Yorum:"Xinjiang'da insan hakları nasıl? Cevap veren Xinjiang halkı olmalı"

Liu Wenjun, CRI

Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlı Hotan kentinin Karakaş ilçesinde yaşayan köylü Ablimit Metikurban ve eşi Arzgül, Çin'in güneydoğu sahilinde yer alan Guangdong eyaletinde iş fırsatı buldu ve her ay 8 binden yuandan (bin 200 ABD Doları) fazla kazanabiliyor. Memleket özlemine rağmen, çalışkan çift kendi alın teriyle mutlu bir yaşama kavuştu ve çevresindeki insanlara örnek teşkil etti. Aslında Abilimit Metikurban ve eşi gibi başarılı istihdam öyküleri, Xinjiang'da etnik azınlık gruplardan vatandaşların normal yaşamına işaret ediyor

Xinjiang Kalkınma Araştırmaları Merkezi tarafından dün yayınlanan bir raporda, bölgedeki azınlık etnik gruplara mensup vatandaşların istihdam durumuyla ilgili bilgiler ve olgular aktarıldı. Raporda Xinjiang'da yaşayan azınlık etnik grupların azami bir şekilde düzgün işlerde çalıştığına, bunun Xinjiang'da insan hakları çalışmalarında gözle görülür ilerleme kaydedilmesinin göstergesi olduğuna ve Çin'in Xinjiang politikalarının doğru olduğunu kanıtladığına dikkat çekildi. Xinjiang'a ilişkin konularda en büyük sözsahibi yerel halktır.

Batılı dünyadan bazı siyasetçiler, düşünce kuruluşları gerçek ve olguları hiçe sayarak, Xinjiang'da "büyük çaplı zorunlu işçilik" yaşandığını iddia ediyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 1999 yılında "düzgün emek" konseptini ortaya çıkarmıştı. Bu konsept, istihdam artırma, sosyal güvenlik güçlendirme, emekçilerin temel çıkarlarını koruma ve hükümet-işletme-işçi sendikası istişaresi yollarıyla emekçilerin serbest, adil, güvenli ve onursal şartlar altında çalışmalarını garanti etmeyi amaçlıyor. Son yıllarda Xinjiang'da etnik azınlık gruplardaki başarılı istihdam pratikleri, adı geçen konseptin en iyi uygulaması niteliğinde.

Her şeyden önce, Xinjiang'da etnik azınlık gruplardan vatandaşların istihdamı kendi iradesine tamamen bağlıdır.

Xinjiang Kalkınma Araştırmaları Merkezi'nin raporu, Kaşgar ve Hotan'ın 4 köyünde yapılan araştırma sonuçlarını aktararak köylülerin memleket dışında çalışma istekliliklerinin yüzde 86,5'i bulduğunu ve işe gitme iradesinin çok güçlü olduğunu gösteriyor.

Örneğin, Hotan bölgesine bağlı Bahçeci adlı kasabanın üç köyü var. Üç köyün toplam nüfusu 5307'i buldu. Bunlardan 1699 kişi, emek yaşında bulunuyor. Bunlardan 1493'ü, memleket dışında çalışmak istiyor. Memleket dışında çalışmak isteyenler, emek yaşındaki toplumun yüzde 88'i oluşturdu. Xinjiang'da etnik azınlık gruplara mensup vatandaşlar, memleket dışında daha fazla çalışma ve iş yaratma fırsatını gördü. Eskiden çalışmaktan kaçınanlar, şimdi ülkenin iç kesiminde çalışmaya, böylece zenginliğe kavuşmaya hevesli.

