Çin'in Sevgililer Günü, ticarileşme endişeleriyle karşı karşıya... Bir yanda çiçekçiler, diğer yanda gelenekçiler, Çin Sevgililer Günü'nün "aşırı" ticarileşmesi meselesini tartışıyor...

    Qixi olarak adlandırılan ve Ay Takvimi'ne göre bu yıl 23 Ağustos'a denk gelen Sevgililer Günü, yine paraların hediyelere ve ziyafetlere döküldüğü bir gün oldu.

    Aslında işletme ve dükkan sahipleri, bu özel gün için uzun süredir hazırlanıyordu; çiçekler stoklanmış, özellikle çikolata, peluş oyuncaklar, ayakkabılar ve hediyelik eşya satan dükkânlarda indirim kampanyaları düzenlenmişti.

    Çin'in doğusundaki Wuxi kentinde yaşayan Liang soyadlı bir çiçekçi, günlerdir çok meşguldü. Yüzündeki tebessümüyle çiçek tezgâhının önünde bekleyen Liang, Sevgililer Günü'nde, özellikle öğleden sonra saat 3 gibi, müşterilerin çiçek alabilmek için adeta savaştığını söylüyor.

    Fiyatlar el yakıyor

    Qixi için hediye listesi giderek uzarken, tabii gençlerin şikâyetleri de artıyor. Gençler, özellikle acımasızca artırılan  fiyatlardan yakınıyor.

    Çin'in doğusundaki Shandong eyaletinin merkezi Jinan'da, henüz çiçeği burnunda bir üniversite öğrencisi olan Fu Lei, kız arkadaşını yemeğe götürme planının, kendisine çok pahalıya patlayacağını söylüyor. Genç öğrenci, "Masamızdaki bir mumun fiyatı, bir aylık elektrik faturamdan yüksek" diyerek dert yanıyor.

    Ancak, son 10 yılın adeti haline gelen, "sinema ve mum ışığında akşam yemeği" ikilisine yine de uyacağını belirtiyor genç Fu.

    "Para" mı, "romantizm" mi?..

    Ancak Qixi, herkese çok romantik geliyor denemez. Fu'yla aynı şehirden bir başka genç, Huang Pingli, Çin Devlet Konseyi'nce 2006 yılında Maddi Olmayan Kültür Mirasları Listesi'ne dahil edilen bu günü, "aşırı ticarileşmiş" olduğu gerekçesiyle kutlamayı reddediyor.

    1980 doğumlu genç kadın, "Sadece tüketimi özendiren bir bayramın, hiç de romantik olamayacağını" düşünüyor.

    Huang'ın gözlemi, Çin basınında geçen aydan beri sıkça görünen "Çinli gelenekçiler" arasında da geniş yankı buluyor. Bu çevre, Qixi'nin artık sadece "para" ile ilgili olduğunu, asıl değeri ve amacından saptığını iddia ediyor.

    Çin Sevgililer Günü neden kutlanıyor?

    Peki, nedir Qixi, yani Çin Sevgililer Günü?..

    2 bin yıllık bu gelenek, bir diğer deyişle bayram, bir halk efsanesinden kaynaklanıyor. Ay takviminin yedinci ayının yedinci gününde kutlanan Qixi Bayramı, acı ancak güzel bir aşk masalına dayanıyor. Masala göre, gökte yaşayan Zhinü adlı bir peri, yeryüzünde yaşayan Niulang adlı bir delikanlıya aşık olur ve yeryüzüne iner.

    Birbirini çok seven Zhinü ve Niulang, evlenir ve iki çocukları olur. Bunu öğrenen Gök Tanrısı, aşıkları ayırır. Niulang ve Zhinü, yıldızlara dönüşen ve ayrılarak Samanyolu'nun iki tarafına giden karı koca, yalnızca her yılın yedinci ayının yedinci gününde, saksağan kuşlarının oluşturduğu köprüde bir araya gelir.

    Qixi Bayramı hakkında araştırmalar yapan Beijing Kültür ve Tarih Araştırma Merkezi Uzmanı Zhao Shu, uzun bir geçmişe dayanan Qixi'nin, Çin halkının yıldızlara olan saygısını gösterdiğini söylüyor. Halkın zaman içinde masala daha fazla kültürel unsur kattığına dikkat çeken Zhao Shu, bayramın Çinlilerin sevgiye ve hayata bakışını yansıttığını da belirterek şunları anlatıyor: "Qixi Bayramı'nın iki ana teması vardır. Birincisi, sevgi olarak özetlenebilir. Bu tema, karı kocaların birbirini içtenlikle sevmesi, birbirlerine saygı göstermesi ve ömür boyu ayrılmaması gibi birçok ögeden oluşur. İkincisi ise ev becerisi. Kadınların tarihten bu yana süregelen dikiş gibi evle ilgili becerilerini bayramda göstermesi gerekiyor. Bu da Çin tarihindeki tarım toplumu geleneklerine dayanıyor."

    Hediye geleneğinin dönüşümü...

