Çin Komünist Partisi 19. Ulusal Kongresi'nin gelişme vizyonu Ve Çin Hayali'nin ekonomi politiği

Çarşamba günü Beijing'de 2.338 delegenin katılımı ile başlayan Çin Komünist Partisi 19. Ulusal Kongresi, önümüzdeki beş yılık dönem için ülkenin reform ve gelişmesine yönelik yeni stratejik yol haritasının belirleneceği ana toplantı olacak. Çin, dünyanın ikinci büyük ekonomisi olarak uluslararası siyasetin ABD ile birlikte en önemli belirleyicilerinden biri konumunda bulunuyor. 2013 ve 2016 yılları arasında, Çin'in GSYİH'sı yıllık yüzde 7,2'lik bir ortalama büyüme oranını korudu ve bu dönemde Çin ekonomisi küresel büyümenin yüzde 30'undan fazlasına katkıda bulundu.

Ayrıca son on beş yıllık dönemde devletin sürekli katkısı, toplumun geniş ölçüde katılımı ve uluslararası toplumun desteği ile Çin, yoksulluğun azaltılması, herkese temel eğitim sağlanması, kadın ve çocuklara temel sağlık hizmetlerinin sunulması, bulaşıcı hastalıklarla mücadele ve çevrenin korunması konusunda büyük gelişmeler kaydetti. Çin'de reform ve dışa açılma politikasının uygulanmasından bu yana geçen 30 yıldan fazla süre boyunca 700 milyonluk bir nüfus yoksulluktan kurtarıldı.

Çin küresel ölçekte kalkınmaya da duyarlı olan ülke olarak kendi kalkınma sürecini gerçekleştirirken, aynı zamanda aktif bir şekilde Güney-Güney işbirliğinin gelişmesine katkı sağlayarak diğer gelişmekte olan ülkelerde de insani gelişmenin ve altyapısını iyileştirilmesi için destek sağladı. Çin ekonomik büyümesini sürdürebildiği, Batının kurduğu küresel ekonomik-finansal düzeni ve kurumları kendi çıkarlarına göre yeniden yapılandırabildiği, açık denizlere ulaşabildiği, enerji güvenliğini garanti edebildiği, pazarlara ve kaynaklara kısıntısız erişebildiği, uzayda ve siber ortamda liderliği yakalayabildiği takdirde küresel üstünlüğü de sağlayabilecektir (N. Eslen Küresel Güç Mücadelesi: 21 Yüzyılda Jeostrateji, İstanbul, IQ Yay, 2017 s:55). Bu nedenle Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in ileri görüşlü ve sofistike stratejisi son derece önemlidir.

2012 yılında Çin Komünist Partisi'nin 18. Kongresi'nde Xi Jinping parti genel sekreteri olarak seçildi ve ardından da 2013 Martı'nda devlet başkanlığı görevini üstlendi. Asya'nın güvenliğinin ABD'nin değil, Asyalıların meselesi olduğunu kaydeden Xi Jinping'in yönetiminde Çin, uluslararası ilişkilerde daha iddialı bir politika uygulamaya başladı. Mevcut uluslararası kurumları doğrudan eleştirmek yerine, Beijing'in kontrol edebileceği veya önemli ölçüde etkileyebileceği yeni platformlar oluşturmayı hedefledi. Çin'in dış politikası, mevcut uluslararası kurumları ikame etmeye yönelik organizasyonlar ve mekanizmalar kurarak, uluslararası düzenin yeniden düzenlenmesi için çaba harcıyor. Çin, bu amaç doğrultusunda bir taraftan mevcut uluslararası kurumlar ile bağını devam ettirirken, diğer taraftan ise bu kuruluşları kısmen tamamlayıcı, kısmen de onlarla rekabet edilebilinirliği mümkün kılan bir mekanizma oluşturmaya çalışmaktadır.

Örneğin Xi Jinping 7 Eylül 2013'te Kazakistan Nazarbayev Üniversitesi'nde yaptığı bir konuşmada dile getirdiği Bir Kuşak Bir Yol girişimi, Batı merkezli küresel kurumsal yapıya alternatif, Çin merkezli organizasyonlar ve mekanizmalar oluşturulması açısından kilit jeostratejik bir projedir. Bu projeyle birinci ana hedefin, yeni Avrasya ulaşım ve ticaret altyapılarını oluşturulmak, ikinci ana hedefin ise, serbest ticaretin önündeki engelleri kaldırılmak olduğu söylenebilir. Bu bağlamda Kuşak Yol Girişimi'ne sadece ciddi bir ticari ve ekonomik proje olarak bakılmamalı; aynı zamanda Çin'e Avrasya coğrafyasına alternatif açılım koridorları sağlayan ciddi bir jeostratejik proje olduğu dikkate alınmalıdır. Xi Jingping'in asrın projesi olarak tanımladığı bu girişim, Çin'i Avrasya'da liderliğe ve belki de küresel liderliğe taşıyabilecektir. Çin, güvenlik ve politika alanlarında da BRICS ve Shanghai İşbirliği Örgütü gibi çeşitli örgütleri güçlendirmeye gayret etmektedir. Bunu yaparken de bu kuruluşları, NATO ve Amerika'nın Asya'daki askeri ittifaklarına bir alternatif görmektedir.

