12 Makam'ın memleketi Shache ilçesi

    Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlı Kaşgar bölgesinde yer alan Shache ilçesi, dünyaca tanınmış Uygurların şaheseri 12 Makam'ın memleketidir. Sevgili izleyiciler, bugünkü programımızda sizleri Shache ilçesi götüreceğiz.

    Uygurların makam sanatı, Çin'in Uygur Özerk Bölgesi'ndeki çeşitli makamlara verilen genel addır. Makam sanatı, şarkı, şiir, müzik, dans, seslendirme ve müzik çalmanın bir arada bulunduğu kapsamlı bir sanat şeklidir. 25 Kasım 2005'te Uygurların makamları UNESCO'nun üçüncü grup "Sözlü ve Maddi Olmayan Mirasları Listesi'ne alındı.

    Uygurların Makamlarının başlıca temsilcisi de 12 Makamdır. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlı Kaşgar bölgesindeki Shache ilçesi "12 Makam'ın memleketi"olarak kabul ediliyor. Shache ilçesi, tarihi Yarkent Hanlığı'nın başkentiydi. Rivayetlere göre, Yarkent Hanlığı'nın hükümdarının eşi Amannisahan seçkin bir şair ve müzik üstadıydı ve hayatında yaptığı en büyük iş de makamlara yönelik araştırma ve derleme çalışmalarıydı. Amannisahan zamanında karışık olan makamları derleyip, 12 bölüm haline getirdi ve bu da günümüzdeki 12 Makam'dır.

    Ancak makamlar, ustalardan çıraklara sözlü olarak aktarılıyordu ve zamanla kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya geldi. Makam sanatıyla uğraşan Shache İlçesi Sanat Topluluğu Başkanı İlham bu konuda Çin Uluslararası Radyosu muhabirine şu bilgileri verdi:

    "Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından önce makamların durumu hiç de iyi değildi, makamları bilen çok azdı. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra zamanın Çin Başbakanı Zhou Enlai makamları kaydetmek ve notalarını yazdırmak için uzmanlar gönderdi."

    Kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalan makamları kurtarmak için Çin Kültür Bakanlığı'ndan da çok sayıda müzisyen gönderildi ve bu müzisyenler makamları toplama ve derleme çalışmalarına katıldı. 1980'li yıllarda Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Makam Araştırma Odası ve Xinjiang Makam Sanat Topluluğu kuruldu.

    Shache ilçesinde yaşayan Mehmet Tursun, makamlarının UNESCO'nun kültür listesine alınmasından büyük memnuniyet duyuyor. Ailesinin üçüncü kuşak makam sanatçısı olan Mehmet Tursun, "Biz artık yaşlandık ve er geç bir gün öleceğiz. Ama makam sanatı geleceğe aktarılmalı" diye konuştu.

    Uygurların makamlarının UNESCO'nun Maddi Olmayan Kültür Mirasları Listesi'ne alınması, makam sanatının korunması sürecinde yalnızca bir başlangıçtır. Shache İlçesi Başkanı Mehmet Osman, makam sanatını korumak ve aktarmak için, Çin merkezi hükümetinin makamları aktarma merkezlerinin inşasına özel bütçe ayırdığını ve Shache ilçe hükümetinin 16 milyon yuan bütçe ayırarak, ilçede 12 Makam Kültür Parkı'nı inşa ettiğini ve iki kez de makam sanat festivali düzenlediğini belirtti. Makam sanatını yaygınlaştırmak için, Shache ilçe hükümeti ayrıca Makam Gösteri Ekibi oluşturarak, ekibin yurt içi ve dışında gösteri yapmasını organize etti.

    Makam sanatçısı Yusuf Tohti, gösteri ekibinin bir üyesi. Küçük yaşlarından beri babasından makam sanatı öğrenen Tohti, Çin'in Suzhou ve Bejing şehrileriyle Japonya, İngiltere ve Pakistan gibi ülkelere gidip makam sanat gösterisi yaptı. Tohti, gösterilerinin ilgiyle karşılandığını söyledi ve şunları da kaydetti:

    "Makam sanatı artık dünyaya açıldı. Makam sanatının en iyi korunanı ve en orijinali ise Shache ilçemizde bulunuyor."

    Günümüzde Makam, Shachelilerin yaşamlarının vazgeçilemez bir parçası oldu. Shache İlçesi Sanat Topluluğu Başkanı İlham'ın söylediği gibi, "Onlara hava, yemek ve Makam gerekir."