    Tıpkı uzman Zhao Shu'nun söylediği gibi, Çin'deki geleneklere göre Qixi Bayramı sırasında kadınların iğne ve renkli ipliklerle dikişteki hünerini göstermesi gerekiyordu. Ancak çağdaş toplumun hızlı temposuna göre yaşayan gençler, bayramı bu eski usulle kutlamak yerine, teknolojiye dayalı yeni tarzlara başvuruyorlar. Örneğin, Çin'deki bazı internet siteleri, Qixi Bayramı kapsamında aşk hikâyeleri ve aşk şarkıları ile ilgili yarışmalar düzenliyor.

    Peki ya, hediye geleneği? Qixi Bayramı'nda kırmızı güller ve peluş oyuncaklar, en yaygın olarak alınan hediyeler gibi görünüyor. Eski Çin'de durum elbette bambaşkaydı.

    Çin'in ilk şiir antolojisi olan ve M.Ö.7. yüzyılda yazılan Shi Jing'de (Şiir Klasiği) insanların baharda kıra gezmeye gidişine ilişkin sahneler anlatılırken, aşık olan genç erkek ile kız elinde mis gibi kokan orkide tutarak nehir kıyısında oynar ve ayrılırken birbirlerine şakayık hediye ederdi. Shi Jing'de yer alan diğer bir şiirde, bir delikanlının sevgilisiyle buluşması tasvir ediliyor: Genç kız, sevgilisi olan delikanlıya Tongguan adlı kırmızı renkli ve boru şeklinde bir çeşit ot hediye eder, kız ayrıca çiftlikten başka bir çeşit ot da getirir. Çok sevinen delikanlı iki çeşit otun son derece güzel olduğunu söyler, ardından hemen otların, sevgilisinin hediye ettiği için güzel olduğunu söyler. Buna göre, eski çağlarda aşık olan gençler, aşklarını güzel kokulu otlarla ifade ederdi.

    Peki, ticarileşme olmasa ne olurdu?

    Shandong Normal Üniversitesi'nden kültür araştırmacısı Profesör Wang Hengzhan, Çin Sevgililer Günü Qixi'nin artık daha çok pahalı hediyelerle özdeşleştiğini söylüyor. Profesör Wang, "Aslında bu, aşka inancı ve gerçek aşk için sebat etmeyi içeren Çin geleneğiyle ilgili olmalı" diyor.

    Diğer yandan, Qixi'nin ticarileşmesine karşı çıkan çok sayıda kişi, eğer reklamlar ve kampanyalar olmasa, bu geleneğin unutulacağını itiraf ediyor.

    Mesela, ülkenin doğusundaki Wuhu kentinde yaşayan Wang soyadlı bir vatandaş, "Tüm şehir, reklam ilanlarıyla dolu olmasaydı, Qixi'nin geldiğini hatırlamazdım" diyor.

    "Sevgililer Günü değil, eski bir gelenek"

    Uzmanlar, ticari perspektiften değil de kültürel ve tarihi perspektiften bakılmasını istiyor. Beijing Normal Üniversitesi'nden Profesör Xiao Fang, "Qixi, Çin'in Sevgililer Günü değil" diyor ve ekliyor: "Biz eski zamanlarda böyle bir kavrama sahip değildik." Profesör Xiao birçok Çinlinin, özellikle de gençlerin, Qixi'nin öyküsünün içinde saklı tarihi ve kültürel göndermeleri algılayamadığını, göremediğini söylüyor. Xiao, "İnsanlar, bu günü sadece aşklarını kutlamak için bir gün olarak görmemeli, aynı zamanda onu doğuran öykünün geleneksel ve kültürel anlamını da hatırlamalılar" diyerek endişesini dillendiriyor.

    Diğer tarafta ise, satıcılar, bu güne romantik yanından yaklaşmayı tercih ediyor; çikolata ve gül gibi Sevgililer Günü'yle özdeşleştirilen hediyelik eşyayı satmaya çalışıyor.

    Çin'in kuzeyindeki İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde Erdos'ta yaşayan Zhang Shuang adlı kadın vatandaş, Qixi gecesi sadece kocasıyla yemek yemeyi planladığını söylüyor ve "Artık kutlayacak çok fazla bayram var. Qixi de bunlardan yalnızca biri" diyor.

    Sina adlı medya portalının yaptığı araştırmaya katılanların yüzde 65'i Qixi için bir plan yapmadıklarını, yüzde 21'iyse bu tarihi umursamadıklarını gösteriyor.

    14 Şubat Sevgililer Günü'nü mü, yoksa Çin'in Sevgililer Günü Qixi'yi mi tercih edersiniz, diye sorulduğunda ise, katılımcıların yüzde 31'i Çin usulü, yüzde 21'i ise Batı usulü Sevgililer Günü'nü seçiyor.

    Araştırmanın sonuçları, bazı sosyal bilimcileri şaşırtmıyor. Shanghaili sosyoloji profesörü ve aynı zamanda evlilik ve aile üzerine toplumsal araştırmalar yapan bir kurumun başında olan Chen Xiaomin, "Çin halkının bir Sevgililer Günü yok" diyor ve Qixi'nin, bir Çin bayramı olmadığını, nesilden nesile aktarılan güzel ve eski bir efsane olduğunu söylüyor.