Uygur hattat Niyazi Kerim

    Geleneksel Çince yazma sanatı, dünyaca bilinen bir sanat dalıdır. Uygurların hat sanatı da çok eskilere dayanıyor. Xinjiang'da yaşayan Niyazi Kerim, bu iki köklü sanatı birleştiren bir Uygur hattat.

    Niyazi Kerim, Uygurca hat sanatıyla ilkokulda tanıştı. 1950'li yılların sonlarında okula girdiği gün öğretmeninden duyduğu "Yazı, gönlümüzün aynasıdır" sözü, Niyazi Kerim'in hat sanatını sevmesini sağlamakla kalmayıp hayat boyunca bağlı kaldığı bir cümle oldu.

    Uygurca hat sanatı, mürekkebe batırılan tahta kalemle yazılır. Yazıyı hem düzgün, hem de güzel yazabilmek için Niyazi Kerim sayısız tahta kalem aşındırdı. 1970'li yıllara gelindiğinde Niyazi Kerim'in hat eserleri, Xinjiang Halk Yayınevi tarafından "Uygurca Yazma Sanatının Örnekleri" adlı bir kitapta toplandı. Niyazi Kerim, o kitabı hakkında şunları anlattı:

    "Bugüne kadar hat sanatıyla ilgili çok sayıda ders kitabı yazdım, ancak 1976'da yayımlanan Uygurca Yazma Sanatının Örnekleri, ilk ve en çok uğraş verdiğim kitabım oldu."

    1980'li yıllarda Xinjiang Üniversitesi Çin Dili ve Edebiyatı Bölümü'nün bir öğrencisi olan Niyazi Kerim, Uygurca hat eserlerini Xinjiang Günlüğü gazetesine gönderdi. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin en önemli gazetelerinden biri olan Xinjiang Günlüğü'nde o güne kadar hat eseri yayımlanmamıştı. Ancak Niyazi Kerim'in eserlerine hayran kalan gazete yöneticileri, üç eserini bir arada gazeteye koyarak bir ilke imza attı. Bunun ardından Niyazi Kerim'in yedi eseri, Xinjiang'da düzenlenen ilk hat sanatı sergisinde yer aldı.

    Başarılı bir hattat haline gelen Niyazi Kerim, Uygurca hat sanatı hakkında teorik çalışmalara da başladı. Niyazi Kerim, bu konuda şunları söyledi:

    "1980'li yıllardan itibaren Uygurca yazma sanatı hakkında teorik araştırmalarda bulundum. Bu çalışmaların sonucunda bir tez yayımladım."

    Teorik çalışmaların yanı sıra Niyazi Kerim, geleneksel Çince yazma sanatında kullanılan fırça kalemle Uygurca yazma denemelerine de başladı. Bu yeni yöntem, Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Dil ve Yazı Çalışmaları Komitesi'nin uzmanları tarafından büyük beğeniyle karşılandı. Xinjiang Sanatı dergisi, bununla ilgili bir seminer bile düzenledi.

    Geleneksel Çin kültürünün son derece zengin bir hazine olduğunu belirten Niyazi Kerim, etnik kökeni ne olursa olsun bütün insanların bu hazineden yararlanarak kendi kültürünün gelişmesine katkı yapabileceğini kaydederek şöyle konuştu:

    "Uygurca hat sanatını geliştirmek için başka kültürlerden de yararlanmalıyız. Çalışmalarımda geleneksel Çince yazma sanatında kullanılan fırça kalem, mürekkep, kağıt ve süsleme tekniğini kullanarak Uygurca hat sanatına yepyeni bir görünüm kazandırdım."

    Niyazi Kerim'in eserleri, Xinjiang genelindeki kitapevlerinde satılıyor, ilk ve ortaokullarda ders malzemesi olarak okutuluyor. Urumçi'deki bir kitapevinde çocuğu için Uygurca hat sanatı kitabı alan Gül adlı bir Uygur bayan, bize şunları anlattı:

    "Evimde Niyazi Kerim'in çok sayıda koleksiyonu var. Onun Uygurca yazıları gerçekten çok güzel. Eserlerini ailece seviyoruz. Benim çocuğumun okulda okuduğu ders kitabı da onun eseri. Onun Uygur yazısının gelişmesine büyük katkı yaptığını düşünüyorum."

    Niyazi Kerim, 50 yıldır gönül verdiği hat sanatını yaşamının sonuna kadar sürdüreceğini belirterek, sözlerini şöyle bitirdi:

    "Kısa süre sonra emekli olacağım. Ancak hat sanatı arayışlarım emekliliğimle sona ermeyecektir. Çünkü bu sanat, artık hayatımın bir parçası oldu. Yaşadıkça sanat uğraşısını sürdüreceğim."