Daurların Halk Kültürü

  2017-10-11 09:25:56  cri

Qing Hanedanı'nın Qianlong İmparatoru Dönemi'nin 28. yılında (1763), 1018 Daur asker, aileleriyle birlikte Xinjiang'ın İli bölgesine konuşlandırıldı. Bu askerler ayrıca Taerbahatai ve Kaşgar bölgelerinde de görevlendirildi ve iki yılda bir rotasyon yapıldı. Daurların Xinjiang'da yerleşmesinden bu yana yaklaşık 250 yıl geçti. 1911 Yılı Devrimi'nden sonra Daur erkekler askerlikten alındı ve köylü haline geldi. Bu köylüler, kendi güçleriyle yeraltı evleri ve su kanalları yapıp bakir toprakları işleyerek, yeni hayatlarına başladı. Bu Daurlar çabalarıyla Tarbağatay Dağı eteğindeki bakir toprakları bereketli topraklar haline getirdi. Daurlar buğday, mısır, kuru fasulye, keten ve ayçiçeği gibi tarım ürünlerinin yanı sıra, evlerinin önünde ve arkasında patates, havuç, yeşil turp, Çin marulu, acı biber ve patlıcan gibi sebzeler de yetiştirdiler.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulduğu yıllarda, Xinjiang'da yaşayan Daurların nüfusu 1800 kişi kadardı, bu sayı 2010 yılında 6 bin 884'e çıktı. Xinjiang'ın tek Daur köyü olan Aşili Daur Milliyeti Köyü Çöçek şehrinde yer alıyor. Bu köyde yaşayanlar esas olarak tarımla uğraşıyor.

Yemek kültürü--- Daurların yemeklerinin çoğunluğu kısır ateşte uzun süre pişirilerek yapılır. Sofrada zengin sebze çeşitleri bulunduğu için Daurlar arasında "Bir yıllık yemeklerin yarısını sebzeler oluşturur" sözü yaygındır. Yazın tükenmemiş sebzeler güneşte kurutulup saklanır ve kışın yeniden çıkartılıp etle beraber kısık ateşte pişirilerek yenir.

Daurlar dürüst, açık sözlü, cömert ve konuksever insanlar olarak bilinir. Daurlar, evlerinde ağırladıkları konuklarına muhakkak en güzel yemekleri sunarlar. Eğer saat geç olmuş ise, Daurlar konuklarının karanlıkta yola çıkmasına izin vermez kalmaları için ısrar ederler. Her ne şartta olursa olsun, Daurlar konuklarını reddetmezler.

Xinjiang'da yaşayan Daurların kahvaltısında genel olarak sütlü çay, ekmek, tereyağı, şeker, bal ve yumurta yenir. Daurların yemeklerinin önemli kısmını hamur yemekleri oluşturur; nan (Xinjiang bölgesinde yaygın olan ekmek), krep ve kızartılmış uzun hamur bunlar arasındadır... Daurların sofralarında etli yemek eksik olmaz. Bayramlarda genel olarak sığır ve koyun kesilir. Baharda toprakları sürmeden ve yazın hasattan önce enerji vermek amacıyla koyun kesilir ve yenir. Kış öncesinde, Daurlar evcil hayvanları kesip, etlerini pastırma yapıp veya kurutup kış için stok yapar. Haşlanmış koyun eti Daurlarda çok yaygındır, özellikle misafir geldiğinde mutlaka haşlanmış koyun eti ikram edilir. Süt ürünleri de Daurların günlük yaşamında çok tüketilir.

Xinjiang'daki Daurlar diğer etnik gruplarla bir arada yaşadıktan sonra, onların yemeklerini de öğrendiler. Mesela ekmek, kavurulmuş yemek ve Uygur pilavı ile "jiaozi" olarak bilinen Çin mantısı Daurlarda çok yaygındır ve yeni yılı karşılamak için hazırlanan yiyecekler arasında yer alıyor.

Daur erkekler eskiden gergin ve sıkıcı askerlik günleri sırasında sigara tiryakisi oldular ve böylece zamanla tütüne değer verme geleneği oluştu. Mesela, tütün sık sık hediye olarak verilir; gelinler kocalarına nakışlı tütün keseleri hediye eder; gelinler kayınvalide ve kayınpederlerine diz çöküp başlarını eğip tütün sunar; erkekler de pipo yapmada ustadır; evde yaşlılar vefat ettikten sonra cesedin sol kenarına tütün ve pipo konulur; vefat edenin ailesine gidenler, kapıdan girince ölünün yakınlarına tek tek tütün sunduktan sonra, hatıra levhası önünde başsağlığı dileğinde bulunmak amacıyla bir bardak alkollü içkiyi yere döküp kağıt yakar.

