Doğuştan şair ve yazar Su Shi ve yapıtı Shu Diao Ge Tou

      Bugün sizlere Kuzey Song (960-1127) döneminde yaşamış olan dahi şair Su Shi ve yapıtı Shu Diao Ge Tou'yu tanıtacağım.

     Su Shi'nin ededi başarıları, iyi bir aile ortamına bağlı olarak gelişti. Edebiyatı seven bir aileye mensup olan Su Shi'nin babası Su Xun ve erkek kardeşi Su Zhe, dönemin ünlü birer deneme yazarıydı; kız kardeşi de Çin tarihinde yer alan ünlü bir yazardı. Böyle bir ailede sık sık mutlu ve neşeli bir atomesfer içinde evin avlusunda şiirler söylenirdi. Aile ortamının etkisiyle Su Shi, küçük yaşından itibaren çeşitli kitaplar okudu ve edebiyat yeteneğinden ötürü insanlar tarafından hep övüldü. Bu nedenle Su Shi yavaş yavaş fazla kibire kapıldı. Su Shi, evin önüne asılan ve Dui Lian adı verilen beyite "Dünyadaki tüm karakterleri tanıdım, Dünyadaki tüm kitapları okudum" diye yazıp, çok zengin bilgi sahibi biri olduğu iddiasıyla böbürlendi. Bir gün yaşlı biri Su Shi'ye gitti, yanında bir kitap götürüp ondan "ders almak" istedi. Kitaptaki hiçbir karakteri tanıyamayan Su Shi, ondan sonra hiçbir ölçüsüz söz söylemedi ve beytinin her cümlesine 2'şer karakter ekledi: "Dünyadaki karakterleri tanımaya çalışacağım, Dünyadaki tüm kitapları okumaya çaba göstereceğim." Böylece Su Shi'nin edebiyat seviyesi daha da yükseldi, sonra da devlet memuru oldu. Ancak memuriyet hayatı pürüzsüz olmadı. Su Shi zamanını daha çok Çin'deki dağlara, nehirlere, örf ve adetlere vererek, çok sayıda şiir ve deneme yazdı.

     Su Shi'nin şiir ve denemelerinin geniş bir konu yelpazesi var. Su Shi, bazı doğal manzaralarla insan hayatına ilişkin felsefeyi yansıtmakta yeteneklidir. Genellikle hoşgörü içeren Su Shi'nin şiirleri, Konfüçyusçu arkadaşların düşüncelerinden etkilendi, Sui Diao Ge Tou, Su Shi'nin insan hayatındaki felsefeyi en iyi şekilde yansıttığı temsil yapıtı olarak kabul ediliyor. Bu şiir, Çin'in geleneksel bayramlarından Ay Bayramı'nda yazıldı. O yılın Ay Bayramı gününde bembeyaz Ay ışıkları altında bayramı tek başına kutlayan Su Shi, 7 yıl göremediği kardeşi Su Zhe'yı çok özlemişti. Yapayalnız Ay'a bakan Su Shi, içki içti ve özlemini kağıda döktü. Yakınlarına duyduğu özlemi ifade ettiği şiir, aynı zamanda rüyasını gerçekleştirmeyişinden dolayı hissettiği üzüntüyü de tasvir ediyor.

     Çok eski zamanlarda Çin'deki imparatorlar sonbahar mevsiminde törenle Ay'a tapardı, yavaş yavaş bu tören, halk arasında da yayılarak, bir geleneğe dönüştü. Her Ay Bayramı'nda aileler bir araya gelir, birlikte Ay Çöreği adlı bir çeşit tatlıyı paylaşır, fenerlerle oynar. Yıllar içinde her yerin kendine özgü kutlama adetleri oluştu. Tabii en çok yapılan ise Ay ışıkları altında oturarak ve Ay'ın güzelliğinin tadını çıkarmak. Eskiden beri Çinliler, Ay'a özel bir duygu besliyor, özellikle Ay Bayramı'ndaki dolunay, Çinlilerin gözünde aile mutluluğunun simgesi ve mutluluğun diğer ismi. Ancak Su Shi'nin Shui Diao Ge Tou'su, geleneği bozdu. Şiirin başlangıcında bir şairin tek başına kadehini Ay'a kaldırışı betimleniyor: "Ay ne zaman yaratıldı, gökteki dünyada şu anda nasıl bir manzara var?" Aya yöneltilen bu soru, Su Shi'nin gözünde Ay'ın bulmaca gibi bir dünya olduğunu gösteriyor. Su Shi, bayramda kendisi yakınlarından uzak kaldığı için uğradığı hasızlığı hatırlayıp, "rüzgarla dünyadan ayrılmayı" düşünüyor, ancak ailesine hissettiği duyguyu bırakamıyor. Böyle bir çelişki Ay ışıklarının gelip gitmesiyle daha da derinleşiyor. Şiirde, Ay ışıklarında Su Shi'nin kaderini paylaşanlara yer veriliyor. Su Shi, Ay'a bir soru yöneltiyor: Ay'ın kini olmaması gerekir, niye aile mensupları ayrıldığı zaman aşırı yuvarlak oluyor... Ay ışıkları yine eskisi gibi gibi dünyaya dökülüyor, şairin kalbi ise artık endişeli olmuyor: Bu dünyada ayrılıklar çok oluyor, tıpkı yeniay da, dolunay da olduğu gibi. Şiir buraya gelince bugüne kadar söylenen iki dilek cümlesi ortaya çıkıyor: "İnşallah insanlar böyle uzun uzun, bin kilometre mesafede yer alsa bile, Ay ışıklarının güzelliğini paylaşabilir."

     Shui Diao Ge Tou, şair Su Shi'nin bu dünyadan duyduğu hoşnutsuzluğu, yakınlarına olan özlemini tasvir ediyor, ancak sonsuz uzaydaki Ay'ın doğal değişikliklerine karşı, şair, hoşgörünün insan hayatında alınması gereken bir tavır olduğu düşüncesine vardı, böylece Ay Bayramı'ndaki Ay'a sıradışı bir felsefi anlam verdi.

     Şimdi dahi şair Su Shi'nin Shui Diao Ge Tou'nun en ünlü iki cümlesinin Çincesini söylüyorum: "Danyuan Ren Changjiu, Qianli Gong Chanjuan." Bu cümlelerle sizlere de mutluluk diliyorum.