Afife Erkaya: Bir Çin halk deyişi der ki, "Çin'in güneyi tatlı, kuzeyi, tuzlu, doğusu baharatlı, batısı ekşi tatlıdır."

Güzel bir Beijing havasından merhaba sevgili dinleyiciler. Bazı insanlar, yaşamlarının belli bir dönemini geride bırakırken, kendileri ve yaşam hedefleri için yaptıklarını baştan, sona gözden geçirirler ve yapabilecekleri, öğrenebileceklerinin daha bitmediğine ve isterlerse, başarabileceklerine inanarak, gemilerinin yönünü, bir sürelikte olsa değiştirirler.

 Bugün aramızda, gemisinin kaptanı olmuş ve hayallerinin yönünde, "pupa yelken" demiş bir konuğum var.

Sizlerle tanıştırmaktan ve kendisiyle sohbet imkanını bulmaktan mutluluk duyduğum hanımefendi, Afife Erkaya.

CRI- Afife Hanım merhaba, bize kendinizden bahseder misiniz?

Afife Erkaya- Merhabalar. Ben 1958, İngiltere, Manchester'da doğdum. Eğitimimin bir kısmını İngiltere'de, bir kısmını da Türkiye'de aldım. Daha sonra, çalışma hayatımı turizm alanında devam ettirdim. Zaman, zaman farklı alanlara kaysamda, turizm alanından emekli oldum.

CRI- Eğitiminiz, turizm alanıyla mı ilgiydi?

A.E.- Turizm alanıyla ilgili değildi. Bu tamamen aile işletmesiyle bağlı olarak gelişen birşeydi. Fakat, her zaman, yüreğimin içinde, Çin kültürüne doğru merak oldu. Bu merakım da, on yaşlarımda, bana hediye edilen bir kitaptan kaynaklanıyor. 1936 Nobel ödülü almış, Pearl's Book'un kitabından etkilendim. Çin kültürünün, son derece geniş bir kültüre sahip olduğunu farkettim. Zaman içinde, tahsilimle beraber, evlilik hayatım ve çalışma hayatımda, Çin kültürünü, zaman zaman incelesemde, Çince'ye karşı olan merakımı giderecek bir vakit bulamadım. Emeklilik yaşıma yakın geldiğimde, çocuklarım da büyüdüğü için, artık kendi hayellerimi gerçekleştirebileceğime inandığım için, o yönde, hedef belirledim.

CRI- Çince'yi, Türkiye'de mi öğrendiniz?

A.E.- Evet. Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi, Sinoloji bölümünden mezun oldum. Mezun olduktan sonra, yarım dönem, master düzeyinde, özel öğrenci sütatüsünde dersler aldım. Çocuklarımın büyümüş olması ve bazı özel nedenlerden dolayı, artık Çin'e gidip ve bir an önce de geri dönüp, bir takım birşeyler yapmam gerektiğine inandığım için, herşeyimi bıraktım, Çin'e geldim.

CRI- Çin'e gelme kararınızı ailenize ilk açıkladığınızda, tepkileri ne oldu?

A.E.- Bazı kişiler son derece olumlu karşılamış olsada, bazı kişiler malesef pekte destek olmadı. Burada en büyük desteği bana çocuklarım verdi. Çin'e gelmeden önce, ilk çocuklarımdan izin aldım. Onlar bana izin verdikten sonra, Çin'e geldim. Yalnız, küçük oğlum bana şöyle bir şey dedi, " Anneciğim tamam git, bir sene sana müsade ediyorum. Ama bir sene sonra lütfen gel, yanımda dur, çünkü ben, üniversite sınavına gireceğim." Sizin aracılığınızla onlara buradan, çok teşekkür ederim. Onlar bana bu desteği vermeselerdi, gerçekten, gelemezdim.

CRI- Master konunuz neydi?

A.E.- Master konusu, Çin sanat tarihi üzerine dersler aldım. Bu konuya devam edip, edemeyeceğimi bilmiyorum. Çin'den döndükten sonra, bir çok alanda birşeyler yapabileceğimi farkediyorum. Artık dönüşümde, o hedeflere göre tayin edeceğim. Belki bitirebilirim, belki bitiremem.

CRI- Bir kitap hazırlığında olduğunuzu da biliyorum. Çin mutfağı neden kitap konunuz?