Xinjiang Kalkınma Araştırmaları Merkezi'nin dünkü raporuna göre, 2019 yılında Xinjiang'da asgari gelir standardı, 1460 yuan ile 1820 yuan idi. Fakat dışarda iş ile kazandıkları gelir, evdeki gelirin çok üstünde bulunuyor. Örneğin Hotan kentine bağlı Guma ilçesinde yaşayan Abdulkayum Abula, Çin'in doğusunda bulunan sahil şehri Yantai'da deniz mahsülleri fabrikasında çalışarak ayda 5 bin kusür yuan kazanır. Abdulkayum'un aylık geliri, memleketteki gelirin 3 katına çıktı. Çalışma geliriyle ailesinin yaşam koşulları büyük ölçüde düzeltildi.

Xinjiang'dan gelenlerin büyük bir kısmı İslamiyet'e inanıyor. Xinjianglıların dini ihtiyaçları dikkate alınarak gittikleri şehirlerde büyük saygıyla karşılanmaktalar. Xinjiang Kalkınma Araştırmaları Merkezi'nin raporuna göre, Xinjiang'dan gelen çalışanlara yerel belediyeler tarafından en yakın cami adresi bildirilir. Çalışanların yasal dini faaliyetlerine hiçbir kısıtlama ve müdahaleye izin verilmez.

Çin'in doğu sahilinde bulunan Nanjing kentinde çalışan Ahmetican Ömer, "Burada camilerde namaz kılmak serbest. Her zaman, herhangi bir kısıtlama olmaksızın camiye gidebiliriz" diye konuştu.

Çin'de büyük girişimcilerde helal yemek sağlanır. Xinjiang'dan gelen çalışanlara istihdam sağlayan bütün girişimcilerde özel olarak helal yemek yapan aşçılar çalışır. "Misafir" çalışanların konaklama ortamı da komforlu. Yurtlar televizyon, klima, çamaşır makinesi ve buzdolabı gibi donanımlarla teçhizatlı.

Bir dönemde, Xinjiang'ın güneyinin az gelişmiş bölgesinde yaşayan kadınlar, aşırı dincilikten ve gericilikten etkilenerek normal yaşam ve çalışmaya itiraz ederdi. Xinjiang Kalkınma Araştırmaları Merkezi'nin raporuna göre, adı geçen kadınlar gelişmiş bölgelerdeki çalışma tecrübesiyle vizyonu genişletti ve iş yeteneğini artırdı. Bazıları, bir dönem sonra kendi memleketine dönüp terzi, pasta ve berber dükkanları açarlar. Bazıları ise, eve yakın atölyelerde iş bulur veya ülkenin iç kesimindeki büyük işletmelerde çalışmaya devam eder. Onlar, kendi eliyle para kazanır ve ailesinin "belkemiği" haline gelir. Kaşgar'a bağlı Makit ilçesinde yaşayan Emine Turhan, "Daha önce ayda 3 veya 4 bin yuan kazanabileceğimi hayal bile etmemiştim. Benim iki üç aylık maaşım, eskide ailemin yıllık gelirini aşar. Geleceğim daha iyi olacak. Buna güvenim tam" dedi.

Xinjiang'dan gelen çalışanların sosyal güvenlik çıkarları da ciddi garanti altına alındı. Çalışanlar iş verenlerle emek sözleşmesi imzalar ve emek yasasının koruması altında bulunur. Örneğin Kaşgar'dan gelen Abdulkarim Osman, "Çalışan herkese ayda 1240 yuan sosyal sigorta ödenir. Bunlardan 870'i şirket tarafından karşılanırken, 370'ini kendimiz karşılıyoruz " diye konuştu.

Bu gerçekler, ILO tarafından ortaya koyulan "düzgün emek" konseptinin Xinjiang'daki sakinler arasında iyice yerine getirildiğini, Xinjiang'daki yaşam seviyesinin hızla yükseldiğini gösteriyor.

Yalan ve iftiralara ragmen, Xinjiang'ın gelişmesi hız kesmedi. 2013 yılından 2019 yılına kadar, Xinjiang'da yoksulluk oranının yüzde 19,4'ten yüzde 1,24'e düştü. 2020'nin sonunda yoksulluk bölgede tümüyle yok edilecek.