Kısa adı Xinjiang olan Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi, Çin'in kuzeybatısında yer alıyor. Toplam yüzölçümü 1 milyon 660 bin kilometrekareyi geçen Xinjiang, ülke toprağının altıda birisini oluşturarak Çin'in yüzölçümü bakımından en büyük eyalet düzeyindeki idari bölgesi durumundadır. Nüfusu 19 milyon 250 bini bulan ve merkezi Urumçi olan Xinjiang, "şarkı ve dans memleketi", "meyve diyarı", "altın ve yeşim taşlarının memleketi" olarak da biliniyor.

Xinjiang'ın sahip olduğu son derece zengin turistik kaynaklar, doğal güzellikler ve kültürel varlıklar olarak ikiye ayrılabilir. Hem rakımı 8600 metreyi aşan dünyanın ikinci en yüksek tepesi Çogri Tepesi'ne, hem de deniz seviyesinin 154 metre altında olan Çin'in en alçak yeri Aydın Gölü'ne ev sahipliği yapan Xinjiang'da, akarsular, bozkırlar, Gobi Çölü ve çöller ile ilkel hallerini bugüne kadar koruyan hayvan ve bitki türleri bulunmaktadır.

Uzun bir süre içerisinde Doğu ile Batı arasındaki önemli bir ulaşım koridoru olan Tarihi İpek Yolu'nun önemli bir bölümünün geçmesi nedeniyle Xinjiang'da sayısız sit alanları bulunmaktadır. Dünyaca bilinen antik Loulan kenti, Kızıl Mağaraları, sayısız kaya resimleri ve antik mezarlar, bunların bazı örneklerini oluşturmaktadır.

Xinjiang, aynı zamanda bir "gelenekler müzesi" durumundadır. Xinjiang'da yaşayan 10'larca yerli etnik grupların farklı tarihi ve kültürel birikimleri ile dini inançları, Xinjiang'a özgün bir ortak kültür kazandırdı. Kısacası Xinjiang, başlı başına bir turizm cennetidir.

Tarih

Xinjiang, 2 bin yıldan fazla bir süre öncesinden bugüne kadar hep birleşik ve çok etnik gruplu Çin devletinin bir parçası olmuştur. M.Ö 60 yılında Han İmparatorluğu yönetiminin Batı Bölgeleri Komutanlığı'nı kurmasıyla Xinjiang, Batı Han hanedanının doğrudan yönetimi altına girdi. Batı Bölgeleri, bugünkü Balkaş Gölü ve Pamirler'i kapsıyordu. Bunu izleyen 1000 yıldan fazla sürede Xinjiang, Çin merkezi yönetimine hep bağımlı kalmış, merkezi hükümetin kurduğu idari organlar tarafından yönetilmişti.

Bundan 300 yıl öncesindeki Qing hanedanı döneminde merkezi hükümet, Xinjiang'ın İli bölgesine bağlı Huiyuan şehrinde tüm Xinjiang bölgesini yönetmekle görevli İli Komutanlığı'nı kurdu. Xinjiang'ın 1884 yılında bir eyalet haline dönüştürülmesi ise bölgenin Çin'in iç kesiminde yer alan diğer eyaletlerle olan bağlantılarını daha da güçlendirdi.

Eylül 1949'da Xinjiang'ın barışçı kurtuluşu ilan edildi. 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra Xinjiang, Çin'in diğer eyaletleriyle eşit statüye ve aynı zamanda etnik özerklik hakkına sahip olan eyalet düzeyindeki idari bölge haline dönüştürüldü.

Din

Tarih boyunca Budizm, Nasturilik, Manicilik ve İslamiyet Xinjiang'da hakim olmuştur. Dolayısıyla Xinjiang, dünyada bu dört büyük dinin kaynaştığı tek bölge olma özelliğini taşıyor.

