Çinli ekip Qomolangma Dağı'nın zirvesinde

Çin Doğal Kaynaklar Bakanlığı'ndan ölçüm uzmanları ile profesyonel dağcılardan oluşan 30 kişilik ekip, 27 Mayıs günü saat 11.00'de Qomolangma (Everest) Dağı'nın zirvesine çıktı.

Ölçümün sonuçlarının, 1 ila 2 ay içinde kamuoyuna açıklanması bekleniyor.

Yeni ölçüm, çeşitli geleneksel ve modern cihazlar ile teknolojilere dayanarak yapıldı.

GNSS uydu ölçümleri, son çalışmaların önemli bir parçasını oluşturuyor. 15 yıl önce GNSS uydu araştırmaları esas olarak GPS sistemlerine dayanıyordu.

Qomolangma'nın yüksekliğinin yeniden ölçülmesinde ABD'den GPS, Avrupa'dan Galileo, Rusya'dan Glonass ve Çin'den Beidou olmak üzere dört büyük küresel navigasyon uydu sistemine dayanılırken, Beidou sisteminin sağladığı veriler temel alınıyor. Böylelikle, Beidou sistemi de Qomolangma'nın yüksekliğinin ölçümünde ilk kez kullanılmış oldu.

Ölçümde ana görevi, Çin'in geliştirdiği ekipmanlar üstlenirken, çok sayıda ekipmanın güvenilirliği ve doğruluğu da 2005 yılına kıyasla ilerletildi. Özellikle zirvede kullanılan ekipman düşük ısıda, düşük basınçlı ve düşük oksijenli ortamlara uygun olarak geliştirildi.

Bunun yanında, Çin'in nisan ayında 5G alanında attığı önemli bir adım, Qomolangma'nın yüksekliğinin yeniden ölçülmesi dâhil dağda yürütülen bilimsel araştırmalara daha iyi hizmet verilmesini sağladı. Dünyanın en yüksek rakımlı 5G baz istasyonu, Qomolangma Dağı'nın 6.500 metre yükseklikteki ileri üssünde 30 Nisan günü faaliyete geçti.

Baz istasyonu, daha önce biri 5.300, diğeri de 5.800 metre yükseklikte kurulan iki istasyonla birlikte Qomolangma Dağı'nda 5G sinyalleri gönderiyor. Bu sayede, ekibin zirvedeki ölçüm çalışmaları canlı yayınlanırken, bazı veriler de ilk anda aktarıldı.

Qomolangma Dağı'nın yüksekliği, Çin'in 1975'te yaptığı ölçümde 8 bin 848 metre 13 santimetre, 2005'te yaptığı ölçümde ise 8 bin 844 metre 43 santimetre olarak belirlenmişti. Peki, dağın yüksekliğinin 2020 yılında yeniden ölçülmesinin amacı ne?

İlk olarak, levha hareketleri nedeniyle Qomolangma'nın yüksekliği her yıl 3-4 milimetre artıyor. İkinci olarak da depremler dağın yüksekliğini etkiliyor. Özellikle 2015 yılında Nepal'de meydana gelen 8,1 büyüklüğündeki depremin Qomolangma'nın yüksekliğini değiştirip değiştirmediği merak konusu. Üçüncü olarak ise teknolojideki yeni gelişmeler, daha hassas ölçümler yapılabilmesine olanak tanıyor.

Çin'in "gök gözü" FAST'nin bakımı nasıl yapılıyor?

Çin'in Guizhou kentinde bulunan Küresel Diyafram Radyo Teleskobu (FAST), 'Gök Gözü' adıyla da biliniyor.

Peki, 500 metrelik çapa sahip bu dev teleskobun bakımı nasıl yapılıyor?

Bakım yapmakla görevli teknisyen, 7,6 metre çapındaki bir helyum balon yardımıyla FAST'nin yüzeyinde duruyor. FAST'nin yalnızca 1 milimetre kalınlığındaki yüzeyi metal bir tabakayla kaplı ve aşırı baskıya dayanması mümkün değil. Bu yüzden, uçan balonun yardımıyla teknisyenin ağırlığı altıda bire indiriliyor. Bu, insanın Ay'ın yüzeyinde yürümesine çok yakın bir tecrübe.

Son derece hassas olan FAST'nin bakım sürecinde azami dikkat gerekiyor.

FAST, dünyanın bir numaralı radyo teleskobu

2016 yılında test amaçlı hizmet vermeye başlayan FAST, şu ana kadar 110'un üzerinde atarca yıldızı (pulsar) keşfetti.

Dünyanın en büyük ve en yüksek duyarlılığa sahip radyo teleskobuyla evreni keşif çalışmalarında önemli ilerlemelere imza atılıyor. Son gözlemlerde FAST, dünyadan yaklaşık 26 bin ışık yılı uzakta bir atarca yıldızı daha keşfetti.

Çin, dünyada gök bilimi kayıtlarını en erken tarihte ve en kapsamlı şekilde gerçekleştiren ülke olarak biliniyor. 3 bin yıldan fazla sürede Güneş tutulması, Ay tutulması, kuyruklu yıldız ve meteor düşmesi gibi birçok gök olayı Çinliler tarafından kayıtlara geçirildi. Ancak modern zamanlara gelindiğinde Çin ilgili donanım ve teknolojiler açısından geride kaldı.

Çinli bilim insanı Nan Rendong ve ekibi, dünyanın en büyük radyo teleskobu olan FAST'yi kurmayı başardı.

Dünyadaki mevcut radyo teleskoplarından daha süratli şekilde daha uzağı gözlemleyebilen FAST'nin hassasiyet seviyesi de Almanya'nın Effelsberg Radyo Teleskobu'ndan 10 kat daha yüksek. Mühendislik sınırlarını zorlayan FAST'in genel performansı da ABD'deki Arecibo Radyo Teleskobu'ndan 2,5 kat daha gelişmiş düzeyde. Bu özellik, FAST'nin keşif ölçeğini de dört kat genişletiyor.

FAST projesinin geliştirilme sürecinde yansıtıcı yüzey deformasyonu ve yorulma önleyiciliği konularında da atılım niteliğinde ilerlemeler sağlandı.

FAST'nin en az 10-20 yıl boyunca dünyadaki en ileri seviyedeki teleskop olarak kalacağı tahmin ediliyor.