Çin'de yeni bir topluluk doğuyor: Fitness tutkunları!

-Emre Demir-

Çin halkı öteden beri spora yatkındır. Futbol dahil olmak üzere, bazı spor branşlarının ilk kez antik Çin'de oynandığına inanılır. 1950'lerde okul, fabrika ve diğer çalışma ünitelerinde toplu beden eğitimi faaliyetleri, sosyalist yaşam tarzının parçası olarak icra edilirdi. Bugün dahi kuaförde, bankada, devlet dairelerinde personelin her sabah kısa jimnastik hareketlerinin ardından mesaiye başladığına şahit oluyoruz. Sabahın çok erken saatlerinde parklarda egzersiz yapan ihtiyarlara rastlamak, meydanlarda 'halk dansına' katılan teyzeleri izlemek, Çin'de günlük yaşamın doğal parçası. Olimpiyat oyunlarının madalya sıralamasında Çin takımının her geçen dönem yerini sağlamlaştırması da, Çin'i iyiden iyiye bir 'spor ülkesi' yapıyor.

Son yıllarda büyüyen orta sınıfın yaşam tarzının çeşitlenmeye başlamasıyla birlikte, Çin halkının spor kültürüne yeni trendler eklendi. 'Millennial' (Z kuşağı) denilen ve nüfusu 415 milyonu bulan 'yeni binyıl gençleri', vücut geliştirme salonlarını dolduruyor.

Herhangi bir fitness salonuna üye olanların sayısı 7 milyona yaklaştı. 10 milyon kişinin düzenli olarak yoga yaptığı belirtiliyor. Çok değil on yıl önce maraton organizatörleri başlangıç noktasını doldurmakta güçlük çekerken, 2016 yılında 328 maratonun düzenlendiği Çin'de, herhangi bir maratona katılabilmek için çekilişe girmek gerekiyor. Geçen sene Shanghai'da düzenlenen maratona 100 bin kişi başvurmuş, ancak 23 bini kabul edilmişti.

Çeşitlenen spor ekonomisinin en gözde alanlarından biri de gym ve fitness salonları. Vücut geliştirme salonları modern yaşamın tapınaklarına dönüşmüş durumda! Bu mekanlardan birinin sahibi, 15 yıldır Çin'de yaşayan, CrossFit'i Çin'e getiren bir Türk.

Çin'de fitness koçu bir Türk

Murat Erbaytan, 2000 yılında Best Model of Turkey'de 'First Runner Up' ödülünü elde ettikten sonra, Shanghai'da düzenlenen Mr. Manhunt International's dünya finalinde Türkiye'yi temsil etme hakkı kazanır. Bu deneyim kendisine Çin kapısını açar. Yarışmada ikinci olan Erbaytan büyük markaların reklam yüzü olarak modellik yaptıktan sonra, sertifikasını alarak özel antrenörlük yapmaya başlar. Erbaytan, 2013 yılından bu yana Shanghai'da CrossFit MeWellness'in sahibi.

Erbaytan, Çin'de her şeyin önce bir trendle başladığını, ardından hızla yaygınlaştığını belirtiyor: "Bu trend önce koşuyla başladı, yogayla sürdü. Çin'in dışa daha fazla açılması ve insanların sosyal medyayı aktif olarak kullanmasıyla bir fitness hevesi başladı. Sağlıklı ve organik yeme trendi de şimdilerde buna eşlik ediyor ve bu da fitnessi destekliyor. Ayrıca Çinliler meraklı ve spora da yatkınlar, olimpiyat başarıları ortada."

Sosyal medya itici güç: No pain, no gain!

İnternet ve sosyal medyanın yaygınlaşması bu trendi farklı boyutlara ulaştırıyor. Online gym dersleri vererek internet fenomenlerine dönüşen isimler milyonlarca takipçiye ulaşıyor. Çin'in en yaygın kullanılan anlık mesajlaşma uygulaması WeChat'in paylaşım duvarına ne zaman baksam, spor salonundan yeni çıkmış pek çok arkadaşımın müsli yoğurt kasesi ve bir fincan kahveli paylaşımlarını görüyorum. Vücut geliştirme salonunda paylaşılan bir selfi, hem eşi dostu bu deneyime ortak olmaya davet ediyor hem de kişinin yaşam tarzını tek bir karede özetliyor.

