ANALİZ: Çin'in 14. Beş Yıllık Planı neden önemli? Beklentiler ve zorluklar

19. Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi 5. Genel Kurul Toplantısı 26-29 Ekim günlerinde başkent Beijing'de düzenlenecek. Toplantı yerli ve yabancı medyada büyük ilgi çekiyor.

Toplantının en önemli gündem maddesi olarak, Çin'in ekonomik ve sosyal kalkınma hedeflerinin belirlendiği 14. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2021-2025) toplantıda değerlendirilecek. Bu planla ülkenin kalkınma yol haritası çizilecek.

İlk olarak 1953 yılında hayata geçirilmeye başlanan kalkınma hamleleri, ülkenin kalkınma deneyimlerini temsil eder. Planda, Çin'in bütüncül bir yaklaşımla ekonomik yönetişimin optimize edilmesi ve birden çok hedef arasında dinamik bir denge kurulması vurgulanır.

Kapsamlı istişare, ortak akıl

Bu beş yıllık planlar, 400 milyonluk orta sınıf dahil olmak üzere dünya nüfusun yaklaşık beşte birine sahip bir ülkenin yol haritasını yansıtmaktadır. Çin liderliği, Çin'in kalkınmasıyla ilgili önemli konulara uzun vadeli, stratejik ve sistematik bir bakış açısıyla yaklaşmakta kararlıdır. Beş Yıllık Plan mekanizması, ülkenin modernleşme hedefine doğru aşamalı ve somut adımlarla ilerlemesini sağlamış ve dünyaya öngörülebilir fırsatlar

Dahası, geniş bir toplumsal mutabakata dayalı Beş Yıllık Plan mekanizması, yabancı yatırımcılara istenen derecede kesinlik sağlar. Karar alma süreci, binlerce düşünce kuruluşu, devlet kurumu, üniversite ve akademinin ön gelen isimlerini içerir. Ayrıca taban örgütleriyle kapsamlı istişareler de dikkate alınır.

16-29 Ağustos tarihleri arasında internet kullanıcılarından, 14. Beş Yıllık Plan için öneriler alındı. Gelen önerilerde öne çıkan konu başlıkları şöyle: Hukukun üstünlüğü ve demokrasi, sosyal yönetim, ekonomik kalkınma, reformların derinleştirilmesi, dışa açılma, kırsal bölgelerin kalkınması, çevre koruma, teknolojik inovasyon, kültür ve sanat, eğitim, sağlık, istihdam, gelir ve girişimcilik, sosyal güvenlik, dış politika, savunma, din işleri ve Hong Kong, Makao ile Taiwan konularında 1 milyondan fazla öneri alındı.

Çin'in 5 Yıllık Planları, Batı'daki bazı politikacıların yaptığı gibi "oy almak" veya siyasi puan toplamak için tasarlanmadı. Plan, vatandaşların daha iyi bir yaşam beklentilerini karşılamayı amaçlamaktadır.

Yeni dönemde ekonomik büyüme beklentisi

14. Beş Yıllık Plan hazırlanırken Çin kritik bir dönemin eşiğinde bulunuyor. Bir yandan Amerika Birleşik Devletleri'yle ilişkiler geriliyor, öte yandan Covid-19 salgını devam ediyor. Bunlar ekonomi, dış politika ve sanayi gibi alanlarda belli meydan okumalar yaratıyor.

13. Beş Yıllık Planı'nda belirlenen yüzde 6,5'in üzerinde ortalama yıllık ekonomik büyüme hedefi ile karşılaştırıldığında, yeni dönemde hükümetin açık bir büyük hedefi belirlememesi ya da daha düşük ve esnek bir büyüme hedefi belirlenmesi bekleniyor.

2021'de yüzde 7,6 büyüme tahminine rağmen önümüzdeki beş yılda Çin ekonomisinin büyümesinin yalnızca yüzde 5 olması bekleniyor.

Yaşlanan nüfus, daha düşük tasarruf oranı, tedarik zinciri değişiklikleri ve daha sert teknoloji kısıtlamaları, ülkenin potansiyel büyümesini etkiliyor. Bu nedenle son dönemde Çin siyasetinde yeni bir kavram dikkat çekmeye başladı: Çifte dolaşım. 14. Beş Yıllık Plan'da "çifte dolaşım" teorisine büyük önem verilecek. Bunun yanı sıra, planda kentleşme, yeni kentsel istihdam artışı, tüketim ve hizmet paylarında artış, sosyal güvenlik ağı, eğitim ve ar-ge harcamalarındaki artış gibi konuların yer alması bekleniyor.

Çifte dolaşım teorisi nedir?

Zorlu dış makroekonomik ortam ve büyümede düşük potansiyel nedeniyle, yeni dönemde iç dolaşıma önem verilerek çifte dolaşım teorisi izlenecek.

Çifte dolaşım teorisi, kentleşmenin teşvik edilmesi, devam eden altyapı yatırımları, KOBİ isihdamının desteklenmesi, sosyal güvenlik ağının oluşturulması ve tüketimin iyileştirilmesi gibi alanlarda önümüzdeki yıllarda iç talebi artırmak için hükümet politikalarına yeni bir aciliyet katıyor.

Ayrıca, üretkenliği ve sürdürülebilirliğinin iyileştirilmesi için yapısal reformlar veya arz yönlü reformlar daha da derinleştirilecek.

Ancak bu Çin'in dünyaya açılan kapılarını kapatacağı anlamına gelmiyor; bilakis artan dış zorluklara rağmen çifte dolaşım teorisinin önemli bir parçası olarak Çin'in dışa açılma boyutu daha da ileriye taşınacak.

