Haber Analiz: Yenilenen "kanal dostluğu"nun arkasındaki genel eğilim

"Birbirlerine beş bin kilometre uzaklıktaki iki ülke, bir kanal ile yakınlaştı." ifadesi, Çin ve Panama arasındaki asırlık temasların bir tasviri. 2017 yılında diplomatik ilişkilerin kurulmasıyla tarihi değişim geçiren ikili ilişkiler, bugünlerde Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in ziyaretiyle yepyeni bir döneme girmiş oldu. İki ülke arasındaki ilişkiler geçen bir yıldan fazla süre içinde büyük ilerleme kaydederek dünyanın genel eğilimini yansıtırken, ülkeler arası adalete ışık tuttu.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Panama Devlet Başkanı Juan Carlos Varela Rodriguez'in daveti üzerine 2 Aralık'ta ülkenin başkenti Panama'ya vararak resmi ziyaretine başladı. Bu, hem Xi'nin Panama'ya gerçekleştirdiği hem de Çin'den cumhurbaşkanı düzeyinde yapılan ilk ziyaret niteliğinde.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, ziyaretinin arifesinde Panama'nın önde gelen gazetelerinden El Estrella de Panama'da yayınlanmak üzere yazdığı makalede, "Birçok Çin vatandaşı gibi daha önce gelemesem de ülkeniz bana hiç yabancı gelmedi." ifadesini kullandı.

Çin ile Panama'nın bağlantısı bir asır öncesine uzanıyor

Nitekim dünyanın yedi harikasından biri olan Panama Kanalı, Çinliler tarafından iyi biliniyor. İşte bu kanal, Çin ve Panama arasındaki ilişkileri başlattı. 160 yıl önce, ilk Çinli kafile, Pasifik Okyanusu'nu aşarak Panama'ya vardı, yerel halkın demiryolu inşası ve kanal kazma çalışmalarına yardım etti. Panama Kanalı'nın inşasına katılan Çinliler yerel halk tarafından "Kanal Çinlileri" olarak adlandırılmıştır. Panama kentinde Çin-Panama Parkı ve Panama Kanalı sahilinde Çinlilerin Panama'ya varışının 150. yıldönümünü anısına dikilen anıt ise bu tarihin tanığı. Günümüzde her 14 Panama vatandaşından biri Çinli. Panama'da yaşayan 240 bin Çinli, Latin Amerika bölgesindeki en büyük Çin mahallesini oluşturuyor. Yerel hükümet, 2004 yılında her yılın 30 Mart gününü "Çinli Günü" ilan etti.

Çin ve Panama arasındaki "kanal irtibatı" bununla sınırlı değil. Dünyanın en önemli nakliye yollarından biri olan Panama Kanalı aynı zamanda 140 küresel lojistik hattına bağlanıyor ve her yıl küresel ticari mal nakliyatının yüzde 6'sı bu hat üzerinden gerçekleştiriliyor. Dolayısıyla Panama Kanalı, "küresel ticaretin barometresi" olarak anılıyor.

2016 yılında Panama Kanalı'nın dokuz yıl süren genişletme projesi tamamlandı. Genişlemeden sonra daha büyük gemilerin geçebilmesiyle kanal üzerinden taşınan ticari malların hacmi de belirgin biçimde yükseldi. "Cosco Panama" adlı Çin gemisi hizmete girdiği ilk gün kanaldan geçen ilk gemi oldu. Bu durum, Panama'nın Çin'in lojistik sektörüne verdiği önemi gösteriyor. Günümüzde ise Çin, hem Panama Kanalı'nın ikinci büyük kullanıcısı hem de bu ülkenin ikinci büyük ithalat ve ihracat ortağı konumunda bulunuyor.

Haziran 2017 ayında Çin-Panama diplomatik ilişkileri resmen kuruldu. Kasım 2017'de Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Panama Cumhurbaşkanı Juan Carlos Varela Rodriguez ile yaptığı görüşmede, "Çin'de bir atasözü vardır; Çin Seddi'ne çıkmayanlar kahraman sayılmaz. Siz hem Çin ile diplomatik ilişkileri kurdunuz, hem de Çin'i ziyaret ettiniz. Bu bir kahramanlık göstergesidir." dedi.