Sanat ve eğlence--- Daurlar, dans etmeye ve şarkı söylemeye yatkın bir etnik gruptur. Çöçek şehrindeki Aşili Daur Milliyeti Köyü, "Şarkı ve Dans Memleketi" olarak nitelendirilir. Daurlara özgü birçok dans vardır; Lurigele dansı, Ahanbei dansı, Wenrentek dansı, Yerkledk dansı, Suorituoka dansı ve Saberdan dansı bunlar arasındadır Daur dansları, eğlenceli, çeşitli, aktarılabilir ve yaratıcı olmak gibi özgün özelliklerle sahiptir. Nezaket, şefkat, gevşeme ve kuvvetlilik de Daur danslarının nitelikleri arasındadır. Dansçılar genellikle şarkı söyleyerek birbiriyle yarışır gibi dans eder. Şarkı bazen koro, bazen düet, bazen soru-cevap şeklinde söylenir. Dans hareketleri ise neşeli, hızlı ritimli ve duygu doludur.

Daurlar sadece kendi danslarını değil, Rusların step danslarını, Uygur danslarını ve Moğol danslarını da yapar. Daur şarkıları nişan ve düğün kutlamasından at, kartal ve inek gibi hayvanları övmeye kadar zengin konuları kapsar. Bu şarkılar, koyu bir yaşam havası taşır. Benzetme usulü kullanılan sade ama canlı şarkı sözleri derleme ve şiir özelliklerine sahiptir.

"Güreş memleketi" olarak da nitelendirilen Xinjiang'daki Aşili Daur Milliyeti Köyü, 1950'li yıllardan 20. yüzyılın sonuna kadar yaklaşık 30 ünlü güreşçi yetiştirdi. Ulusal yarışmalarda başarılar kazanan bu güreşçilerden bazıları milli takıma alındı ve uluslararası turnuvalara katıldı. Daurların geleneksel sporu hokeydir (beikuo). 1980 yılında İç Moğolistan'daki Molidava Daur Özerk İlçesi'ne, Çin Devlet Spor Komitesi tarafından "Hokey Memleketi" unvanı verildi.

Daurlar tarih boyunca atlı araba kullandı ve çok eskiden çiftlik hayvanı yetiştirmeye başladı. Sığır ve at Daurların temel üretim unsurudur. Ata binerler ve kağnılarla insan ve eşya taşırlar. Sığır ayrıca tarla sürme, tahıl taşıma ve harman dövme gibi tarımsal çalışmalarda da kullanılıyor. At sırtında ok atmaya ve binicilik sporlarına yatkın olan Daurlar, "at üstündeki" etnik gruplardan birisi olarak biliniyor. At, Daurların en temel ulaşım aracıdır. Ata binmek zamanla bir milli tören, spor ve eğlence haline geldi. Xinjiang'da yaşayan Daurlar, Kazak etnik grubuyla beraber yaşadığı için, "post oyunu"nu da öğrendiler ve bu konuda çok yeteneklidirler. Çubuk çekme ve boyun gücü yarışı da Daurların geleneksel sporlarındandır.

Geleneksel bayramlar--- Anie Festivali, Hanların Bahar Bayramı'yla eş zamanlı olarak kutlanmasına rağmen, Daur etnik grubunun özelliklerini taşır. Bayram arifesinde, Daurlar kapılarının önünde şenlik ateşi yakar, bu 15 gün sürer. Bayram arifesinde ölen büyükleri anmak için tablet kurulur ve evin farklı yerlerinde bulunan Tengerr Baerken (Gök Tanrısı), Huozhuoer Baerken (Atalar Tanrısı) gibi tanrı tabletlerine tapınılır. Bayram arifesinde Daurlar büyüklere saygı göstermek için diz çöküp boyunlarını eğerek içki sunar ve uzun ömür diler. Sonra aile üyeleri bir arada yemek yer. Arife gecesinde bütün Daur ailelerinde gece uyumadan etli jiaozi (Çin mantısı) yapılır. Bahar Bayramı sırasında Daurlar üç yıl içinde ölen yakınları için anma tabletleri kurar. Bayramlaşmaya giden insanlar anma tabletlerinin kurulduğu ailelerin evlerinden geçerken mutlaka girip başsağlığı dileğinde bulunur.