Çin, yabancı yatırımcılara daha eşit bir iş ortamını sağlamak için "negatif liste" yayınlayarak yeni bir yabancı yatırım yasası çıkardı ve finansal kurumlardaki yabancı mülkiyet sınırlarını kaldırdı.

Çin'in önümüzdeki 5 yıl içinde çoğu sektörde yabancı yatırımcılar için iç pazarları daha da açması, negatif liste kapsamını önemli ölçüde azaltması ve ithalat tarifelerini ve tarife dışı engelleri düşürmesi bekleniyor.

Kentleşme artacak, kritik teknolojiler gelişecek

2020'de Hukou sistemine göre (Çin'in hane kayıt sistemi) kentleşme oranının 5 puanlık bir artışla yüzde 45'e yükselmesinin ardından, hükümetin 2021-2025 döneminde 80 milyonun üzerinde kentsel Hukou sakini artışıyla birlikte, 2025 yılına kadar yüzde 50 ile daha yüksek bir hedef belirlemesi bekleniyor.

Bunun yanı sıra devam eden toprak reformu, daha fazla kırsal arazinin doğrudan pazara girmesine izin verilebilecek ve arazi takas piyasasının gelişimi hızlandırılabilecek.

Öte yandan Çin'in toplam tüketiminin 2025'te 12 trilyon ABD Doları'na ulaşması bekleniyor. Bu sayı 2020 yılına göre 4 trilyon ABD Doları artacak. Önümüzdeki 5 yıl içinde Çin küresel tüketim büyümesinin ana motoru olmaya devam edecek.

Çin'in Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) içindeki ar-ge payını 2020'de yüzde 2,5'ten (350-400 milyar ABD Doları) 2025'te yaklaşık yüzde 3'e (600-650 milyar ABD Doları) çıkarması ve eğitim harcamalarını daha da artırması bekleniyor.

Teknoloji kısıtlamaları nedenleriyle, Çin bilimsel araştırma ve kritik teknolojilere daha fazla kaynak ayırabilir. Örneğin çip, yarı iletken, yazılım, hassas makineler, ince kimyasallar, gelişmiş robotik, yeni malzemeler, havacılık teknolojisinde ülkenin kendine yetme gücü artırılacak.

Çin'in çevrimiçi satış penetrasyonunun 2019'da yüzde 21'den daha fazla artmaya devam edeceği ve uzaktan çalışma, eğitim, sağlık hizmetleri ve finansal hizmetler dahil olmak üzere diğer hizmetlerin çevrimiçi sunumunun da hızla artacağı tahmin ediliyor. Hükümet, veri merkezleri, 5G ağları, yapay zeka, nesnelerin interneti (IoT) dahil olmak üzere "yeni altyapı" sunumunu artırarak, Çinli şirketlerin dijital hizmetlerle iş modellerini dönüştürmelerine yardımcı olacak.

Bunun yanı sıra, yeşil ekonomiyi geliştirme hedefine göre, Çin'in 14. Beş Yıllık Planı döneminde, toplam enerji tüketiminde fosil olmayan enerji payı için yüzde 18 (2020 için yüzde 15 hedef) daha yüksek bir çevre koruma ve kirlilik emisyon standardı belirlemesi bekleniyor. 14. Beş Yıllık Plan'da CO2 emisyonlarının 2030'dan önce zirveye ulaşması ve 2060'dan önce karbon nötrlüğünün elde edilmesi hedeflerine uygun olarak bir karbon yoğunluğu hedefinin belirlenmesi planlanıyor.

Çin plan yapmışsa, sözünü tutar...

Çin'de planlar laf olsun diye yapılmaz... Yüksek liderlik bir plana karar verdiğinde, onun uygulanmasını da sağlar. Planda belirlenen hedeflere ulaşılmasını izlemek için sıkı bir denetim sistemi uygulanır. En tepeden en aşağıdaki köy komitelerine kadar, kamu bürokrasisi bu hedeflere kilitlenir, performanslarını ona göre ayarlar.

Çin-ABD ticaret savaşı ve pandemi zorlukları, 13. Beş Yıllık Plan'da belirlenen bazı hedeflere ulaşılmasını zorlaştırdı. Buna rağmen GSYİH büyümesi ve hane halkı gelir büyümesi hariç 2020 yılının sonunda kentleşme ve çevre ile ilgili hedeflerin çoğu planlandığı gibi gerçekleştirilecek. Her şeye rağmen ÇKP, halkına verdiği sözleri tutmaya ve halkın hizmetkarı devam ediyor.

Covid-19 nedeniyle bu yıl büyüme eksikliğine rağmen, Çin'de kişi başına düşen GSYİH, beş yıl önceki 8 bin ABD Dolarına kıyasla 2020'de muhtemelen 10 bin 400 ABD Doları'na ulaşacak.

Deng Xiaoping'in ünlü "Sosyalizm yoksulluk değildir" sözünden yıllar sonra, ülkede yoksulluk yok olma noktasına geldi ve orta halli refah toplumu hedefine yaklaşıldı. Çin, geride kalan 40 yılda sosyalizmin yoksulluk olmadığını kanıtladığı gibi, yeni dönemde Çin'e özgü sosyalizmin refah yaratabileceğini de kanıtlamak üzere.

Çin'in iyi tasarlanmış planlama ve uygulama modeli, ülkenin onlarca yıl boyunca istikrarlı ekonomik büyümesinin temel nedenlerinden biridir.