Çin ile Panama arasında diplomatik ilişkiler kurulması ikili ilişkilerde yeni bir sayfa açmanın yanı sıra, Panamalıları da sevindirdi. Aynı zamanda Panamalılar geçtiğimiz bir yılda ülkelerinde meydana gelen belirgin değişikliği hissettiler. Bir Panamalı sivil basına verdiği demeçte, "Bu, yeni bir Panama; eskisinden farklı bir Panama." diye konuştu.

Çin de Panama da büyük kalkınma fırsatlarıyla karşı karşıya bulunuyor. Panama, özel coğrafi konumundan dolayı "dünyanın kavşağı" olarak adlandırılıyor. Dışa açıklık Panama ekonomisinin en belirgin özelliği. Panama Kanalı'nın Atlantik kıyısında yer alan Köln Serbest Ticaret Bölgesi dünyanın ikinci büyük serbesti ticaret bölgesi konumunda. Çin ise Köln Serbest Ticaret Bölgesi'nin en büyük tedarikçisi. Bir yıl önce enerji, finans, telekomünikasyon, altyapı tesisleri inşası ve teknoloji alanlarında uzman olan çok sayıda Çinli işletme, Panama piyasasına girdi ve binlerce istihdam getirdi.

Bunun dışında Çinli firmalar, Panama Kanalı'nın iki kıyısındaki limanların yenilenmesi projesine de katıldılar. Bu yılın nisan ayında Çin-Panama arasında doğrudan uçak seferleri başladı. Böylece Çin'den Orta Amerika'ya ilk direkt uçak hattı açılmış oldu ve iki bölge arasındaki ticari ve kültürel temaslar yoğunlaştı.

Kuşak ve Yol, kaçırılmaması gereken altın fırsat

Dışa açık dünya ekonomisinin el birliğiyle inşası Çin ve Panama'yı birbirine daha da yakınlaştırıyor. Kuşak ve Yol inisiyatifi, iki ülke arasında uzun vadeli işbirliğine platform sağlıyor. Panama Devlet Başkanı Juan Carlos Varela Rodriguez'in geçen yıl gerçekleştirdiği Çin ziyaretinde Panama, Çin ile Kuşak ve Yol anlayış muhtırası imzalayan ilk Latin Amerika ve Karayipler ülkesi oldu. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping Rodriguez ile yaptığı görüşmede, Çin'in, Latin Amerika'yı Kuşak ve Yol inşasının vazgeçilmez bir katılımcısı olarak gördüğünü belirterek Panama'nın 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nun Latin Amerika'ya uzanması için önemli bir köprü rolü oynayabileceğini kaydetti. Aslında Panama, "2030 Ulusal Lojistik Stratejisi"ni ilerletmek ve ülkeyi küresel düzeyde lojistik merkezi haline getirmek için çabalıyor. Çin'in Kuşak ve Yol inşası ile kenetlenme, Panama basınında "kaçırılmaması gereken altın fırsat" olarak yorumlandı.

160'den fazla yıl önce bir grup Çinli, yaşamın zorluklarından kurtulmak için Panama'ya göç etti. Çinliler, birkaç kuşaktır yılmadan mücadele ederek kendi işlerini kurdular ve ülkenin gelişmesine katkıda bulundular. Bir yıldan fazla süre önce Çin ile Panama arasında diplomatik ilişkiler kuruldu, iki ülkenin halklarının ortak arzusu gerçekleşti. Gelecekte iki taraf arasında işbirliğinin derinleşmesi, kaçınılmaz bir eğilim olarak görülüyor. Çin ile Panama arasındaki ilişkilerin daha üst düzeye taşınması, iki ülkenin birbirine saygı, eşitlik ve karşılıklı güven ilkeleri doğrultusunda cesaretle engelleri kaldırarak kalkınma kapısını açıp karşılıklı yarar ve ortak kazanç getiren müreffeh geleceğe sahip olabileceğini yeterince kanıtlıyor. Kalkınma kapısı ne kadar erken açılırsa iki ülkenin halklarına o kadar mutluluk getirilebilir.