Jiangxi eyaleti dış tanıtım ofisi ile Halkın Günlüğü'nün ortaklaşa düzenlediği "Yabancı Gazeteciler Jiangxi'yi Geziyor" adlı etkinlik kapsamında Çin'de yaşayan diğer yabancı gazeteciler eyaletin önemli kültür duraklarını ziyaret etti. Nanchang'da başlayan gezi, Fuzhou, Wuyuan ve Jingdezhen'de devam etti. Gazeteciler, bu hat boyunca eyaletin tarihi ve doğal güzelliklerini gördü, halkın günlük yaşamını yerinde izledi.

Geziye Çin Uluslararası Radyosu'nu temsilen katılan Türk gazeteci Emre Demir'in notlarını paylaşıyoruz...

İlim irfan merkezi Fuzhou

Çinliler "Yifang shuitu yang yifangren" derler; yani bir yerin coğrafi özellikleri, belli tipte insanlar yetiştirir.

Jiangxi eyaletinin Fuzhou kenti bu açıdan zengin bir memleket. Kent merkezinde, burada doğup büyümüş önemli şair ve devlet adamlarının heykellerinin bulunduğu bir parkı gezdik. Parkta kimlerin heykeli yok ki; Song hanedanı döneminin büyük reformcusu Wang Anshi, Doğu'nun Shakespeare'i olarak anılan Tang Xianzu, Song dönemi şairi Yan Shu hep bu memleketin çocukları.

Kültür ortamının bir miras gibi kuşaktan kuşağa aktarıldığı kentte, üstün yetenekler yetiştirme özelliği modern dönemde de sürmüş; Çin'de üniversite sınavı gaokao'da Jiangxi eyaletinde en yüksek puanı alan öğrencilerin üçte biri Fuzhou'dan çıkıyor. Tsinghua ve Pekin üniversitesi gibi milyonların hayallerini süsleyen okullardaki Jiangxili öğrencilerin üçte biri Fuzhoulu.

Kent sakinleri, topraklarının yüzde 65'i ormanlık alanla kaplı olan ve "tahıl deposu" (ganfu liangcan) olarak adlandırılan Fuzhou'nun insanı edebiyata ve ilme yönlendirdiğine inanıyor.

Doğu'nun Shakespeare'i Tang Xianzu

2016 yılında Çin'de şöyle bir şaka yaygındı: "1616 yılında Tanrı güzel bir oyun izlemek istedi ve üç büyük yazarı aynı yıl yanına çağırdı."

Çinli oyun yazarı Tang Xianzu, Shakespeare ve Cervantes'in 1616 yılında hayata veda etmeleri, bu şakada bir gerçeklik payı olduğuna inandırıyor insanı...

Bu yıl üç büyük ismin ölümlerinin 400. yılı olması nedeniyle Çin, İngiltere ve ispanya bir dizi ortak etkinlik düzenledi.

Oyun yazarı Tang Xianzu, Fuzhou kentinin ruhu. Şehirde her şey bir şekilde onunla ilişkili. Fuzhou sakinleri, ketlerinden bahsederken önce Tang Xianzu ismini zikrediyorlar.

Tang Xianzu'nun eserlerinde rol alan genç kızların rollerinden çıkamadıkları söyleniyor. Oyuncu kızlar karaktere o kadar bürünürmüş ki, zamanla kendilerini unuturlarmış. Esere olan sevgisinden dolayı Tang Xianzu'ya aşık olan ve öldüğünde başucuna yazarın en bilinen eseri Şakayık Pavilyonu'nun (Mudan Ting) koyulmasını vasiyet eden genç kızların acıklı öyküleri, Fuzhou kentindeki anma müzesinde anlatılıyor.

Çalışırken çığlıklar atan ressam Bada Shanren

Jiangxi gezisi sırasında dikkat çeken bir diğer isim de Çin'in en sıra dışı ressamlarından Zhu Da (1626-1705) oldu.

Resimlerini Bada Shanren olarak imzalayan Zhu Da, aslen Ming hanedan sülalesinden geliyor. Ancak hanedan çöküp Mançular Çin'in yönetimini ele geçirince, Zhu Da kimliğini gizlemek zorunda kalıyor, bir tapınağa kapanıyor, yıllarca rahiplik yapıyor, sonra Bada Shanren adıyla bir ressam olarak, yepyeni bir kimlikle tekrar sosyal yaşama dönüyor. Çin resminde serbest fırça darbesi tekniğine yeni bir boyut kazandırıyor.

Zhu Da'nın bazı mental sorunları olduğu da iddia ediliyor, mesela resim çizerken ani çığlıklar atarmış. Ancak bu delilik halinin de asıl kimliğini gizleme çabasıyla ilgili olduğu söyleniyor.