Bayramın ilk gününde, Daurlar önce yaşlıların evlerini ziyaret eder. Diz çöküp boyunlarını eğerek kendi hazırladıkları içkiyi yaşlılara ikram ederşer ve bunun karşılığında yaşlılardan güzel dilekler alırlar. Daurlar yaşlıları selamlarken, sol ellerini sağ dizin üstüne koyar, sol bacaklarını 90 derece eğip, sağ dizini yere yaklaştırarak çökme hareketi yapar ve "selam" anlamına gelen "Eergebayijiao" der. Yakın akrabalar bayramın ilk gününde tek tek ziyaret edilir ve bu ziyaretler gece yarısına kadar sürer. Bayram sırasında at veya kızağa binerek ziyarete gitmek, Çöçek şehrinde yaşayan Daurların geleneğidir. Daurlar genellikle grup olarak ziyarete gider. Bir grup gittikten sonra diğer bir grup gelir. Daurların Bahar Bayramı mutluluk ve yoğun bayram havasıyla doludur.

Yuanxiao Bayramı, Çin takvimine göre yılın ilk ayının 15. gününde baharın gelmesinden sonraki ilk dolunay gecesinde kutlanır. Daur dilinde, "Kaqin" denilen Yuanxiao Bayramı'nın diğer adı Fener Bayramı'dır.

Huowudu Günü, yani "Kara Kül Günü", yeni yılın ilk ayının 16. günü kutlanır. Bu günde, genç erkekler ve kızlar birbirinin yüzlerine kazan dibindeki kara külü sürerek şakalaşır ve yeni yılı kutlu olmasını diler.

Hanxi, yani Ölüleri Anma Günü. İnsanlar ölen yakınlarını anmak için mezar başına gidip, kağıt yakar, alkollü içkiyi yere döker ve diz üstü çöküp boyunları eğer. Faaliyetten sonra bütün katılımcılar ölenin ailesinde toplanıp birlikte yemek yer.

Ejderha Kayığı Bayramı, Çin takvimine göre yılın beşinci ayının beşinci gününde kutlanan uzun geçmişe sahip bir geleneksel bayramdır. Bu gün, insanlar erken kalkıp nehre gider ve orada yüz ve saçlarını yıkar veya banyo yapar. Daha sonra pelin toplayıp, ya saçlarına ya şapkalarına takarlar. Eve döndükten sonra aileyi hastalık ve nazardan korumak amacıyla pelinleri evin bütün köşelerine, pencerelere ve dolaplara asarlar. Bu gün ayrıca bütün ailelerde Çin pırasalı börek, Çin mantısı ve Kunbile (pelin filizi) ve çeşitli börekler yenir.

Ay Bayramı. Çin takvimine göre yılın sekizinci ayının 15. gününde, ayı seyrederek ay çöreği yeme geleneği vardır. Daurlar Ay Bayramı'nda bol hasadı kutlamak üzere hasat alanında yere koyun kanı döker. Akşam aile üyeleri toplanarak birlikte yemek yer. Avluda en önemli odanın önünde kurulan masanın üstüne elma, üzüm, karpuz, şeftali ve ay çöreği gibi yiyecekler konur ve yenir.

Woqibei Bayramı. Çiçeklerin açtığı, güneşli ve ılık bahar günlerinde, aynı soyun (Daur dilinde: hala) mensupları güzel manzaralı ormanlara gidip, toprağın insanları beslemesine teşekkür etmek için, sığır ve koyun keser, kanlarını nehre döker ve kanlar sonunda nehirden tarlaya akar. Bu sıralarda, soydaki çeşitli sorunlar ve anlaşmazlıklar çözülerek, soyun birliğini pekiştirmek için üretim ve yaşamdaki çeşitli konular ele alınır. Bu faaliyetler daha sonra Aobao Bayramı oldu. Daurların Aobao Bayramı başlangıçta ilkbahar ve sonbaharda kutlanırdı, ancak günümüzde yılda sadece bir defa kutlanıyor. Çöçek'teki Aşili Daur Milliyeti Köyü'nde her yıl 8 Haziran günü Aobao Festivali düzenlenir. Bu günde, çeşitli sanat programlarının yanı sıra, güreş, ok atma, at yarışı, çubuk çekme, boyun gücü yarışı ve "Beikuo" (hokey) gibi spor etkinlikleri de düzenlenir.