Budizm, M.S 1. yüzyılda Xinjiang'dan İpek Yolu güzergahını izleyerek doğuya doğru Çin'in iç kesimine girdi. Bir Hıristiyan mezhebi olan Nasturilik M.S 6. yüzyılda Xinjiang'a girdi. Arkeolojik çalışmalara göre tarihte Xinjiang, Nasturiliğin geniş bir şekilde benimsendiği bir bölge olmakla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda bu dinin merkezi konumundaydı. Nasturilik, daha sonra İslamiyet'in girişiyle birlikte Xinjiang'da tarihe karıştı. M.S 694 yılında Manicilik, Çin'e girdi. 19. yüzyıldan bu yana Çin'in Gansu eyaletinin Dunhuang şehri yakınlarındaki Mogao Mağaraları ve Xinjiang'ın Turfan bölgesinde bulunan Maniciliğe ait dini kitap ve belgeler, Maniciliğin Çin'in kuzeybatısında yaygın olarak benimsendiği ve derin etkiye sahip olduğunu gösterdi. İpek Yolu aracılığıyla 10. yüzyılın ortalarında Kaşgar'a giren İslamiyet ise 16. ve 17. yüzyıllar arasında Xinjiang'ın tümüne yayıldı. Bugün Xinjiang'da yaşayan Uygurlar, Kazaklar, Huiler, Özbekler, Kırgızlar, Tacikler ve Tatarların da aralarında bulunduğu 10 etnik grup, İslamiyet'e inanır.

Dini kurumlar

İslamiyet, Xinjiang'daki toplumsal yaşamda büyük etkiye sahip. Bugün Xinjiang genelinde başta camiler, Lama tapınakları ve kiliseler olmak üzere toplam 23 binden fazla dini mekan bulunuyor. Bu dini mekanlar, çeşitli etnik gruplardan farklı dinlere inanan vatandaşların ihtiyaçlarına cevap veriyor. İslam Cemiyetleri, medreseler ve Budizm dernekleri ise Xinjiang'daki başlıca dini örgüt ve kurumlardır.

Bugün Xinjiang'da Uygur, Kazak ve Hui başta olmak üzere 10 etnik gruptan dokuz milyondan fazla Müslüman var. Bu rakam, tüm bölge nüfusunun yüzde 56.3'ünü teşkil ediyor.

Xinjiang'da yaşayan Moğolların yaklaşık 80 bini Lamaizm'e inanır ve bölgede toplam 40 Lama tapınağı bulunuyor. Xinjiang'daki Hıristiyan sayısı yaklaşık 30 bindir ve bölgede 24 kilise vardır. Bölgedeki Katolik nüfus ise 4 binin üzerinde ve Katolikliğe ait 25 dini mekan bulunmaktadır Ayrıca Xinjiang'da Ortodoksluğa inanan 200'den fazla Rus yaşıyor ve onlara ait iki kilise var.

Xinjiang'ın etnik yapısı

Xinjiang, tarih boyunca birçok etnik grubun bir arada yaşadığı bir bölge oldu. Asırlardır sayısız etnik grup, burada yaşadı, kaynaştı ve zengin bir ortak kültür yarattı.

Xinjiang'da bugün toplam 47 etnik gruptan vatandaşlar yaşamaktadır. Bunlardan Uygur, Han, Kazak, Hui, Kırgız, Moğol, Tacik, Xibo, Mançu, Özbek, Rus, Davur ve Tatar olmak üzere 13 etnik grup, Xinjiang'ın yerlileridir. Diğer etnik gruplar ise daha sonra ülkenin çeşitli bölgelerinden geldiler. Etnik kökeni ne olursa olsun bütün vatandaşlar, uzun süreden beri Xinjiang'da barış ve uyum içinde bir arada yaşıyor, aynı zamanda mensup oldukları etnik grupların örf ve adetlerini koruyorlar. Bu nedenle Xinjiang, "etnik kültürlerin vitrini" olarak da adlandırılıyor.

Xinjiang'ın nüfusu 2004 sonunda itibariyle 19 milyon 631 bin 100'e ulaştı. Bunların yüzde 45.73'ü Uygur, yüzde 39.75'i Han, yüzde 7.04'ü Kazak, yüzde 4.46'sı ise Hui'dir. Bunun yanı sıra Xinjiang'da 169 bin 600 Moğol, 43 bin 500 Tacik, 40 bin 800 Xibo, 24 bin 100 Mançu, 14 bin 200 Özbek, 11 bin 300 Rus, 6 bin 700 Davur, 4 bin 700 Tatar ile diğer etnik gruplardan 17 bin 900 kişi yaşamaktadır.

Uygurlar ağırlıklı olarak Xinjiang'ın güneyinde yaşarken, Kazaklar, Xinjiang'ın kuzey ve doğu kesimlerinde, Moğollar Bayıngol ve Böltala Moğol Özerk İlleri ile Bukser Moğol Özerk İlçesi'nde, Huiler Changji Hui Özerk İli ile Yanqi Hui Özerk İlçesi'nde, Kırgızlar Kızılsu Kırgız Özerk İli'nde, Tacikler Pamir Yaylası'nda, Xibolar ise Çapçar Xibo Özerk İlçesi ile Korgaz ve Gongliu ilçelerinde toplu halde yaşamaktadır.

