Çin'in turizm diplomasisi, 70 yıllık yolculuk

Çinli turistlerin yabancı ülkelere seyahatlerinin artmasıyla birlikte, Çin'in küresel turizme etkileri de hızla büyüyor. İstatistiklere göre, 2016 yılı sonu itibarıyla yabancı ülkelerde ağırlanan Çinli turist sayısı 122 milyonu aştı. Çinli turistlerin yurt dışında yaptığı harcamalar ise 109 milyar 800 milyon ABD Doları'nı buldu. Çin, yurt dışına turist gönderen ülkeler sıralamasında dünya birinciliğini halen koruyor.

Turizm etkinlikleri, Çin ile yabancı ülkeler arasındaki ilişkilerin yoğunlaştırılması bakımından ne gibi bir anlam ifade ediyor? İşte bu sorunun yanıtını makalemizde vermeye çalıştık.

Turizm, kamu diplomasinin en etkili aracı

17 Kasım 2017'de, saat 4.00 ila 5.00 civarında Çin Seddi'nin Mutianyu bölümü tertemiz ve huzur dolu haliyle güneşin doğuşunu seyrediyordu. O günün sabah saatlerinde Panama Cumhurbaşkanı Juan Carlos Varela, eşiyle birlikte Mutianyu'yu ziyaret etti. Çinliler arasında "Çin Seddi'ni görmeyen, yiğit sayılmaz." sözü çok popülerdir. Varela, Çin Seddi'ni ziyaret eden yabancı devlet başkanları arasında "yiğit" sertifikasını alan 50. kişi oldu.

Çin'in en büyük simgelerinden olan Çin Seddi, Ekim 1954'te de Hindistan Başbakanı Jawaharlal Nehru'yu ağırlamıştı. Nehru, Çin Seddi'ni ziyaret eden ilk yabancı lider oldu. Şubat 2002'ye kadar Çin Seddi'nde 178 ülkeden yabancı konuklar ağırlandı. Bu konuklar arasında Hindistan Başbakanı Nehru, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin eski başkanlarından George Walker Bush ve Ronald Wilson Reagan ile Güney Afrika Devlet Başkanı Nelson Rolihlahla Mandela gibi 400'den fazla yabancı ülkenin devlet veya hükümet başkanı yer aldı.

Beijing İkinci Yabancı Diller Üniversitesi Kuşak ve Yol Araştırmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı Shao Tongqian, "Turizm, Çin'in dışa açılan bir penceresi, Çin halkı ve yabancı ülkelerin halkları arasındaki dostluğu pekiştiren bir köprü. Turizm, ülkelerarası gerginliği yumuşatma özelliği de taşıyor. Ve de kamu diplomasinin en etkili aracı." diye konuştu.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan hemen sonra, Kasım 1949'da Yabancı Ülkelerdeki Çinli Göçmenlere Hizmet Ajansı Çin'in güney kesiminde yer alan sahil kenti Xiamen'de kuruldu. Ajans, yabancı ülkelerde yaşayan ve vatanına dönen Çinli göçmenlere hizmet sağlıyor. 15 Nisan 1954 tarihinde ise Çin Uluslararası Seyahat Acentesi resmen kuruldu ve eski Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerinden Çin'e gelen yabancı turistlere hizmet sağlamakla görevlendirildi. Batılı ülkelerin ablukası altında bulunan Çin, turizm yoluyla tanınmak istedi. Çin'in turizm sektörü, o dönemde özel bir misyon yüklenerek gelişmeye başladı.

Çin'in siyasi etkisini artırmak ve siyasi başarılarını dış dünyaya tanıtmak amacıyla Haziran 1964'te Çin Devlet Konseyi'ne bağlı Çin Seyahat ve Gezi İşleri Müdürlüğü resmen kuruldu. Çin'de 1955 yılında eski Sovyetler Birliği'nden sadece 500 turist ağırlandı. 1958 yılında eski Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülkelerinden 6 binden fazla turist Çin'i ziyaret etti. 1965 yılında Batılı ülkelerden gelenler dâhil Çin genelindeki topraklara 12 bin yabancı turist ayak bastı.

Başlangıçta Çin vatandaşları, kendi ülkelerine gelen yabancılara farklı bir gözle bakıyordu. Yabancı turistleri taşıyan büyük otobüslerin önünde polis arabaları bulunuyordu.

Batı Gölü, Çin diplomasi tarihinde büyük "opera gösterisine" sahne oldu

4 Eylül 2016'da Çin'in ünlü turistik yerlerinden biri olan Batı Gölü'nde "Hangzhou-Şiirsel Yolculuk" adlı bir sanat gösterisi sahnelendi. Batı Gölü'nün bulunduğu Hangzhou kenti, o dönem G20 Zirvesi'ne ev sahipliği ediyordu. Gösteri, zirveye katılan tüm yabancı liderlere işitsel ve görsel bir ziyafet sundu. Liderler, "Ode to Joy" parçasının icrası ve Batı Gölü'nün eşsiz doğa manzaralarının harmanlandığı bir atmosferde birkaç güzel saat geçirdi. Nitekim Hangzhou ve Batı Gölü, yarı asır öncesinde Çin diplomasi tarihinde bir başka büyük "opera gösterisine" sahne olmuştu.

