fazla süre muhafaza edilmişti. Önce iki yaşlı için bir mezar arazisi almayı düşünmüşlerdi, ancak çok pahalı buldular.
Bir kere Yang Li, toprağı tasarruf etme amaçlı ekolojik gömme uygulamasını duydu ve bu tarzın dede ve ninesinin tabiata dönmesini sağlamanın yanı sıra gelecek nesillere de yararı olur ve şehir merkezine yakın olduğu için anmak daha kolay olur diye ailesine önerdi. Bu öneri kabul gördü.
2020 yılındaki COVID-19 salgını nedeniyle, ekolojik cenaze töreni Kasım ayına kadar ertelendi. O günü Yang Li hiç unutmadı. Protokoldan sorumlu görevliler çiçekler sundu, profesyonel müzisyenler keman çaldı. Ciddi ve sükunetle geçen törende, merhum yakınlarının anısına konuşmalar yapıldı.
Ekolojik defin uygulamasını seçenler arasında bilginler ve yüksek rütbeli memurların aileleri de yer alıyor. Toprağın en yüksek derecede tasarruf edilmesi amacıyla, küller toprak altına gömüldükten sonra, naaş sahibinin isminin yazılı olduğu mezar taşı dikilmez. Ancak yeşillik alanın önünde yer alan 3 taş levhanın üzerine sıralar halinde burada gömülü vatandaşların isimleri yazılır. Burada taş levhalar, ekolojik şekilde defnedilen ilk vatandaşların Tianjin’deki cenaze çalışmalarına verdikleri desteğin anısına dikildi.
Muhabirimiz Qin Yuan’daki yeşillik alanın önünde kalabalıkla karşılaştı. Yakınlarını anmaya gelen vatandaşlar, mahur bir şekilde boyun eğiyor, hafif sesle konuşuyor, bu sırada kimilerinin gözlerinden yaşlar dökülüyor.
Çevre dostu defin uygulamaları giderek daha da yaygınlaşıyor. Qin Yuan’da külü toprağa verme işi, az olsa da yine küçücük bir yeri gerektiriyor. Bu nedenle çiçek ve ağaç altında gömme tarzları teşvik ediliyor. Bugün, az sayıda genç, yakınlarının küllerini verip elmas yaptırıyor. Bu tür elmasla yüzük, küpe ve kolye gibi aksesuar yaptırılabiliyor, böylece en sevdikleri yakınları her zaman onlara eşlik edebiliyor.
