Xinjiang'da Uygurlara ait mezarların akıbeti

Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin Aksu kenti son 30 yılda büyük değişim geçirdi. Bir zamanlar ülkenin en büyük çölünün sınırlarında uzanan çorak bir bölge iken şimdi gelişmiş ve yeşil bir kente dönüştü. Ancak bu değişim bazı Batılı medya organları tarafından geleneklerin ve tarihi dokunun yıkılması olarak lanse edildi. Batı'nın çarpıttığı bir konu da Uygurlara ait mezarlar.

Aksu'da yer alan Xayar bölgesindeki bir mezarlık son zamanlarda uluslararası tartışmaların odağında. CNN, bölgedeki mezarlıkların Çinli yetkililer tarafından yıkıldığını iddia ederek, Google haritalarında babasının mezarını artık göremediğini söyleyen Londra sakini Uygur şair Aziz İsa Elkun'un hikâyesini öne çıkarıyor. CNN, mezarlıkların yıkılmasının, Uygur kültürünü yok etme çalışmalarının bir parçası olduğunu ileri sürüyor.

CGTN'den bir grup muhabir, iddiaların doğruluğunu araştırmak için Xayar'a ulaştı. CGTN, Aksu'ya dört saatlik sürüş mesafesinde olan Yegiqiman köyünde Elkun ailesini buldu.

Elkun'un annesi Hepizem Nizamidin, "Aziz'i 2017'den beri görmedim. Şubat 2017'de ziyarete gelmişti, o dönem babası çok hastaydı, onunla ilgilenmek için gelmişti, bir daha da görmedim." diye konuştu. 78 yaşındaki Nizamidin, daha sonra CGTN ekibini eşinin mezarına götürdü. 47 numaralı mezar, binlerce mezarın bulunduğu bir alanda. Nizamidin, 15 Aralık 2018'de ölen eşi Eysa Abdula'nın mezarını 100 metre ilerideki bakımsız bir mezarlıktan buraya taşıdı.

Nizamidin ve ailesi, aşırı yağış ve kum fırtınaları nedeniyle Eysa'nın mezarının kaybolmasından endişeleniyordu. 2018 yılının Nisan ayında aldıkları bir haberle endişeleri azaldı. Yerel hükümet, eski mezarlığın yanına yenisini yapacaktı. Elkun ailesi de ilgili mercilere başvurarak Aralık 2018'de Eysa'nın mezarını yeni mezarlığa taşıdı.

Nizamidin, CNN'in Xinjiang'daki "mezar yıkımı" hikâyesine konu olanlardan sadece biri. CGTN'in günler önce Aksu'nun Uqturpan köyünde röportaj yaptığı Sadir Yasin gibi bazı köylüler de yakınlarının mezarlarını bulamamaktan şikâyetçi. Yasin, bir fidanla işaretledikleri dedesinin mezarının seller yüzünden kaybolduğunu ifade ediyor.

2000'li yılların başında Sivil İşler Bürosu, yerlilerden mezarlıkların bakımsızlığı ve doğal afetler nedeniyle kaybolduğuna dair çok sayıda şikâyet aldı. Yerel hükümetler o günlerden beri kamu ile fikir alışverişi halinde çevre dostu mezarlıklar inşa etmek için çalışıyor.

Hâlihazırda Aksu'da toplamda 821 çevre dostu mezarlık bulunuyor. Bu mezarlıkların çoğu eskilerinin yakınlarına kurulmuş ve gelecek 20 yıllık ihtiyacı karşılayabilecek durumda. Sayıları 2787'yi bulan eski mezarlıklar da yerlilere daha çok kazanç getirmesi için tarım arazilerine dönüştürüldü ya da mezarlarını taşıyamayan aileler için boş bırakıldı.