Barınma örfleri---Xinjiang'da yaşayan Daurların evleri genellikle üç odalıdır. Ortasında mutfak olarak kullanılan oda, batı ve doğudaki oturma odalarını birbirine bağlar. Daurların evlerinde batı oda daha önemli kabul edilir. Batı odanın güney, batı ve kuzey tarafında yatak bulunur ve yataklar birbirine bağlanır; güney yatakta pencere kenarında bulunduğu ve güneş aldığı için genellikle ailedeki yaşlılar yatar. Güney ve kuzey yataklarını birbiriyle birleştiren batı yatak ise genellikle dardır ve yatmak yerine oturmak için kullanılır. Kuzey yatak konuklar için hazırlanır. Doğu odada genellikle ev sahibinin oğlunun ailesi oturur ve genel olarak sadece güney yatak vardır. Evin önündeki avluda ahır, evin arkasında ise sebze bahçesi bulunur. Xinjiang'da yaşayan Daurlar avluda çeşitli meyve ağaçları yetiştirmeyi çok sever. Çöçek şehrinde kış uzun olduğu için, eskiden burada yaşayan Daurlar ısınmak üzere tuğla yatağı kullanır ve yatak içinde ocak yakardı. Bazı ailelerde, tuğla duvarı veya demir ocağı kullanılır. Ayrıca, ev önünde ekmek pişirmek için kullanılan fırının ısıtma işlevi de vardır.

Kıyafet--- Daurların kıyafetleri üzerinde çeşitli desenler bulunur. İşlevlerine göre normal kıyafet, avcılık kıyafeti, düğün kıyafeti, çocuk kıyafeti ve yas kıyafeti vardır. Bunun yanı sıra "deli" (deri mont), "Mahala" (deri şapka), Ares ve Hakuru (deri pontolon) da Daurlara özgü kıyafetler arasındadır. Daur erkekler mutlaka kemer bağlar; eskiden deri elbise giyerlerdi, zamanla kumaş elbise giymeye başladılar. Xinjiang'da yaşayan Daurlar takım elbise ve Batı tarzı tarz mont da giyiyor. Eskiden kışın Daurlar daha çok çizme veya keçe çizme giyerdi, günümüzde ise daha çok deri ayakkabıları tercih ediyorlar.

Eğitim--- Daurlar, eğitime büyük önem veriyor. Qing Hanedanı döneminde İli bölgesinde yerleşen Daurlar 1875 yılında Çöçek bölgesinde bir ilkokul, 1908 yılında yine Çöçek'da Yangzheng Okulu ve Wubei Okulu'nu, Çin Cumhuriyeti döneminin 6. yılında (1917) "Sekiz Bayrak'ın Çocukları Okulu"nu (Sekiz Bayrak: Qing Hanedanı'nda Mançuların önderliğindeki bir sosyal askeri örgüt sistemi), 1935 yılında bölgesel birinci ilkokulu, 1938 yılında Guarbender (bugünkü Aşili) bir kamu ilkokulunu kurdu. Xinjiang'da kuşaklardır yaşayan 13 etnik grup arasında, eğitim görme oranı bakımından Daurlar üçüncü sırada yer alıyor.

Aşili Daur Milliyeti Köyü "tercümanlar memleketi" olarak adlandırılıyor. Daur çocuklar doğuştan itibaren çok dilli ortamda yaşıyor. Evde Daur dili, komşularla Kazakça, okulda ise Çince konuşan Daurlar çocukluklarından itibaren birçok dil öğreniyor. Yaşlı Daur tercümanlar, "Çince-Uygurca Sözlüğü", "Çince-Kazakça Sözlüğü", "Uygurca-Çince Sözlüğü" ve "Kazakça-Çince Sözlüğü" gibi sözlükler hazırkadı. Daur tercümanlar ayrıca "Üç Krallık" ve "Batı'ya Yolculuk" gibi Çin'in klasik eserlerini çevirip, Xinjiang'da yaşayanlara tanıttı.

Ahlak kuralları--- Daurlar tek eşlilik sistemine uyuyor. Boşanmak da çok azdır, çünkü boşanmak Daurlar tarafından ahlaksızlık olarak görülüyor. Aynı soyadlı iki kişi, aralarındaki kan bağı ne kadar uzak olursa olsun evlenemez.

Daurların terbiyesinin çekirdeği, yaşlılara saygı göstermektir. Gençler yaşlılarla resmi ve geleneksel yöntemle selamlaşır, Bahar Bayramı'nda yaşlılara içki sunar; bir ailede yaşlının vefat etmesinden sonra, başkaları gelip yardım eder. Yaşlılar çocuklara genellikle çok iyi davranır. Daur yaşlılar sert mizaçlı olmalarına rağmen, çocuklarını dövmez ve onlara küfretmez. Yaşlılar kendi hareketleriyle çocuklarını eğitir. Akrabalar arasındaki çeşitli hitaplar da diğer etnik gruplardan daha zengin ve değişiktir. Hitaplar birbirine karışmaz ve bir hitap duyulunca kişiler aralarındaki ilişki hemen anlaşılır.

