Uygurların beşikleri ve Yengisar bıçakları

  2020-05-01 15:02:17  cri

Uygurların beşikleri, eşya olduğu gibi başlı başına birer el sanatı eseri olarak da kabul edilir.

Yaklaşık 60 santim yüksekliğinde, bir metre uzunluğunda ve 50 santim genişliğinde olan Uygur beşikleri, hiç çivi çakılmadan tamamen geçme yöntemiyle yapılır. Beşiğin çerçevesinde ve ayaklarında farklı büyüklüklerde yuvarlak desenler bulunur, kırmızı, yeşil, altın sarısı ve mavi renklerle boyanır. Beşik ayaklarıyla çerçeve arasında bağlantı kuran eğik tahta parçası sayesinde sallanır. Uygur kadınları, genellikle bir yandan iş yaparken, diğer yandan ayaklarıyla beşik sallayarak bebekleri uyutur. Bazıları ise, beşiğe uzun bir ip bağlar ve oda dışında çalışırken ara sıra ipi çekerek beşiği sallar ve böylece gidip gelmekten kurtulur.

Beşiğin iki ucunda üzerinde oyma bulunan tahta çubuklar vardır. Beşiğin yerinin değiştirilmesine yarayan bu çubuklar, beşiğin örtülmesinde de işlev görür. Beşiğin ortasına bebeğin el ve ayaklarını bağlamak için ip konulur.

Beşiğin tabanında kase büyüklüğünde bir delik vardır. Bebek işerse idrar, bu delikten beşiğin altına konulan seramik kavanoza akar ve böylece bebeğin ıslak kalması önlenmiş olur.

Bebeği uyurken sinek ve sivrisineklerden korumak için beşiğin üzerine genellikle çarşaf örtülür.

Uygur bebekleri, ancak doğumundan 40 gün sonra beşiğe yatırılır. Bunun için de Beşiktoy denilen tören yapılır.

Yengisar bıçakları, Xinjiang'da çok sevilen bir el işidir. Yengisar bıçaklarının üretim merkezi, Tianshan Dağları'nın güneyindeki Tarım havzasının batı kenarında yer alan Yengisar ilçesidir. Bu bıçakların 20'den fazla çeşidi vardır. Yengisar bıçakları, 1987'de düzenlenen Ulusal Turistik Eşyalar Yarışması'nda birinci olmuştu.

Yengisar'daki bıçak üretimi, yaklaşık 300 yıl öncesine dayanır. Yerel halkın anlattığına göre, o dönemde Yengisar ilçesinin güneyinde yer alan Karvaş köyünde Mehmet Kurahon adlı bir demirci ustası, çok keskin bıçaklara kırmızı ve yeşil gibi değişik renklerle boyanan, üzerine kare, üçgen, yuvarlak ve tırnaklı desenler oyulan tahta sapları takmış. Bu bıçakları, gören herkes beğenmiş. Kurahon'un bu tekniği başkalarına öğretmesi üzerine yörede üretilen bıçaklar, zamanla Xinjiang ve ülke genelinde tanındı.

Yüksek kaliteli çelik levhadan özel işlemler yapılarak üretilen Yengisar bıçakları demir doğrayabilecek kadar keskindir. Bıçakların çeşitleri de oldukça zengindir. Xinjiang'da yaşayan farklı etnik gruplardan insanlar için farklı bıçak stili geliştirildi. Yengisar bıçaklarının sapları, bakır, gümüş, yeşim taşı, kemik ve değerli taşlardan oluşan desenlerle süslenir. Her bir bıçak için de sığır veya koyun derisinden yapılan ve üzerinde güzel desenler bulunan kılıf vardır. Bazen gümüş, bakır veya alüminyumdan da yapılan bıçak kılıfları da birer el sanatı eseridir.