26 Şubat 1972 tarihinde B707 tipi bir yolcu uçağı Yangtze Nehri'nin alt kesiminde yer alan ünlü kent Hangzhou'daki havalimanına iniş yaptı. Uçaktaki yolcular, dönemin ABD Başkanı Richard Milhous Nixon ve kendisine eşlik eden 200 personeldi. O tarihten önceki 20 yıllık dönemde Çin ve ABD birbirlerine düşman gözüyle bakıyordu. Ancak bu durum, dünya siyasetinde meydana gelen gelişmelerle değişti. 1972 yılında Çin ve ABD arasındaki diplomatik ilişkilerin kuruluşuna ilişkin görüşmeler Hangzhou'da yer alan Liuzhuang Devlet Konuk Evi'nde gerçekleştirildi. Batı Gölü, Çin ve ABD'nin ortak deklarasyon metniyle ilgili görüşmeye tanıklık etti.

Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Henry Alfred Kissinger, hatıra yazısında ABD Başkanı Nixon'un Batı Gölü'yle ilgili değerlendirmesini şu ifadelerle aktardı: "Batı Gölü'ndeki doğal manzara, kartpostallar kadar güzel."

Dönemin Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Qiao Guanhua ve ABD Dışişleri Bakanı Kissinger arasındaki görüşme süreci zorlu geçiyordu. İki bakan arasındaki görüşmeler, gecenin geç saatlerine, hatta ertesi günün şafak vaktine kadar sürüyordu. Görüşmelerde ele alınan başlıca anlaşmazlık, Taiwan odaklıydı. Kayıtlara göre, iki bakan, Batı Gölü'ndeki Sudi Barajı'nın şafak vaktindeki eşsiz güzelliğini gördükten sonra ancak anlaşmazlığı çözme ilhamını buldu.

20 yıl aradan sonra Nixon, 1993 yılında Batı Gölü'nü yeniden ziyaret etti. Nixon ziyareti sırasında basına verdiği demeçte, Hangzhou'da yapılan görüşmeleri takdirle değerlendirdi. Nixon, aslında Çin-ABD diplomatik ilişkilerini resmen kurmayı öngören Shanghai Ortak Deklarasyonu'nun 26 Şubat 1972 gününde Hangzhou'da doğduğunu ve 28 Şubat'ta Shanghai'da tüm dünyaya açıklandığını söyledi.

Çin Dış İlişkiler Enstitüsü'nden Profesör Zhou Yongsheng, Hangzhou'nun ABD'nin görüşme gündeminde yer almadığını, ancak Beijing ve Shanghai'ın çok fazla ilgi uyandırıp görüşmelere olumsuz etki getirebileceği ihtimaline karşı görüşme yerinin değiştirildiğini söyledi. Profesör Zhou, bu nedenle Çin tarafının Hangzhou'yu programa ilave ettiğini, çünkü Hangzhou'daki güzel doğa manzaralarının görüşmenin gergin havasını yumuşatabileceğini ve iki ülke arasında önemli çelişkilerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olacağını düşündüğünü belirtti.

26 Şubat 1972'da ise Hangzhou Devlet Konuk Evi'nde Nixon ve beraberindekilere Hangzhou mutfağından oluşan lezzetlerin sofraları süslediği bir ziyafet sunuldu. Ziyafette Çin mutfağının en ünlü yemeklerinden biri olan Batı Gölü ekşili balık yemeği de vardı. Hangzhou'nun eşsiz doğa manzaraları ve ılıman havası görüşmelere sinen "barut kokusunu" sildi. Böylece turizm diplomasisi, küresel siyasi düzenin yeniden şekillendirilmesi sürecinde yeni bir sayfa açtı.

Yasak Kent Müzesi'ne ilişkin söylentiler çürütüldü

1971 yılında uzun süredir kapalı durumda olan Yasak Kent Müzesi, ziyaretçilere yeniden açıldı. Bu gelişme, Yasak Kent Müzesi'nin harabe olduğu söylentilerini çürüttü. Turizm diplomasisi, dünyanın Çin'e bakışını olumlu etkiledi. 1972 sonu itibarıyla Çin'de 88 yabancı konuk heyet ağırlanmıştı. Bu sayı, 1968 yılına göre bir kat fazlaydı.

Yeraltından çıkarılmasından 2 yıl sonra, 14 Mayıs 1976'da, Shaanxi eyaletindeki yeraltı ordu kalıntısını görmeye gelen ilk yabancı lider Singapur lideri Lee Kuan Yew oldu. Lee, yeraltı ordusunu ziyareti esnasında, "Bu gerçekten dünyanın bir mucizesi ve Çin milletinin gururu" diye değerlendirme yaptı. Singapur'un eski liderinin değerlendirmesi kısa sürede uluslararası toplumda geniş yankı uyandırdı. Yabancı ziyaretçiler Terracotta askerlerine akın etmeye başladı.

8 Ocak 2018'de Fransa Cumhurbaşkanı Mammanuel Macron Çin'e ilk kez resmi ziyarette bulundu. Ancak onun ilk durağı, Beijing değil, Shaanxi eyaletinin merkezi Xi'an oldu. Macron Çin gezisinde ilk olarak Xi'an'daki Terracotta askerlerini ziyaret etti.

Çin-Avrupa Turizm Yılı etkinlikleri 2 Haziran 2017'de Brüksel'de resmen başladı ve Çin ile Avrupa ülkeleri arasında karşılıklı yatırımların artmasına büyük imkân sağladı.

Günümüzde Çin'in sınır kapılarından her yıl 250 milyon kişi seyahat amacıyla çıkıp giriyor. Turizm, Çin'in gelişme hikâyesini dünyaya anlatmak ve Çin'in yabancı ülkelerle bağlantısını güçlendirmek için önemli bir platform haline geldi, diplomasinin önemli bir parçası olarak Çin ile yabancı ülkeler arasındaki dostluğun pekiştirilmesine önemli katkı sağladı ve sağlamaya da devam ediyor.