Yıllar yıllar önce, çocukluğumda duymuştum, Çince'nin dünyadaki en zor dil olduğunu. İki yılı aşkın süredir Çin'de yaşayan bir yabancı olarak, bu yargım değişmedi. Evet, Çince gerçekten de çok zor bir dil. Ama Çince öğrenme sürecinin zor olduğu kadar zevkli olduğunu da fark ettim bu iki yılda. Bazı Çince karakterlerin karşılık geldikleri kavramlara benzemesi, örneğin Çince "kapı" sözcüğünün biçim olarak da kapıyı, "yağmur"un yağmuru çağrıştırması gibi, öğrenirken keyif alınabilecek çok şey barındırıyor, bu uçsuz bucaksız dil. Kesin sayısı bilinememekle birlikte, 50 binin üstünde sözcük (yani ideogram) barındıran Çince'nin sınır ve sırlarına, bir yabancının tümüyle vakıf olması pek mümkün değil. Öte yandan, umutsuzluğa da kapılmamalı elbet; günlük yaşamda işinizi iyi-kötü görebilmek için 250-300, basit düzeyde gazete-dergi okumak için 2500-3000 sözcük öğrenmek yeterli.

    Çince'yi, "Çince konusunda ahkam kesecek kadar" bilmiyorum ama hem Çin kültürünün, hem de Çince'nin çok özel bir alanı olan "Çin beden dili" konusunda epeyce fikir sahibi oldum sayılır. Konuşurken, beden dilini mutlaka devreye sokan, özellikle ellerini ve parmaklarını kullanan Çinlilerin, ne dediklerini, ne kast ettiklerini anlamak için, bazen Çince bilmek de yeterli olmayabiliyor; "beden dili"ni kavramış olmanız gerek!

    Çin kültüründe "zhuang tai" olarak adlandırılan beden dili, bazı yönleriyle evrensel özellikler taşıyor, bazı yönleriyle de tümüyle bu ülkeye özgün. Örneğin, elin işaret parmağını kaldırarak göstermek, dünyanın her yerinde olduğu gibi "1 (bir)" anlamına geliyor ama iki elinizin tüm parmaklarını açarak göstermeniz "10 (on)" anlamına gelmiyor! 10 sayısını beden diliyle anlatmak, "10 tane... 10 gün... 10 kişi..." vb. demek için, sol elinizin işaret parmağını, sağ elinizin işaret parmağının üzerine koyarak, bir tür "+" işareti yapmanız gerekiyor. Çin'deki ilk günlerimde anlamakta en zorlandığım işaretlerden biriydi bu. Sonra, 10'un Çince yazılış biçiminin de "+"ya çok benzediğini öğrenince, "jeton" düşmüş oldu. Altı-6 için halen biraz zorlanıyorum sayılır; baş parmak ve serçeparmağı kalkık, diğerleri kapalı...

    Bir gün Çinli arkadaşımla konuşurken, sorduğu bir şeye, gayriihtiyari biçimde "hayır, değil..." anlamında bir ses çıkararak, "cıkkk..." diye yanıt verdim. Ne demek istediğimi anlamadı ve "Bu ne demek?" diye sordu. Bu sesin Türkiye'de, "hayır, olmaz, değil" anlamına geldiğini anlatmakta oldukça zorlandım ama benzer sorunları Çin'de yaşayan ve "bu nasıl o anlama gelebilir ki"yi sık sık soran birisi olarak, arkadaşıma hak da verdim doğrusu.

    Wolfram Eberhard da "Çin Simgeleri Sözlüğü"nde genişçe yer vermiş, Çince'nin bu özel koluna... Diyelim ki "çok yedim, doydum, artık yemek istemiyorum" diyecek kadar Çince bilmiyorsanız merak etmeyin, sağ elinizin parmaklarını açarak karnınızı hafifçe ovarsanız, bu hareket de aynı anlama gelecektir. Yani karnı ovuşturmak, Türkiye'de de Çin'de de aynı durumu ifade ediyor. Öte yandan iki elin avuç içlerini birbirine sürtmek Türkiye'de "işler çok iyi" demekken, aynı hareket Çin'de "iflas ettim, işler çok kötü" demek oluyor!

    Bir iki örnek daha... Elinizin parmakları açık, avuç içi bedeninize dönük durumda, kolunuzu ileri geri sallarsanız, bu karşınızdaki kişinin "defolmasını" istiyorsunuz demek.

    Dil çıkarmak, Türkiye'de ya da bazı ülkelerde ayıp olsa da çoğu zaman "şirinlik" olarak da algılanabilir. Hatta küçük çocuklara dil çıkarmak, onunla oynamak, dost olmak isteği, sempati gösterisi anlamına da gelebilir. Aman sakın Çin'de küçük bir çocuğa dilinizi çıkartarak şaka yapmaya, mesaj yollamaya kalkmayın, bu bir "korku" ifadesi çünkü. Ve tecrübeyle sabittir ki Çinli çocuklar, sakallı bir yabancının kendilerine dil çıkarmasından gerçekten hiç hoşlanmıyor! (TUNCA ARSLAN, 5 MART 2007)