A.E.- Çin kültürü ile Çin mutfağını, çok iç içe olduğunu farkettim. Sinoloji denilince genelde akla sadece Çin dili öğreten bir bölüm olarak geliyor. Ama Sinoliji, aynı zamanda Çin tarihi içinde, Türk tarihi de iç içe geçmiş bir durumda. Ben, Türk tarihine meraklı bir insan olduğum için, Çin tarihiyle bağlantılı olarak, Sinoliji'yi de seçmemin bir nedeni budur. Tarihine baktığımda, Çin yemeğinin yer almış olduğu yeri görünce, tarihle bağlantılı olarak yemeklerini incelemeyi düşündüğüm için, kitabımda sadece yemek tarifleri yer almıyor. Önde gelen yemeklerinin, arkasındaki, tarihleri de ben, araştırıp, yazmaya çalışıyorum.

CRI- Çin mutfağının arkasında olan tarih ve yemek kültürünü destekleyen konular nelerdir?

A.E.- Çin kültürü, çok eskiye dayalı bir kültür. Çin yemeklerinin gelişmesinin arkasındaki nedenlerin başında, yaşamış oldukları, geçmiş oldukları dönemleri örnek verebiliriz. Yemekle ilgili kültürlerin gelişmesinde, yaşadıkları olaylar, savaşlar, yaşadıkları acı ve tatlı anlar yer almaktadır.

CRI- Çin mutfağının kendine özgü yemek pişirme teknikleri var. Buharda pişirmek, sebzeleri yarı çiğ bırakmak ve çeşitleri oldukça çok denebilecek kadar sos ve baharat kullanmak gibi. Bu tekniklerin özelliklerini anlatabilir misiniz?

A.E.- Tabii ki, yanlız bu tekniklere girmeden önce, Çin kültürünün, temel taşı diyebileceğimiz, "Yin ve Yang" felsefesinden bahsetmek istiyorum. Yin- Yang, sadece bilindiği gibi bir felsefe düşüncesi değil, yanı zamanda, Çin yemeğinde de oldukça etkili yer alan bir düşüncedir. Birbirini takip eden sıcak ve soğuk, ay ile güneşin birbirini takip etmesi gibi düşünebiliriz. Yediklerimiz, bizim kendi ruh halimizi etkiler. Çinlilerin, yapmış oldukları araştırmalara göre yiyeceklerini, Yin ve Yang'a göre ayırmışlardır. Pişirme teknikleri de buna göredir. Çin yemeğinin en büyük unsuru, birbirini dengeleyen yemeklerin, bir kapta yer almasıdır.

CRI- Sunma tekniğinde de Yin ve Yang'ı kullanırlar mı?

A.E.- Sunma tekniğinde tabii ki. Sadece, sunuş şekli değil. Bunun yanında, kokusu, tadı, hepsi bir bütün olarak ele alınmalı ve hepsi bir bütün olarak, Yin- Yang'la açıklanmaktadır. Yin- Yang deyince, örnek olarak, pişirme tekniklerinde, yiyecekleri sınıflandırdıklarında, genellikle enerji ve tatlarına ve pişirme yöntemine göre ayırıyorlar. Enerji ve tatlarına dediğimiz de, örnek vermek istersem, Yin; soğuk , enerjilerine bağlı olarak, ekşi, acı ve tuzlu tadlardır. Yang ise; sıcak, ılık enerjileri barındıran, keskin ve acı tadları içine almakta ve bunlar birbiriyle uyumlu olarak, bir kapta yer alınca, doğal olarak göze hitabı da etkilemekte.

CRI- Hazırlık aşamasındaki kitabınızdan biraz bahseder misiniz?

A.E.- Dil ve Tarih Fakültesi Sinoloji bölümünden mezun olurken, hocamın da desteğiyle, bu tezi seçmemin en büyük nedeni kitap çıkarmaktı. Çin kültürüne olan merakım, tarihe olan merakım ve pişirmeye olan merakımdan dolayı bu yöne doğru kaydım. Teze hazırlanırken, doğal olarak geniş bir araştırma yapıyorsunuz. Piyasaya çıkıp, Türkçe olarak tercüme edilmiş kitaplara baktığımda, çok fazla Çin yemekleri üzerine kitaplar, olmadığını gördüm. Genellikle ikinci lisandan çevrilmiş kitaplar yer almakta. Bunun üzerine ben de, bu konuyla ilgili araştırma yapabileceğimi, bir kitap yazabileceğimi bildiğim için, bu konuya doğru yöneldim. Şu anda Çin'de, mümkün olduğu kadar gezerek, tadarak, fotoğraf çekerek, kitabımı tamamlamaya çalışıyorum.

