Tibet'in tıbbıyla ilgili thangkalar

    Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'nin merkezi Lasa kentinin kuzey banliyösünde kurulan bölgenin ilk tıpla ilgili thangkalar müzesi Ekim ayında hizmete açıldı. Müzede Tibet'in tıbbı ve ilaçları ile 80 adet thangka ve Tibet'in kronometeriyle ilgili de 4 adet thangka sergileniyor. Bugünkü programımızda 10 bin yıllık bir geçmişi yansıtan bu thangkalardan bahsedeceğim.

    Thangka renkli ipek kumaşlarla süslenmiş, tapılmak için asılıp kullanılan dini resimlerdir. Resimler genellikle pamuklu ya da keten kumaşları üzerinde yapılır ve her thangkanın uzunluğu 1 metre ve genişliği de 80 santimetrededir. 1400 yıl önce hüküm süren Songtsan Gambo döneminde ortaya çıkan thangkalar genellikle Tibet'in tarihi, kültürü ve örf ve adetlerini konu alıyordu.

    Müzede yer alan thangkalar, eski Tibet'in klasik tıp eseri "rGyud-bzhi" yani Dört Tıbbi Nöbet'e dayanılarak yapılan renkli resimlerdir. Tıpla ilgili bu thangkalar, zamanında en canlı ve görülebilir tıp öğretim aletleridir. Tibet tıbbı uzmanı Dradul konuyla ilgili olarak şu bilgileri verdi:

    "Bu thangkalar, "rGyud-bzhi" adlı kitapla yakın ilişkilidir ve tamamen kitapta yazılanlara göre resmedildi. Yurt içi ve yurt dışındaki tıp uzmanları, bu thangkaların dünyanın en eski tıp öğretimiyle ilgili asılı resim olduğunu savunuyor. Bunların günümüze kadar aktarılıp gelmesi de son derece önemli bir olaydır."

    Tibet'in tıbbının şaheseri "rGyud-bzhi" 8. yüzyılda tamamlandı. Yazarı da Tibet tıbbının atası olarak kabul edilen Yuthok Yonten Gonpo'dur. Yuthok Yonten Gonpo, Tibet tıbbı üzerindeki deneyimleri doğrultusunda eski Çin tıbbı, eski Arap tıbbı ve Hint tıbbında elde edilen sonuçlardan yararlanarak adı geçen kitabı yazdı.

    Tibet tıp uzmanları 12.-17. yüzyıllar arasında nesilden nesle "rGyud-bzhi"yle ilgili thangkalar yaptı. Tibet tıbbıyla ilgili bu görsel öğretim malzemesi, Çin'in Tibet, Qinghai, Gansu ve Yunnan gibi bölgelerinde kullanılıyordu.

    Tibet Tibet Tıbbı ve İlaçları Enstitüsü'nden uzman Tseten Jigme, Tibet tıbbı ve ilaçlarıyla ilgi thangkaların kaynağının 8. yüzyılda tıp uzmanlarının yaptığı otopsi resimleri olduğunu söyledi ve şunları kaydetti:

    "Tibet tıbbıyla ilgili tarih kitaplarında, yaklaşık 705-754 yılları arasında zamanın Tibet hükümdarı bir Uygur tıp uzmanını Tibet'e davet etti ve bu uzman otopsiyle ilgili iki resimli kitap yazdı."

    Tseten Jigme, müzede sergilenen 80 adet Tibet tıbbıyla ilgili thangkanın ise 17. yüzyılda Tibet tıp uzmanı Disi Zangjig Gyaco'nun, daha önceki thangkaların temelinde yaptırdığını söyledi ve sözlerine şunları ekledi:

    "Disi Zangjig Gyaco'nun Tibet tıbbıyla ilgili tam takım thangka yaptırmasından önce, bölgede farklı gruplarca çizilen farklı thangkalar bulunuyordu. Disi Zangjig Gyaco, bunlar üzerinde değişiklik yapma ve ilave etme kararı aldı."

    Disi Zangjig Gyaco, Tibet'in 5. Dalay'ın kral naibi ve aynı zamanda zamanın tanınmış Tibet tıbbı uzmanıdır. 1703 yılında Disi Zangjig Gyaco'nun yönetiminde tıbbı teoriler, insan vücudunun yapısı ve tıbbı malzemeleri içeren ve 79 thangkadan oluşan, Tibet tıbbıyla ilgili tam takım thangka tamamlanmış oldu.

    Bu 79 adet thangkayla 1923 yılında tanınmış Tibet tıbbı uzmanı Qenrao Norbu'nun yaptığı "Tanınmış Doktorların Resmi" adlı thangkayla müzede sergilenen 80 thangku oluşturuldu.

    Günümüzde üniversitelerde ve bilimsel araştırma enstitülerinde hâlâ bu eski Tibet tıbbıyla ilgili thangkalardan değerli bilgiler ediniliyor.

Tibet Tibet Tıbbı ve İlaçları Enstitüsü'nden uzman Tseten Jigme, hocası tanınmış Tibet tıbbı uzmanı Champa Chilai'nin ortak çalışmaları sonucu Tibet tıbbıyla ilgili thangka kitabının yayınlandığını söyledi. Bu kitapla daha çok insan güzel thangkaları tanıyacak.