Küçük balıkçı köyünde görülen büyük "Shenzhen hızı"

Shenzhen ülkenin güney sınırında bulunan küçük ve sessiz bir kasabadan nasıl dünyanın önde gelen kalabalık ve dinamik metropolü haline geldi? Bu yıl Çin'de reform ve dışa açılma politikasının uygulanmasının 40. Yıldönümü kutlanıyor. Bugünlerde Shenzhen'daki Çin'in ilk özel ekonomi bölgesinin kalkınma hikâyesi kulaktan kulağa yayılıyor.

Shenzhen şehrinin bir kenarında bulunan küçük bir balıkçı köyü Hong Kong'a çok yakın bir mesafede bulunuyor. 1930'lu yıllarda, balıkçılar Guangdong eyaletine bağlı Dongguan kentinden Shenzhen nehrine giderek, burada balık avlayarak geçimlerini sağlıyordu. Balıkçı tekneleri hem balıkçının ekmek teknesi, hem de eviydi. 80 yaşında balıkçı Wu Jinqing eski yaşamını hatırladığında şunları söyledi:

"Eskiden genişliği 1 metre, uzunluğu 5 metre olan ufak bir balıkçı teknesine ailemin beş ferdi sığıyordu. Yaşamımız çok zordu. En büyük korkumuz tayfundu. Afet yaklaşırken tekneyi sahile çekmek zorundaydık. Yaşam o kadar zordu ki."

Geçen 70'li yıllarda Çin Komünist Partisi Guangdong Komitesi Çin'in merkez hükümetine bir rapor sunarak Hong Kong ve Makao'ya yakın olan ve yurtdışındaki çok sayıda Çinli göçmenlerin memleketi olan Guangdong eyaletinde özel bir politika uygulanması önerisinde bulundu. Bu öneride Shenzhen, Zhuhai ve Shantou gibi şehirlerde ihracata yönelik sanayi ve işletmelerin yerlerinin ayrılması teklif edildi. O dönemdeki Çin'in lideri Deng Xiaoping bu teklifi takdirle karşıladı ve destekledi. Ağustos 1980'de Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi'nde "Guangdong Özel Ekonomi Bölgesi'nin Geçici Yönetmenlikleri" onaylanarak özel ekonomi bölgesi resmen kurulmaya başlandı.

Shenzhen'da uygulanan özel politikalar sayesinde balıkçı köyünde nakliye konvoyu ve filosu kuruldu ve su ürünleri endüstrisinin gelişmesine hız verildi. Aynı zamanda, köyde malzeme işleme fabrikaları da kuruldu. Yufeng Endüstri Anonim Şirketi Genel Müdür Yardımcısı Huang Xingyan, bu konuda şöyle konuştu:

"Çin'de 1978 yılında reform ve dışa açılma politikası uygulandı. 80'li yılların başına kadar, yani birkaç yıl sonra, balıkçı köyünde sermaye birikimi tamamlandı. Bütün yöre sakinleri kendileri için ya modern apartman ya da vila inşa ettirdi. Ülkenin genelinde kişi başına düşen geliri 10 bin yuanı (yaklaşık bin 500 ABD Doları) aşan ilk köy oldu."

90'lı yılların başında, zenginleşen Shenzhen'de kentleşme projesine başlandı. Bölge balıkçı köyü projesinin pilot bölgelerinden biri olarak belirlendi. Yufeng Endüstri Anonim Şirketi o dönemde köy sakinlerinin sermayesiyle kuruldu. Bugün köyün bütün sakinleri Yufeng Endüstri Anonim Şirketi'nin hissedarları olarak her yıl kâr paylarını alıyor. Köy sakinlerinden Wu Jinqing köy halkının refaha ulaşmasını şu sözlerle tarif etti.