CRI- Kitabınızdaki Yin- Yang felsefesinin örnekleri var mı? Yiyeceklerin hangileri Yin? Hangileri Yang?

A.E.- Pişirme yöntemine göre bahsedelim, Yin denilince genelde haşlama, kaynatma, buğlama ve besinin kendi öz suyunda pişirilmesi teknikleri kullanılır. Yang'da ise, kızartma, ızgara ve kavurmayı ele almaktadırlar. Yin- Yang yiyeceklerine örnek vermek gerekirse örneğin, Yin'de, soya filizi, lahana, havuç, kereviz, su teresi, suyu örnek sayabiliriz. Yang'da ise, bambu, sığır eti, tavuk, yumurta, zencefil, pirinç, mantar, susam yağı ve şarabı sayabiliriz. Halen, yin ve yang konusunda Çinliler, bile bazı yemeklerin, Yin'e mi, Yang'a mı girmesi konusunda ortak karara varmış değiller.

CRI- Çin mutfağı, sağlık açısından uygun bir mutfak mıdır?

A.E.- Tabii ki, pişirme tekniklerine göre baktığınızda, çoğunlukla sebzeleri, çiğ diyebileceğimiz derecede pişiriyorlar. Genellikle, Çinlilerin "chao" denilen bir kavurma teknikleri var. Bir dakika, en fazla iki dakikada hızlı bir şekilde kavurup, tabaklara aktardıkları yemek türü bence, son derece sağlıklı. Çünkü vitaminin kaybolmasını önlüyor. Wog'a koymuş oldukları kızgın yağa, sebzeyi bir anda atıp, kendi besin değerini, içerde kalmasını sağlatıyor. Bundan dolayı da ben, sağlıklı olduğuna inanıyorum.

CRI- Çin çok büyük bir ülke. Çin mutfağı bu coğrafyada nasıl bir tat dağılımına sahip?

A.E.- Bu sorunuza, bir Çin halk deyişiyle cevap vereyim. "Çin'in güneyi tatlı, kuzeyi, tuzlu, doğusu baharatlı, batısı ekşi tatlıdır."Çin'in coğrafi ve iklim şartlarına bağlı olarak, birbirinden ayrılan bölgelerin yerel halkları, farklı yemek çeşitlerini bulup, ortaya çıkarmışlar. Aslında Çin mutfağını, bazı araştırmacılar sekiz, bazı araştırmacılar on mutfak kültürü olarak ele alırlar. Ama, ben kitabımda, ayrı ayrı yer almaktansa, Çin mutfağını, kuzey, doğu , batı ve güney olmak ve coğrafi yönlerine bağlı olarak incelemeye çalışıyorum.

CRI- Burada geçirdiğiniz süre içerisinde Çin, hakkındaki gözlemleriniz neler oldu?

A.E.- Çin'i, umduğumun üstünde gelişmiş ve modern bir ülke olarak buldum. Kaldıkça da gerçekten çok seviyorum. Çin halkını, bana karşı son derece sıcak. Herhangi bir konuda, bir yardım istediğimde, son derece canı gönülden yardım ediyorlar. Çok enterasan bir kültür. Burada mutlaka gelip, yaşamam gerekiyormuş. Böyle bir fırsatı, yaşamıma koyduğum için de çok mutluyum.

CRI- Sizin gibi hayalleri olan ve bu yönde kararsız kalmış insanlara, önerileriniz neler olacak?

A.E.- Rüyalarını takip etsinler, asla vazgeçmesinler, yaşam her zaman devam ediyor. Yaş ne olursa olsun, mutlaka rüyalarının, hayallerinin peşine düşsünler.

CRI- Afıfe Hanım, bana vakit ayırdığınız için teşekkür ediyorum. Sizi tanıdığıma çok memnun oldum.

Bir sohbetimiz daha burada son bulurken, Afife Hanım gibi, hayallerinin peşinden gidip, gerçekleştirmiş insanlardan, öğrenecek çok şeyimiz var değil mi sevgili dinleyiciler?

Hadi bir yerden başlayalım...

Hayalleriniz, gerçek olsun ve mutluluk peşinizi bırakmasın.

Hoşçakalın.