Evlilik ve bebek yetiştirme geleneği--- Evlilikte, ailenin sosyal konumu, geçmişi ve prestiji ciddiyetle düşünülen önemli unsurlardır. İki aile arasındaki dostluk ve temaslar evlilikte önemli rol oynar. Daurlar genellikle başka etnik gruplardan kişilerle evlenmez. Bazı sebeplerden dolayı diğer etnik gruplardan kişilerle evlenenler de vardır, ancak evlenilen kişinin etnik grubunun genellikle din ve örf bakımından Daurlara yakın olması gerekir. Gençler serbest olarak sevgili bulur ve sevgililik ilişkileri kesinleştikten sonra anne babalarına söylerler. Anne babaların onayıyla, erkeğin akraba veya arkadaşlarından saygın ve güzel konuşan biri kız istemeye gider. Kızın ailesi kabul ederse, Daur dilinde "Jiente" denen ikinci aşamaya girilir. Damat adayı kızın ailesine keçi, alkollü içki, şeker ve kekten oluşam nişan hediyesi verir. Kız ailesi ise damat adayı ve onunla beraber gelen akrabaları ve soy mensuplarına ikramda bulunur. Damat adayı kayınpeder ve kayınvalide ile kız ailesindeki yaşlıların önüne gelip saygısını gösterir. "Tuolie" denen üçüncü aşamada, damat adayı düğünden önceki bir ay civarında, kızın ailesine ikinci defa hediyeler verir. Hediyeler arasında kumaş, giyim ve aksesuarlar bulunur. Erkek tarafı kendi gücüne göre hediye hazırlar ve hediyenin miktarı evliliği etkilemez.

Gelinin düğüne gitmesine eşlik etme töreni. Düğünden önceki gün, damat yeni giysisini giyerek eşlik edenlerin arabasıyla gelinin evine gider. Gelinin anne babası, gelen konvoyun yanı sıra akraba ve köydeki komşulara da ikramda bulunur.

Düğün gününün sabahı, düğün konvoyu yola çıkar. Gelin ailesinden ve damat ailesinden ayrı ayrı birkaç kişi beraber düğüne gider. Ortanı daha neşelendirmek amacıyla, konvoy damat ailesinin bulunduğu köyün girişinde ip çekilerek durdurulur. Damat attan inip oradakilere içki sunar ve şeker dağıtır. Damadın akrabalarından hem oğlu hem kızı olan erkek ve bayanlar evin kapısında konvoyu karşılar. Damat ailesinden bir yaşlı, konuklara tek tek içki sunarken, gelin ailesinden gelen konuklar kıdemlerine göre sırayla avluya girer. Gelin, yengelerin eşliğiyle arabadan inip gelin odasına girer. Yaşlı konuklar ise saygı göstergesi olarak batı odaya davet edilir.

Beşik, bütün Daur ailelerinde bebek yetiştirmek için kullanılan geleneksel alettir. Beşiğe, Daur dilinde "deride" denir. Daur bebekler, üç yaşına kadar kemerle asılan beşikte yatar. Bu yöntem hem rahat, hem kullanışlıdır. Beşik kültürü, Daurların geleneksel maddi kültürünün bir yansımasıdır.

Cenaze örfleri--- Ölüleri gömmek, Daurlar arasında çok yaygındır. Kamu mezarlığı da çok kullanılır. Bir Daur ancak yıldırım çarpması veya suda boğulmak gibi olağanüstü sebeplerden öldüğünde, yada memleketten uzakta ölüp cesedinin çürüdüğü veya tam olmadığı durumlarda yakılır. Birinin vefat ettiği bir an önce akrabalarına ve arkadaşlarına bildirilmesi ve evde anma tableti kurulması gerekir. Cenazede nutuk (Daur dili:kezhaerhubeila) söylenir ve tabut genellikle ölümden sonraki tek sayılı günde mezarlığa götürülür. Ölümden sonraki 7. ve 100. gün ile yıldönümünde anma töreni yapılır.

İnanç--- 1950 yılından önce, Daurların çoğunluğu Mançuların dinine inanıp, gök tanrısı, ata tanrısı, çiftlik hayvanları tanrısı ve dağ tanrısı gibi tanrılara tapıyordu.

Daurlar, kartalları kutsal ve uğurlu kuş olarak görüyor ve, kartallara özel duygu besliyor.