Çin'de köyler kentlerden daha ilginç

Çin şehirlerinin giderek birbirine benzediğine şahit oluyoruz. Hızlı ve tek tip kentleşme sonucu, korkulan o ki 20 yıl sonra Urumçi'yi Hohhot'tan, Xian'ı Nanchang'dan ayırmak mümkün olmayacak. Buna karşın, Çin'in köyleri kendi yerel havasını korumaya devam ediyor. Çin'in geleneksel bir köylü toplumu olduğunu düşündüğümüzde, köy yaşamının, Çin kültürü için ne kadar belirleyici bir unsur olduğunu teşhis edebiliriz.

Jiangxi'de Jinxi ve Huangling adlı iki köy görme imkanımız oldu. Jinxi 800 yıllık bir köy, köyün girişinde bir göl ve tapınak yer alıyor. Evler arasındaki sokaklar oldukça dar. Köy kapısının giriş ve çıkışında taşlarla yere döşenmiş iki Çince karakter görülüyor: Ben ve Ren. Benren, Konfüçyüs düşüncesinde insanın özünü, iyi niyetini ifade ediyor.

Yabancı gazetecilerin geldiğini duyan köylüler evlerinden çıkıp merakla bizleri izliyor. 77 yaşındaki Guan Xiuzhen adlı teyzeye köyde yaşamın nasıl olduğunu soruyorum: "Genelde tarımsal işlerle uğraşıyorum, bazen de boş oturuyorum. Burada mutluyuz, çocuklarım Shanghai'da çalışıyor, Bahar Bayramı'nda eve dönüyorlar, o zaman evim kalabalık oluyor."

Kucağında çocuk olan bir başka orta yaşlı kadınsa, bu köyde doğduğunu ve ayrılmayı düşünmediğini söylüyor. Ancak büyük çocuğu çalışmak için Shenzhen'e gitmiş. Zaten Jinxi köyünde ihtiyarlar ve kucaktaki çocuklar var, anne kucağından indiklerinde muhtemelen köyü terk edecek çocuklar.

"Çin'in en güzel köyü: Huangling"

Wuyuan'e gittiğimizde bir başka ilginç köyle karşılaştık, otobüsle bir tepenin eteklerine geldikten sonra, köye ulaşmak için teleferikle tırmanmaya başladık. Teleferikle çıkılan bir köy! İşin aslı şu ki, birkaç yıl önce özel bir şirket burayı kapatmış, köylüleri aşağıda daha "konforlu" yerlere nakletmiş, köyü de epey elden geçirerek otel yapmışlar. Köy evleri otel odalarına, dükkanlara, turistler için bar ve kafelere, sinema salonuna dönüştürülmüş.

Huangling köyünün (aslında işletmeci şirketin) hedefi kısa sürede "Çin'in en güzel köyü" olmak. Şirket yöneticileriyle yaptığımız söyleşide, yaptıkları yatırımla yerel kültürü dünyaya tanıttıklarını, bunun takdir edilesi bir iş olduğunu, ancak kültürel devamlılığı nasıl sağlayacaklarını sordum. Mesela "shaiqiu" adı verilen sebze kurutma tekniği, gelecek nesiller tarafından sürdürülebilecek mi? 10 yıl sonra yeniden bu köye yolum düştüğünde, nasıl bir ortamla karşılaşacağım?

Kültürel gelişme yetkilisi Wu Xiangyang, dilersem köyün eski fotoğraflarını bana verebileceğini söyledi ve şunları ekledi: "Biz el atmadan önce köy nerdeyse boşalmıştı, biz bu yatırımı yapmasaydık belki de köy yok olacaktı. Köyü bir bütün olarak koruma altına aldık, yığılmayı ve aşırı ticarileşmeyi önlemek için gelen turist sayısına sınırlama getireceğiz. Burayı Çin'in ve dünyanın en güzel köyü yapmak istiyoruz. Bunu yaparken yerel kültürü iyi bilen mimar ve mühendislerden destek alıyoruz."

Güney Çin'deki köyler bizim Karadeniz'in köylerini anımsatıyor... Huangling köyü, ana bir sokak boyunca sağlı sollu dizilen evlerden oluşuyor. Bu sokağa Cennet Sokağı adını vermişler. Sokakta bakkal, içki dükkanı, bir kafe, posta ofisi ve lokantalar var. 10 RMB karşılığında dünyanın herhangi bir köşesine kartpostal göndermek mümkün.

Çin'in porselen başkenti: Jingdezhen

Gezinin son durağı "Çin'in porselen başkenti" Jingdezhen'di. Burada porselen müzesini ve bizim Pekin'deki 798'e benzeyen bir sanat merkezini gezdik. Buradaki atölyelerde porselen boyamayı tecrübe ettik.

Jingdezhen'de porselen üretiminin tarihi Han Hanedanı'na (MÖ 206 - MS 220) kadar götürülüyor. Ming döneminde burası imparatorluğun resmi porselen fabrikalarının bulunduğu bir merkez olmuş, o günden beri de Çin porseleni deyince akla önce Jingdezhen geliyor. Topkapı Sarayı'ndaki Çin porselenlerinin altına bakmak lazım, pek çoğunda Jingdezhen mührü basılı olmalı.