Binlerce yıldır bu geniş topraklarda yaşayan 13 yerli etnik grup, farklı dönemlerde farklı dinleri benimsedi, zamanla kendilerine özgü kültür ile örf ve adetler yarattı. Bu etnik gruplardan vatandaşların giyim kuşamları, yemekleri, düğün adetleri, yasakları ve dini inançları, özgün tarih ve kültürlerinin birer aynasıdır. Xinjiang, varlıklarını bir arada sürdüren bu renkli kültür ve geleneklerle dünyanın ilgisini çekmektedir.

Coğrafi yapı

Asya'nın göbeğinde yer alan Xinjiang'da kuzeyden güneye doğru sırasıyla Altay Dağları, Tianshan Dağları ve Kunlun Dağları, bu sıradağlar arasında da Çungarya Havzası ve Tarım Havzası bulunuyor. Genellikle Tianshan Dağları'nın güneyindeki bölge "Güney Xinjiang", kuzeyindeki bölge "Kuzey Xinjiang", Hami ve Turfan Havzası ise "Doğu Xinjiang" olarak adlandırılıyor. Xinjiang'daki şehirler ve kırsal yerleşim bölgelerinin hepsi, iki büyük havzanın kenarlarına inci gibi eklenen vahalarda yer alıyor.

Çin'in en büyük kıta içi nehri olan Tarım Nehri, en büyük kıta içi tatlı su gölü olan Bostan Gölü ve rakımı en düşük bölgesi olan Turfan Havzası, Xinjiang'da bulunuyor. Kurak iklimin hakim olduğu Xinjiang'da sıcak ve soğuk mevsimler arasındaki ısı farkı son derece büyüktür. Çin'de kayda geçen en düşük hava sıcaklığı Altay bölgesinde, en yüksek hava sıcaklığı ise Turfan bölgesinde görüldü.

Xinjiang, Çin'deki toplam çöl alanının üçte ikisini barındırıyor. Yüzölçümü 330 bin kilometrekare olan Taklamakan Çölü, Çin'in en büyük çölü olmakla birlikte dünyanın da ikinci büyük çölüdür. Çungarya Havzası'nda yer alan Kurbantongut Çölü de 48 bin kilometrekarelik alanı ile Çin'in ikinci büyük çölüdür. Xinjiang'daki çöllerde zengin petrol, doğal gaz ve maden kaynakları bulunuyor.

Xinjiang'da birbirlerini izleyen karlı tepeler ve buzlu dağlar, kendine özgü özellikler taşıyan ve doğal "katı su deposu" olarak adlandırılan büyük buzulları oluşturdu. Xinjiang'ın kişi başına düşen su miktarı Çin'in ilk sıralarında yer alıyor.

Enerji kaynakları

Xinjiang, zengin doğal kaynaklara sahiptir. Xinjiang'da keşfedilen kömür ve petrol rezervi, Çin'deki toplam rezervlerinin üçte birini teşkil ediyor. Zengin doğal gaz rezervine de sahip olan Xinjiang, Çin'in kuzeybatısındaki en büyük petrol üretim merkezi ve karadaki petrol arama çalışmaları için geniş ufuklara sahip yedek bölge konumundadır. Xinjiang'da toplam yüzölçümü 740 bin kilometrekareyi bulan petrol ve doğal gaz havzalarında yaklaşık 20 milyar 800 milyon ton petrol ve 1 milyar metreküp üzerinde doğal gaz bulunduğu tahmin ediliyor. Bu rakam, Çin'in kara kısmındaki toplam petrol ve doğal gaz rezervinin yaklaşık yüzde 30'unu teşkil ediyor. Dolayısıyla Xinjiang, yerli ve yabancı uzmanlar tarafından Çin'in petrol sanayiinin "Umut Denizi" olarak adlandırılıyor. Xinjiang'daki zengin doğal gaz kaynakları, geçdı Ekim ayında hizmete giren ve batıdaki doğal gazı doğuya taşıyan boru hattı aracılığışlf ülkenin doğusunda yer alan Shanghai şehri ve civarındaki bölgelere ulaştırılıyor.

Xinjiang'ın kömür rezervi yaklaşık 2 trilyon ton olup ülkenin toplam rezervinin yaklaşık yüzde 40'ını teşkil ediyor. Daban şehrinde kurulan rüzgar enerjisine dayalı deneme elektrik santrali, Çin'in rüzgar enerjisine dayalı en büyük elektrik santralidir.