"Dünyanın Damı"nda balıkçı köyü

    "Dünyanın Damı" olarak adlandırılan Qinghai-Tibet Yaylası'nda yer alan Tibet Özerk Bölgesi'nin merkezi Lasa'nın banliyösünde Junba adlı küçük bir köy var. Lasa Nehri'nin aşağı kesiminin doğu yakasında, Yaluzangbu Nehri'yle kesiştiği bir noktada yer alan Junba Köyü, çevresindeki sayısız gölle eşsiz güzellikte bir doğaya sahip. Burası, Tibet'teki biricik balıkçı köyü. Yaklaşık 300 yıldır balıkçılıkla geçinen Junba sakinlerinin sığır derisinden ince işçilikle yapılan kayıkları, Tibet'teki balıkçılık kültürünün tek temsilcisi olma özelliğini taşıyor.

Su kaynaklarının az olması ve balık yeme alışkanlığının bulunmaması nedeniyle Tibetlilerin tamamına yakını, balıkçılıkla hiç uğraşmıyor. Bunun bir tek istisnası, Junba Köyü oldu. Tibet Özerk Bölgesi Sosyal Bilimler Akademisi'nde görev yapan Tibetli aratırmacılardan Çunda, bu konuda şu bilgileri verdi::

    "Tibetliler genel olarak balık yemez. Ancak bunun istisnaları da vardır. Tarihî kayıtlara baktığımızda, Tibet'in bazı bölgelerinde, özellikle nehirlerin kıyısındaki köylerde, çok eskiden balık yiyenler olduğunu görüyoruz. Junba Köyü, bu geleneği sürdüren tek köydür. Buna karşın bölge ekonomisinin gelişmesi, özellikle dış temasların gün geçtikçe yoğunlaşmasıyla Tibetliler, başka yörelerdeki insanların yaşam tarzından da yavaş yavaş etkilenmeye başladı."

    Tibetlilerin balık yememe âdeti, Budizm kültürünün etkisinden kaynaklanmış. Gölleri kutsal sayan Tibetliler, gölde yıkanmayı ve gölden balık avlayıp yemeyi günah sayıyor. Junba Köyü sakinlerinin balıkçılıkla uğraşması ise, "gök tanrısı"ndan izin aldıklarına inandıkları içinmiş! Junba Köyü eski muhtarı Sonan, bununla ilgili şöyle bir rivayeti anlattı:

    "Atalarımızdan kalma bir rivayete göre, buradaki nehirdeki balıklar nehrin barındıramayacağı kadar çok hızlı üremiş. Yeni yaşam alanı bulmak için çok sayıda balık, kanatlanarak göğe uçmuş. Ama zamanla kanatlı balıkların sayısı da çoğalarak güneşi ve ayı engellemeye başlamış. Yer yüzündeki canlılar, güneş ve ayı görmediği için ölmeye başlamış. Bu durum karşısında Gök Tanrısı, Junbalıların balık avlama ve yemesine izin vermiş, bunu günah olarak saymamış. Junbalıların balık avlamaya ve yemeye başlamasıyla balık sayısı dengeye oturmuş ve yeryüzü yeniden hayat kazanmış."

    Yaluzangbu ve Lasa nehirlerinin kesiştiği noktada yer alan Junba Köyü, zengin balık kaynaklarına sahip. Üstelik buradaki balıklar, son derece lezzetli. Junbalılar da zamanla birçok balık yemeği icat etmiş. Köy muhtarı Bacu, şöyle konuştu:

    "Balık yemeklerimizin çeşitleri çok fazla. Haşlama, kızartma ve buharda pişme, en çok kullandığımız pişme tarzlarıdır. "

    Junba Köyü'ndeki yaşam, üretim ve hatta eğlence, tümüyle balıkçılığa dayalı. Buradaki her evin önünde sığır derisinden balıkçı kayıkları görmek mümkün. Eskiden karayolları olmadığı için balıkçı kayıkları, aynı zamanda köy sakinlerinin başlıca ulaşım aracıydı. Bugün ise bu kayıklar, "Kayık dansı"nın dekoru olarak da kullanılıyor. Tibetlilerin geleneksel "Yak Dansı"ndan türeyen Kayık Dansı, Tibet Takvimi'ne göre yılın üçüncü ayında kutlanan "Balıkçı Bayramı"nın vazgeçilmez unsuru. Balıkçılık mevsiminin açılışını simgeleyen bu dans, bugün köy sakinlerinin en önemli eğlencesi haline de gelerek, yalnız Balıkçı Bayramı'nda değil, boş zamanlarda da oynanıyor. Kayık Dansı, yöreye gelen turistlerin ilgisini çeken geleneksel gösterilerin başında geliyor.

    Balıkçılığın yanı sıra, Junba Köyü'ndeki deri işleme sektörü de oldukça gelişmiş. Köy sakinlerinin hünerli ellerinden çıkan minyatür deri kayıklar, sırt çantaları ve çay torbaları, Tibetlilere özgü gelenek ve göreneklerin birer temsilcisi durumunda. Oldukça ucuza satılan bu el sanatı eşyaları, yöreye gelen yerli ve yabancı turistlerden büyük rağbet görüyor.

    Junba Köyü, Çin'in güneybatısında yer alan Tibet Özerk Bölgesi'nin merkezi Lasa'nın yaklaşık 50 kilometre uzaklığında yer alıyor. Başkent Beijing veya ülkenin diğer büyük şehirlerden uçak veya trenle Lasa'ya gittikten sonra gezi otobüsleriyle köye rahatlıkla gidilebilir. Junba Köyü'nde balık yemenin mevsimi ilkbahar. Yerliler arasında yaygın olan "Bahar balıkları, kralı bile özendirir" sözü, ilkbahardaki balıkların lezzetini ortaya koyuyor.