  Xinjiang'ın Turfan ve Hami bölgelerinde yoğun olarak bulunan Karız kanalları, Xinjiang'da varlığını bugüne kadar sürdüren en eski sulama tesisidir. 2000 yılı aşkın bir geçmişe sahip olan ve bir zamanlar toplam uzunluğu 5000 kilometreyi geçen Karız kanalları, Çin Seddi ve Beijing-Hangzhou kanalı ile birlikte Çin tarihindeki üç büyük mimari harikadan biri olarak kabul ediliyor ve aynı zamanda "Yeraltındaki Çin Seddi" olarak da adlandırılıyor. Karız kanalları, Çinliler için yalnızca sulama tesisi değil, Uygurların üstün zekasının değerli bir ürünüdür.
Dik kuyular, yeraltı ve yerüstü kanalları ile barajlardan oluşan Karız kanalları, Tianshan Dağları'nda eriyen kar suyunu tarlalara ulaştırıyor. Asya kıtasının göbeğinde kurak iklimde yaşayan Xinjianglılar, Karız kanallarıyla getirilen sularla bir dizi vaha yarattılar, dünyaca ünlü üzümü ve kavunları yetiştirdiler. Karız kanalları, aynı zamanda özellikle Turfan bölgesinin önemli turizm kaynaklarından biridir. 2005'te 200 binden fazla yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Karız kanalları, Turfan bölgesine 616 milyon yuanlık turizm geliri kazandırdı. Ancak yöre halkının yaşam kaynağı olarak adlandırılan Karız kanalları, yeraltı su kaynaklarının azalması ile birlikte zamanla kuruma tehlikesiyle karşı karşıya geldi.
 Yapılan istatistikler, 1960'lı yıllardan bu yana her yıl 20 kanalın yok olduğunu, bugün kullanım halindeki Karız kanallarının sayısının 600'e kadar indiğini gösterdi. Bazı uzmanlar, gereken tedbirlerin alınmaması durumunda, Karız kanallarının 20 yıl sonra tümüyle yok olabileceği uyarısında bile bulundular.
İnsanlık tarihindeki bir mucize olan Karız kanallarını kurtarmak için, Çin hükümeti harekete geçti. Çin merkezi hükümeti ve Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi yönetimi, önümüzdeki 9 yıl içinde toplam 250 milyon yuan harcayarak, Karız kanallarını korumayı ve restore etmeyi kararlaştırdı. Xinjiang Karız Kanalları Araştırma Derneği tarafından verilen bilgilere göre, proje kapsamında, öncelikle korunacak 391 Karız kanalı belirlendi. Bunların 276'sı sağlamlaştırılırken, geri kalan 100'den fazlasına günlük bakım yapılacak.
Projenin uygulanmasına başlanmadan önce Xinjiang'daki su işleri uzmanları, 4 yıl süren çalışmalar sonucunda Çince, Uygurca ve İngilizce yazılan Xinjiang'daki Karız Kanalları adlı bir eser ortaya koydular. Bu eserde Xinjiang'da bulunan bütün Karız kanallarının yeri, gidişatı, su akışı ve uzunluğuyla ilgili bütün ayrıntılı veriler ve fotoğraflar bulunuyor. Bu eser, yapılacak koruma çalışmalarına değerli referans sundu.
Bununla birlikte Turfan bölgesindeki her köyde Karız Kanalları Koruma Derneği kuruldu. Bu dernekler için çalışanlar, hala su bulunan Karız kanallarının bakımını üstlendiler. Yerel yönetimlerin tarım alanında aldığı suyu tasarruf eden önlemlerle birlikte sızıntıyı önleme ve damlatma sulama gibi modern sulama teknikleri yaygınlaştırıldı, böylece her yıl 135 milyon metreküplük su tasarrufu sağlandı.
Alınan bilgilere göre, hükümet tarafından başlatılan koruma projesinin ilk aşamasında korunacak ve restore edilecek Karız kanalları sayesinde yaklaşık 10 bin hektarlık alanın sulanması güvence altına alınacak.
|