Çin, Parti'nin önderliğinde istikrarı koruyarak inovasyona dayalı bir ekonomik büyümenin gerçekleştiği, yolsuzluğu önlemeye yetecek derecede hesap verebilirliğin olduğu, yoksulluğun ortadan kalktığı, çevre ile dost modern bir sosyalist toplum yaratmayı istemektedir. Xi Jinping tarafından açıklanan "Çin Hayali (Chinese Dream)" adlı bildiride, iki adet "yüzüncü yıl" kutlaması amaçlanmıştır. İlk olarak, Çin "orta halli refah toplumu inşası hedefine Çin Komünist Partisi'nin kuruluşunun 100. yılı olan 2021 yılında, ikinci olarak "müreffeh, güçlü, demokratik, medeni ve uyumlu sosyalist çağdaş ülke inşası" hedefine de Yeni Çin'in kuruluşunun 100. yılı olan 2049 yılında ulaşmayı hedeflemektedir. Parti Ulusal Kongreleri ülkenin siyasi hayatı için daima önemli bir olay olsa da, bu kongre birinci hedefin gerçekleştirileceği dönemi kapsadığı için daha büyük bir önem arz etmektedir.

Xi Jinping Çarşamba günü Çin Komünist Partisi 19. Ulusal Kongresi'nin açılışında sunduğu raporda öncelikle "Çin karakterinde sosyalizmin" yeni bir döneme girdiğini vurgulayarak "Çin Hayali" vizyonunun yol haritasını da ortaya koymuş oldu. Rapor Xi'nin Çin'in büyük bir ulus haline gelmesi için gerekli gördüğü stratejinin ana unsurlarını içeriyor. Xi'nin raporu incelendiğinde Modern Sosyalist Ülkenin yaratılmasında ekonomi, dışa açılma, hukuk, ekolojik ilerleme, silahlı kuvvetler, diplomasi ve partinin inşasının rolünün analiz edildiği gözlenmektedir. Rapordaki gelecek vizyonuna göre; Çin Komünist Partisi, 2020 ile 2035 yılları arasında sosyalist modernizasyonun ilk aşamasını hayata geçirerek, sonrasındaki 15 yıllık dönemde ise gelişmiş, güçlü, demokratik, ileri kültür seviyesine ulaşmış, uyumlu ve güzel "büyük modern sosyalist bir ülke" haline getirilecektir. Rapordaki analizde, Çin toplumunun karşı karşıya kaldığı temel çelişkinin dengesiz ve yetersiz gelişme ile halkın daha iyi bir yaşam için giderek artan ihtiyaçları arasında olduğu vurgulanmaktadır. Gelişmenin sadece maddi ve kültürel temelde olmadığı, demokrasi, hukukun üstünlüğü, adalet, güvenlik ve daha iyi bir çevre taleplerinin de değerlendirilmesi gerektiği belirtilerek; Çin'in insani gelişmeyi daha da arttırmak için hangi kapasitelere odaklanması gerektiği de açıklanmaktadır.

Xi, raporda Çin ekonomisinin yapısal değişim sürecini analiz ederek Çin ekonomisinin, hızlı büyüme evresinden, yüksek kaliteli (yüksek teknolojiye ve inovasyona dayalı) gelişme aşamasına geçtiğini vurguluyor. Raporda önümüzdeki dönemde devletin sermayesini güçlendirerek, Çinli işletmelerin dünya çapında küresel rekabetçi firmalar haline gelmesinin destekleneceği ve tüketimi teşvik ederek, ekonomik büyümenin sürdürüleceği açıklanıyor. Faiz oranlarının ve döviz kurlarının belirlenmesinde piyasanın artan rolünün belirtilmesi, pazara giriş işlemlerini önemli ölçüde kolaylaştıracak. Ayrıca, yabancı yatırımcıların meşru hak ve çıkarlarını koruyacak önlemlerin alınacağının duyurulması ve hukuk temelli yönetişimin her alanda ilerleyeceğine dair yapılan vurgu, gelecek dönemde yapısal reformların derinleşerek devam edeceğine dair önemli bir sinyal olarak değerlendirilebilir.

Raporda yer alan ekonomik gelişme vizyonun diğer bir önemli unsuru da "sürdürülebilir kalkınmaya" verilen önem. "Güzel Çin" konsepti, büyük, modern bir sosyalist ülke inşa etmeye yönelik iki aşamalı kalkınma planına dahil ediliyor. Çin Paris İklim Anlaşması'nı destekleyen bir ülke olarak doğa ile uyumlu modernleşmeye ve ekonomik gelişmeye büyük önem veriyor. Bu kapsam da gelecek beş yıllık dönem içinde devlete ait doğal kaynak varlıklarını yönetmek ve doğal ekosistemleri izlemek için düzenleyici kurumlar kurulacağı ve başta milli parklardan oluşan bir doğa koruma sistemi geliştirileceği taahhüt ediliyor.

19. Ulusal Kongre, Çin'e özgü sosyalizmin gelişme sürecinde yeni bir tarihsel dönemin başlangıcını temsil ediyor. Çin, politik gücü ekonomik gücünü yansıtan ve ana çıkarlarını korumak için önemli bir ülke olduğunun farkında olan ekonomik alanda küresel bir güç, Asya-Pasifik'te önemli bir bölgesel güç olma yolunda hızla ilerliyor. Çin ulusal düzeyde "iki yüzyıl" kutlamasını hedeflerken uluslararası sistemde de çok kutuplu bir dünyanın inşası için çaba harcamaya devam ediyor. Ülkedeki aşırı yoksulluğun tamamen ortadan kaldırılmasını içeren ilk Çin Hayali muhtemelen beş yıl içinde başarılacak. Çin'in müreffeh, güçlü, demokratik, medeni ve uyumlu sosyalist çağdaş ülke hedefine ulaşmak için ise önünde daha yol bulunmaktadır. Çin'in yüzyıl ortasına kadar ikinci hedefini de gerçekleştirmesinde 19. Parti Kongresi'nin tarihsel vizyonu önemli bir rol oynayacaktır.

(Doç. Dr. Cem Okan Tuncel)