Erbaytan, sosyal medyanın etkisiyle insanların daha iyi görünmek için bir çaba içerisine girdiklerini belirtiyor. "Kimisi güzel bir vücut, kimisi sağlıklı yaşam sebebiyle geliyor, ama ne olursa olsun hareket etmeleri güzel" diyor.

Önce sağlık, sonra güzellik!

Spor salonunda özenle ve hırsla geliştirdiği kaslarını sosyal medyada gururla sergileyen Çinli gençlerden biri Zhuang Yuanxin (28). Hani şu orta sınıfın sembolü, beyaz yakalı ofis çalışanlarından. 3 yıldır düzenli olarak vücut geliştirdiğini, her gün ortalama 1 saat zaman ayırdığını söylüyor. Tabii iş sadece spor salonundaki 1 saatle bitmiyor; bütün yaşam tarzını belirlediği programa göre şekillendiriyor. Bir yandan elindeki protein tozlu sütünü yudumlayan Zhuang, hem sağlıklı ve güzel bir vücut sahibi olmak hem de yeni bir sosyal çevre edinmek amacıyla salona gittiğini belirtiyor.

Bir diğer fitness meraklısı 29 yaşındaki Li Xuelian. Söyleşimiz sırasında İngilizce ismini de ekliyor: Mia. (Çinli gençlerin fitness gibi Batılı alışkanlıklara ilgisinin çok daha kapsamlı bir değişimin parçası olduğunu göstermesi bakımından bu İngilizce isim detayı önemli. Yeni bir vücut anlayışının arkasında, kendinden başlayarak hayatını yeniden adlandırma ve tanımlama süreci de var.)

Li Xuelian 2012 yılında haftada 2-3 kez yaptığı düzenli koşularla aktif spora başlamış. Haftada bir kez de vücut geliştirme egzersizleri yapıyor. Vücut geliştirmedeki amacını sorduğumda önce şakayla karşılık veriyor: "Çünkü yemek yemeyi çok seviyorum, daha fazla yemek için daha çok spor yapmam lazım, yoksa çok kilo alırım!" Sonra asıl amacını ekliyor: Sağlık ve güzel bir fizik.

Yeni bir estetik anlayışı

Güzel bir fiziğe sahip olmak ve o vücudu korumak, iki gencin de ortak hedefi. Gym kültürünün artmasının tek nedeni insanların sağlıklı yaşam konusunda daha hassas olmaya başlamaları değil; işin bir de fiziksel görünüş kısmı var ve bu açıdan bakıldığında Çin'de yeni bir estetik anlayışının 'vücut bulmaya' başladığına tanıklık ediyoruz. Eskiden Çinli bir kızın ipince yapılı ve beyaz tenli olması beklenirdi; qipao adı verilen geleneksel kıyafet bu ince vücuda göre tasarlanmıştı. Şimdilerde güçlü kasları ve Tayland'da edindiği esmerliğiyle kendini göstermek istiyor Çinli kız.

Acaba Çinli aileler, çocuklarının bu yeni görünümü nasıl karşılıyor? Li Xuelian, vücut geliştirmeye yeni başladığı dönemde, ailesinin kendisini endişeyle izlediğini ve babasının "Neden kendine bu zulmü yapıyorsun" diye sorduğunu hatırlıyor... Fakat sonra ailenin tavrı değişiyor: "Sağlıklı bir vücudum olmasına seviniyorlar, hatta onlar da benden etkilenerek daha fazla hareket etmeye ve yediklerine dikkat etmeye başladılar."

"İyi bir kız öncelikle sağlıklı görünmeli" diyor Li, "Çinliler için genç bir kızın vücudu ince, çok ince olmalı, kaslı kızlardan hiç haz etmezler! 'Erkek gibi kız' denir böyleleri için. Ama bence vücut geliştirmek insana yaşam enerjisi veriyor. İskelet gibi ipince olmanın sağlıklı olduğunu sanmıyorum."

Zhuang Yuanxin ise Asya'da ve Batı'da vücut yapıları arasında belirgin farklar olduğunu, dolayısıyla insan vücuduna dair estetik algının da farklı olduğunu belirtiyor. Zhuang'a göre Çin'de geleneksel estetik algısı değişiyor, ancak Çin halkının kendi yeni estetik ölçülerini bulmak için hala zamana ihtiyacı olduğunu savunuyor.

