Çin hükümetinin 10 yıldır Kamboçya'nın dünyaca ünlü Angkor sit alanının Chau Say Tetova Tapınağı'nda sürdüğü onarım projesi tamamlanmak üzere. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO ve Kamboçya hükümeti, onarım çalışmalarını övgüyle değerlendirdi. Bugün konuyla ilgili olarak hazırlanan röportajı aktarıyoruz.

    Angkor sit alanı, Kamboçya'nın en önemli sit alanlarından biridir. 1990'larda UNESCO'nun isteği üzerine Çin hükümeti özel bütçe ayırarak, Angkor'un korunması ve onarımı için uzmanlar gönderdi. Angkor sit alanında en büyük hasarı gören Chau Say Tetova Tapınağı ilk aşamadaki onarım projesi olarak belirlendi.

    12. yüzyılın ilk yarısında inşa edilen ve sekiz ayrı binadan oluşan Chua Say Tetova Tapınağı, Angkor'un mimarisinin olgunlaştığı döneme ait temsili binalardan biridir. Bir yıl süren araştırma ve hazırlık çalışmalarından sonra Çinli uzmanlar, 1999'da tapınağı onarmaya başladılar. Onarım projesine katılan Çin Tarihi Eserler Araştırma Enstitüsü Eski Mimari Merkezi Başkanı

    "Chua Say Tetova Tapınağı'na yönelik koruma çalışmalarında Çin'in tarihi eserleri koruma teorisi, teknik yöntemleri ve uygulamaları sınandı. Angkor'un korunması ile ilgili proje, bir uluslararası sahnedir. Tarihi eserleri korumada ileri teknolojilere sahip ülkelerin burada birer gösteri alanı bulunuyor. Bu projeyle dünyanın diğer ülkeleriyle tarihi eserleri koruma konusunda istişarelerde bulunduk ve ileri tecrübeleri benimsedik."

    Angkor'da Fransa, Hindistan, Japonya, Almanya ve İtalya dahil 10 ülkeden gelen ekipler onarım yapıyor. Çin ekibi, başlangıçta onarım projesini birçok bilimi kapsayan kapsamlı bir araştırma projesi olarak gördü ve projeyi seçkin bir proje haline getirme hedefini saptadı.

    Çin ekibinin başında tarihi eser koruma uzmanı Jiang Huaiying bulunuyor. Son 10 yılı tapınaktaki şantiyede geçiren Jiang, Çin'in ahşap mimarisinden farklı olan Chau Say Tetova Tapınağı'nın büyük taşlardan yapıldığını ve büyük hasar gördüğü için onarımın çok zor olduğunu söyledi. Jiang, sözlerine şöyle devam etti:

    "Burada yaşamda ve ortamda büyük zorluklar çektik. Bir de teknik sorun söz konusu. Çin mimarisinin özelliği ahşaptır, Kamboçya'nınki ise taş. Angkor'daki mimari tarzına daha önce rastlamamıştım. Bu nedenle, ilk birkaç yılda büyük baskıyla karşı karşıya kaldık. Ancak birkaç yıl süren çabalarla Angkor'un mimari özelliklerini kavradık, onarım prensiplerini saptadık ve kabul gördük. Onarım olumlu sonuçlar verdi. Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan bir mimari eseri tümüyle onardık ve Kamboçya hükümetine teslim edeceğiz."

    Çin ekibinin çalışmalarını UNESCO yüksek takdirle değerlendirdi. Kamboçya hükümeti de Çin ekibi şefi Jiang ve şef yardımcısı Liu Jiang'a madalya verdi. Bu, yabancı uzmanlara verilen ilk madalya oldu. Çin Tarihi Eserler Genel Müdür Yardımcısı Dong Baohua, Çinli uzmanlara verilen iki madalyanın Çin hükümetinin yardım çalışmalarını kanıtladığına işaret ederek, şunları söyledi:

    "Kısa süre önce Genel Müdürlüğümüz beş uzmandan oluşan bir ekibi Kamboçya'ya gönderdi. Bu uzmanlar, Chau Say Tetova Tapınağı'nı koruma projesini kapsamlı şekilde değerlendirdiler. Hem Çinli uzmanların, hem de UNESCO uzmanlarının denetimi, projenin kalitesinin memnun edici olduğunu gösterdi."

    Dong Baohua, Çin'in son yıllarda UNESCO ve birçok ülkeyle kültürel mirasları korumada işbirliği yaptığını ve olumlu sonuçlar aldığını hatırlattı.

Chau Say Tetova Tapınağı projesinden sonra Agkor sit alanındaki Ta Keo Tapınağı'nın onarımı da Çinli uzmanlara emanet edildi.