Yurtsever bir şaire saygı: Duanwu Bayramı

Çin'de süpermarket ve pazarlarda bir ay önce su kamış yaprakları satılmaya başlandı, bu satış normalde Mayıs ayında görülüyor. Neden böyle diye belki merak ediyorsunuz. Nedenini açıklayayım: Yarın, yani Çin Ay Takvimi'ne göre yılın 5. ayının 5. gününde Duanwu Bayramı'nı kutlayacağız ve bayramın yiyeceği olan Zongzi yiyeceğiz!

Ay Takvimi'ne göre, 5. ayın 5. günü Duanwu Bayramı olarak kutlanıyor. Duanwu, Bahar Bayramı ve Güz Ortası Bayramı'yla (Ay Bayramı) birlikte "Çin'in üç büyük geleneksel bayramı"ndan biri olarak kabul ediliyor.

Bu bayram neden "Duanwu" olarak adlandırıldı?

"Duan"(端), "ilk"; "Wu" ise eş sesli olan "5" (五) ve "gün ortası" (午) anlamına gelir. (İki "Wu" kelimesi birbirinin yerinde kullanılabilirdi.) Tarihte 5. aya "Wu Ayı"; 5. ayın ilk günlerine "Duan" günleri deniyordu, bu nedenle 5. ayın 5. günü "Duanwu Bayramı" veya "Çift Wu Bayramı" olarak adlandırılıyordu. Bu yılın Duanwu Bayramı, yarın kutlanacak.

Duanwu Bayramı'nın kaynağı hakkında birçok değişik açıklama var. Bazıları, Duanwu Bayramı'nın eski çağlardaki "Xiazhi" (21 veya 22 Haziran, güneş ışıklarının en uzun olduğu gün) hakkındaki geleneklerden kaynaklandığını, bazıları ise çok eski zamanlarda Yangtze Nehri boyunca yaşayan insanların ejder totemine tapınmalarından kaynaklandığını savunuyor. Ancak halk arasında en yaygın inanış Duanwu Bayramı'nın eski yurtsever şair Qu Yuan'ı anmak için oluşturulduğu biçiminde.

M.Ö 3. yüzyıldaki Chu devletinde yaşamış olan Qu Yuan, vatanının düşmanlar tarafından işgal edilmesinden sonra çok üzülmüş ve kendisini 5. ayın 5. günü Miluo Nehri'ne atarak intihar etmiş. Bundan sonra, halk vatanını çok seven Qu Yuan'ı anmak için nehir içine yapışkan pirinç doldurulan bambu parçaları atmaya başlamış. Daha sonra, içinde pirinç olan bambu parçaları Zongzi haline getirilmiş.

Zongzi yemek, Duanwu Bayramı'nın önemli geleneklerinden biridir. Çok eskiden "Jiaoshu" olarak da adlandırılan Zongzi, içinde yapışkan pirinç bulunan, saz veya bambu yapraklarıyla sarılı ve ince iplikle dörtgen ya da yastık şeklinde bağlanmış ve suda pişirilerek servis edilen bir yemektir. Duanwu Bayramı'nın arife akşamı her aile, bayramda yemek için Zongzi yaparak pişirir. Zongzi ayrıca hediye olarak da verilebilir. Duanwu Bayramı sırasında, insanlar karşılıklı ziyaretlerde birbirlerine kendi yaptıkları Zongzilleri hediye ederler.

Duanwu Bayramı'nda yenebilecekler arasında Zongzi'den başka, Çin'in bazı bölgelerine özgü yemek ve içecekler de var. Örneğin, tuzlanmış ördek yumurtaları yemek ve kırmızı zırnık (Xionghuang) içkisi içme gelenekleri, halk arasında kötülükten korunma söylentilerinden kaynaklanmıştır.

Yemeklerden başka, Duanwu Bayramı'nın çok özgün süs gelenekleri de vardır. Bayram günü, her aile kapısının önüne pelin otu (Ai Cao) ve su kamışı (Cao Pu) asar. Pelin otu ve su kamışı, ilaç amaçlı kullanılan iki çeşit ottur. Bu otlar, bir yandan kötülükten korunmak, öte yandan da yaz mevsiminin başlarında havanın çok yağışlı ve nemli olması nedeniyle zehirli böceklerin çoğalması nedeniyle hastalıkları önlemek için asılır. Bunun yanı sıra Duanwu Bayramı sırasında insanlar, "100 yıl yaşasın" diye çocukların bileziklerine beş renkli iplik dolar; kaplan ve kabak şekillerinde, içlerinde parfüm bulunan küçük kokulu çantaları dikerek ipek ipliklerle çocukların elbiselerine bağlar. Ayrıca çocuklara kaplan başı şeklinde ayakkabılar ve üzerinde kaplan figürlü nakışlar bulunan kumaş önlükler giydirirler. Bütün bu gelenekler, çocukların huzurlu, güvenli ve sağlıklı büyümelerini sağlamak anlamına gelir.

Çin'in güneyinde bulunan Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerinde, ejder kayıkları yarışmalarının düzenlenmesi de Duanwu Bayramı'nın önemli unsurlarından biridir.

Efsaneye göre, bu gelenek de şair Qu Yuan'la ilgilidir. Halk Qu Yuan'ın kendini nehre attığını duyunca onu kurtarmak için hemen kayıklarla olay yerine yetişmeye çalışmış. Daha sonra bu hikâye Duanwu Bayramı'nda ejder kayıkları yarışması düzenleme geleneği haline geldi.

Çin Ay Takvimi'ne göre, her yılın 5. ayının 5. günü nehir ve göllerde düzenlenen ejder kayıkları yarışması, görkemli bir bayram şenliğidir. Bazı yerlerde 50-60 ejder kayığı birden yarışmaya katılır. Her kayığın başında, değişik şekillerde, tahta üzerine oyulan rengârenk ejder başı bulunur. Her kayıkta davul ve gong sesleri göğü çınlatır, yarışmacıların haykırışları birbirine karışır, kayıklar birbirlerini kovalarcasına yarışır, sahilde de renkli bayraklar dalgalanır. İzleyicilerin "hurra" sesleriyle birlikte çekişmeli ejder kayıkları yarışması, Duanwu Bayramı'nın coşkusunu oldukça artırır.

Yolunuz Çin'e düşürse, mutlaka Zongzi ve Duanwu Bayramı'na özgü diğer yiyeceklerin tadına bakmayı ihmal etmeyin, ejder kayıkları yarışmasını da atlamayın! Asla pişman olmayacaksınız.