Spor ekonomisinde yeni itici güç

2018 yılında fitness endüstrisinin 7 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Çin'in spor giyim pazarı halen ABD'nin gerisinde olsa da, yıllık yüzde 11'lik büyüme hızı, Amerika'nın yüzde 2,5'lik büyüme hızının oldukça ötesinde. Gym üyeliği 2016'da 6 milyonu aşmış durumda. 2001 yılında ülke genelinde 300 vücut geliştirme salonunun olduğu Çin'de, günümüzde 37 binden fazla gym bulunuyor. Ülkede her yıl 8 Ağustos'ta Ulusal Fitness Günü kutlanıyor. (Bu özel gün vesilesiyle 8 Ağustos 2008'de başlayan Beijing Olimpiyat Oyunları da hatırlanıyor.)

Merkezi hükümetin belirlediği "Sağlıklı Çin 2030" planı, 530 milyon kişinin düzenli olarak egzersiz yapmasını amaçlıyor. Hükümetin tek amacı vatandaşlarının kaslı vücutlara sahip olması değil elbette: Çin'de 100 milyon kişide obezite bulunuyor. Dünya Gıda Programı'na göre Çin'de 20 yaş altındaki erkeklerin %23'ü ve kızların %14'ü aşırı kilo ve obezite sorunu yaşıyor.

Gym kültürü bütün bir giyim kuşam tarzını da değiştiriyor. Gençler, spor kıyafetlerini sadece salonlarda değil, bir statü ve yaşam tarzı göstergesi olarak günlük yaşamlarında da üzerlerinde taşıyor. Adidas, Nike, Lulu Lemon gibi uluslararası markaların yanı sıra Li Ning, Anta, 361 Degrees gibi yerli markalar, iş yerinde ve sosyal yaşamda da rahatlıkla giyilebilecek spor ayakkabıları ve giysiler üretiyor.

Çin'de çok yaygın olarak kullanılan mobil uygulamalar bu alanda da etkili. Pek çok genç bu uygulamalar sayesinde kendi programını izliyor, dilediği yerde spor yapıyor. Çin'de en popüler fitness uygulamalarından Keep, 2017'de Çin'de kullanıcı sayısının 100 milyonu aştığını duyurdu. (Uygulamanın ABD'de 23 milyon, Avrupa'da 20 milyon kullanıcısı bulunuyor.) Uygulama sayesinde kullanıcılar diledikleri zaman, diledikleri yerde spor yapabiliyor. Keep'in Çinli kullanıcılarının %23'ünden fazlası Beijing, Shanghai, Shenzhen, Guangzhou ve Chengdu gibi Çin'in en büyük şehirlerinde yaşıyor ve %77'si 35 yaşında altında bulunuyor.

Pacer ve Hotbody (火辣健身) gibi yürüyüş, koşu ve fitness uygulamaları da milyonlarca kullanıcıya sahip. Bu uygulamalar spor aktivitelerini daha kişiye özel deneyimler haline getiriyor, kimisi yoga, kimisi CrossFit veya Pilates tercih ediyor.

Kaslar yemekle buluştuğunda...

Gelgelelim işin bir de yemek boyutu var... 'You are what you eat' sözünü ilke edinen gym kitlesi, değişen bir damak tadına da işaret ediyor.

Sağlıklı yemekleriyle övünen restoran zinciri Tribe'in sahibi Yu Min "Sağlıklı bir vücut geliştirmenin %30'u egzersiz, %70'i sağlıklı yemektir" diyor. Yu Min, sabahları yoga dersinden çıkıp gelenlere omlet, avokado ve glütensiz ekmek servis ediyor. Restoranda beyaz şeker kesinlikle yasak, tadı baldan alıyorlar. (China Daily, 28 Temmuz 2018)

Düzenli olarak spor yapan, yediğine içtiğine dikkat eden, ebeveynleri gibi uzun vadeli hesaplarla para biriktirmektense günlük yaşamdan keyif almaya bakan, aktif sosyal medya kullanıcısı, senede en az bir kez yurt dışına seyahat eden bir kitle, Çin'de ekonomiyi ve sosyal yaşamı dönüştürüyor.

Ek okumalar ve kaynakça:

China's Fitness Revolution

http://www.atimes.com/spotlight/chinas-nationwide-feeding-frenzy/

More gyms muscle in amid fitness fever in China

https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/more-gyms-muscle-in-amid-fitness-fever-in-china

China's Fitness Industry: New Lifestyle Trends Boost Investment Prospects

http://www.china-briefing.com/news/china-fitness-industry-new-lifestyle-trends-boost-investments/

China's middle class runs for its life

https://www.ft.com/content/82d5a3aa-b2ce-11e5-8358-9a82b43f6b2f