Çin, dünyanın fabrikası olarak bilinir. Shenzhen ise, Çin'in fabrikası. Mutfağımızda kullandığımız mikro dalga fırın, salonda seyrettiğiniz televizyon, ofiste çalıştığınız bilgisayar, anahtarlığınızda taşıdığınız usb bellek ve daha nicesi, işte bu şehirde üretiliyor.
Ancak, Çin'in fabrikası olarak bilinen Shenzhen, bu tanımlamayı geçmişte bırakmayı tercih ediyor. Şehir, kendisine farklı bir gelecek tasarlıyor. Son 20-30 yılda pirinç tarlalarına kurulan fabrikalar, yerini artık sanat atölyelerine, galerilere, tasarım merkezlerine bırakıyor. Deng Xiaoping'in ünlü Güney Turu'nu yaptığı 1992 yılında Shenzhen'e yerleşen tasarım sanatçısı Bi Xuefeng, eskiden bir fabrika binası olan sanat atölyesinde bizi karşılıyor. Fabrika avlusundaki diğer binalara işaret ederek, pek çok sanatçının yer bulamadığını, yeni binaların renove edilerek sanatevine dönüştürülmesini beklediğini söylüyor. Oysa, henüz 1980 yılında Hong Kong adasına bakan bir balıkçı köyü olan Shenzhen, aradan geçen 30 yılda onbinlerce imalathaneye evsahipliği yapmıştı. Shenzhen deyince akla gelen, Çinli işçilerin alın teri döktüğü imalathanelerdi. Fakat, Shenzhen'de bir sanatçı, meslektaşlarının yer bulmak için eski fabrikaların renove edilmesini beklediklerini söylüyordu…
İlk şaşkınlığın ardından ziyaret ettiğimiz konser salonu ise, kafamızdaki imalathaneleri çökertiveriyor. Nefis bir solo piyano dinletisini alkışlayanlar, Çin'in en yüksek kişi başı gelirine sahip kent halkı. Şık giyimli kadınlar, çıkışta dev bir kitapçının yolunu tutuyor. Kitapçının iki özelliği var. Birisi, dünyanın en büyük alanına sahip olması. Diğeri ise günün 24 saati açık oluşu. Rehberimiz, amaç yalnızca kitap satmak değil diyor. Ne demek istediğiniz içeride anlıyoruz. Koridorlar yerde oturanlarla dolu. Müşteri olmak şart değil, okuyucu olmanız yeterli…
Bir gün daha geçiyor, Koreli bir sanatçının, "Çin'in fabrikasında" açtığı galeriyi ziyaret ediyoruz. Uzun yıllar boyunca çekilmiş fotograflar, geride kalan anlar, Shenzhen'in bugününü aydınlatıyor. Akşam, teknolojiyle sanatın birleştiği bir su gösterisi. Etrafta düzinelerce çocuk. Çocuğunun elinden tutan bir babaya bakıyorum. Yüz hatları, imalathanelerde onlarca yıl alın teri döken işçileri hatırlatıyor. Belki böyle değil. Ama şurası kesin ki, pür dikkat gösteriye odaklanan o sevimli kız, Çin'de piyano sayısının en fazla olduğu kentte yaşıyor. Üstelik, konser salonlarında, sanat galerilerinde veya resim atölyeleriyle dolu bir kentte büyüyecek.
Deng Xiaoping'in 70'lerin sonunda başlattığı dışa açılma ve reformun öncülüğünü, Shenzhen yapmıştı. Aynı reform ruhu, bugün kültür alanında yeni bir atılım deniyor. Arkadaşlarıma dönüyorum, 30 değil, yalnızca 10 yıl sonrasını hayal ediyorum. Aklımda bir imalat şehri değil, bir kültür şehri canlanıyor…
Sadi Kaymaz
