Örgüt, Çin ile Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'dan oluşan ve sınır bölgelerindeki karşılıklı güvenin artırılması ve silahsızlanma görüşmeleri için kurulan "Shanghai Beşlisi" mekanizması temelinde kuruldu.

    Shanghai Beşlisi'ne üye ülkelerin ve Özbekistan'ın devlet başkanları arasında 14 Haziran 2001'de Shanghai'da yapılan görüşmede imzalanan ortak bildiriyle Özbekistan, Shanghai Beşlisi'ne katıldı. Bunun ardından adı geçen altı ülkenin devlet başkanları, Shanghai İşbirliği Örgütü Kuruluş Deklarasyonu'nu yayımlayarak Shanghai Beşlisi mekanizması temelinde Shanghai İşbirliği Örgütü'nün kuruluşunu duyurdular.

    Shanghai İşbirliği Örgütü'nün amaç ve görevleri arasında şunlar yer alıyor: Üye ülkeler arasındaki karşılıklı güven, iyi komşuluk ve dostluğun güçlendirilmesi; bölgedeki barış, güvenlik ve istikrar ortamının korunup güçlendirilmesi; terör, bölücülük ve aşırı uçlar ile uyuşturucu ve yasadışı silah kaçakçılığı, diğer sınır ötesi suçlara ortak darbe indirilmesi; ekonomi, ticaret ve kültür alanlarında işbirliği yapılması.

    Bloksuzluk, başka ülke ve örgütleri hedef almama ve diğer bütün taraflara açık olma ilkelerini izleyen Shanghai İşbirliği Örgütü'nün amaç ve ilkeleri, "karşılıklı güven, karşılıklı yarar, eşitlik, istişare, farklı medeniyetlere saygı ve ortak gelişme" şeklinde özetlenen "Shanghai Ruhu"nda kendini gösteriyor.

    Shanghai İşbirliği Örgütü bünyesinde bugün devlet başkanları, başbakanlar, dışişleri bakanları, savunma bakanları arasında görüşme mekanizması kuruldu. Örgütün en yüksek yönetim organı olan Devlet Başkanları Konseyi, yılda bir toplanıyor. Sekreterlik ve Bölgesel Terörle Mücadele Organı, örgütün iki daimi organıdır. Merkezi Çin'in başkenti Beijing'de bulunan sekreterlik, genel sekreter Çinli Zhang Deguang'ın yönetiminde çalışmalarını sürdürürken, Bölgesel Terörle Mücadele Organı ise, Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te faaliyet gösteriyor.

    Shanghai İşbirliği Örgütü'nün bugün siyaset, güvenlik, ekonomi ve kültür alanlarına da yayılan işbirliği, gözle görülür meyveler verdi.

    Örgütün şu anda Moğolistan, Pakistan, İran ve Hindistan olmak üzere dört gözlemci ülkesi var.