"Bugün aylık ortalama 40 bin yuan (yaklaşık 6 bin ABD Doları) gelirimiz var. Yıllık gelirimiz 400 ile 500 bin yuan (yaklaşık 60 bin ABD Doları). Eskiden bu gelişmeyi hayal bile edemezdik."

Balıkçı köyünde yaşanan gelişme Shenzhen'de reform ve dışa açılmanın bir yansımasıdır. Geride kalan 40 yılda bir grup şirket Shenzhen'de kurularak büyüdü. Huawei'nin kurucusu Ren Zhengfei, şirketin kuruluşunun Shenzhen'de olmasının sebebini açıklarken, "1987 yılında sivil şirketin mülkiyet haklarını netleştiren belgeler Shenzhen'de açıklandı. Bu belge olmasaydı Huawei olamayacaktı" şeklinde konuştu. 1999 yılında Shenzhen ilk İleri Teknoloji Fuarı'na ev sahipliği yaptı. 28 yaşındaki Ma Huateng 2.2 milyon dolarlık finans elde etti ve bu yatırım sayesinde Tencent Şirketi'nin gelişmesi hız kazandı. Tencent Şirketi'nin yıllık cirosu 2012 yılında yaklaşık 6 milyar ABD Doları'nı bulurken, 2017 yılında yaklaşık 40 milyar ABD Doları'na çıktı. Tencent'in geliştirdiği sosyal iletişim platformu Wechat'ta aktif kullanıcı sayısı bu yıl 1 milyara ulaştı.

Çin Komünist Partisi Shenzhen Komitesi Başkanı Wang Weizhong, Shenzhen halkının Çin'in merkezi hükümetinin stratejisini başarıyla yerine getirdiklerine dikkat çekerek, reform ve inovasyonda sağlam adımlar attıklarını ve bu alanda öncü olmaya cesaret ettiklerini hatırlattı. Kentin kalkınma tarihinde bir harika yarattıklarına işaret eden Wang sözlerini şöyle sürdürdü:

"1979 yılında, Shenzhen şehrinin gayri safi milli hasılası 197 milyon yuan (yaklaşık 30 milyon ABD Doları), kişi başına düşen milli geliri 606 yuan (yaklaşık 88 dolar) idi. 2017 yılına kadar şehrin gayri safi milli hasılası 2 trilyon 24 milyar yuanı buldu (yaklaşık 334 milyar ABD Doları) ve kişi başına düşen gelir 180 bin yuana (29 bin ABD Doları) kadar çıktı. Bu dönemde yılda görülen artış hızı yüzde 23'ü buldu. Ekonomi açısından dünyada eşi benzeri görülmemiş bir "Shenzhen hızı" yaratıldı."

2017 yılında Shenzhen, gayri safi milli hasılasıyla Beijing ve Shanghai'yi takip ederek Hong Kong Özel İdari Bölgesi ile beraber ülkenin 3. sırasında yer aldı. Wang Weizhong, Shenzhen'de dünya piyasasıyla bağlantılı bir yatırım ve ticaret ortamını yaratmaya çalıştıklarını, finansın dışa açılmasını daha da güçlendireceklerini ve yeni ticaret modelini geliştirmek ve dışa açılan bir ekonomi topluluğu olmak için çaba gösterdiklerini söyledi.

Çin'de Shenzhen, Zhuhai, Shantou ve Xiamen gibi dört özel ekonomi bölgesinin ardından, 1984 yılında 14 sahil kentinin dışa açılması açıklandı; 1988 yılında Hainan Adası eyalet idaresi kurularak özel ekonomi bölgesi oldu; 1990 yılında Shanghai'da Pudong özel ekonomi bölgesi kuruldu; 2013 yılında Shanghai Serbest Ticaret Pilot Bölgesi kuruldu; 2017 yılında Xiong'an bölgesi kuruldu. Güneyden kuzeye kadar, kentler ve özel ekonomi bölgeleri Çin'in reform ve dışa açılmasının büyük resmini çiziyor.