Çin'de Bahar Bayramı coşkusu

Bahar Bayramı, Çin'de geleneksel kültürün kaynaşma noktasıdır. Çin medeniyeti deyince akla gelen ne varsa, kaligrafi, el sanatları, şiir, resim, astroloji, mutfak, eğlence, hepsi bir şekilde en yüksek ifade alanını bayram sırasında bulur ve bu alanlarda en güzel örnekler bayram nedeniyle ortaya konulur.

Bu yönüyle, Bahar Bayramı'nın, Çin için manevi bir zırh olduğu söylenebilir. Bayram, Çin'in tarihinden aldığı gücü neşeye dönüştürmesidir. Bir başka deyişle, Bahar Bayramı, bir toplumun, zengin geleneksel kültürünün keyfini çıkarmasıdır!

"Ban Nianhuo" – bayram alışverişi

Yavaşlayan dış ve iç ekonomik büyümeye rağmen, Çin'de bahar bayramı iç tüketimin en önemli dinamiklerinden biri.

Çin'de 'Ban Nianhuo' denen bayram alışverişi, olmazsa olmazlardan. 'Nianhuo', bayram sırasında sıkça satın alınan hediyelerin yanı sıra yerel lezzetler, alkollü içkiler, kıyafet gibi özel ürünleri ifade ediyor.

Bayram sırasında özellikle turizm ve yiyecek-içecek harcamaları dikkat çekiyor. Taobao ve JD gibi dev online platformların sunduğu seçenekler, bayram alışverişini çeşitlendiriyor. Büyüyen ve alım gücü artan orta sınıfın damak tadı değiştikçe, bayram harcamalarında ithal gıda ürünlerinin payı da artıyor. İtalyan şarapları, Alaska yengeci, Fransız ıstakozu, Arjantin bifteği, Şili kirazları artık Çinlilerin sofrasında yer buluyor.

Bir bayram fenomeni: Ulaşım

Çin'de Bahar Bayramı haberlerinin en önemli kavramlarından biri Chunyun. Chun bahar, yun ise ulaşım, seyahat anlamına geliyor. Ulaşım, bayramın özünü oluşturan 'ailenin bir araya gelmesini' sağlıyor, bu yönüyle ulaşımın kendisi de bir ritüele dönüşüyor. Elbette nüfus büyüklüğünden dolayı işin ölçeği de başka hiçbir ülkeyle kıyaslanamayacak kadar büyük; Amerikalılar Şükran Günü için 54 milyon seyahat yaparken, Çinlilerin bu yıl bahar bayramında 3 milyar seyahat gerçekleştirmeleri bekleniyor.

Chunyun kelimesi, Çin medyasında ilk kez 1954 yılında kendini gösterse de, bunun bir fenomene dönüşmesi için 1979 yılını beklemek gerekti: O yıl bahar bayramı sırasında 100 milyon seyahat gerçekleştirilmiş ve bu bir rekor olarak kayıtlara geçmişti.

O vakit, Çinliler haftada sadece Pazar olmak üzere bir gün tatil yapabiliyordu, üstelik Ulusal Bayram tatili gibi "altın hafta"lar henüz belirlenmemişti. Çinlilerin seyahat için tek şansı Bahar Bayramıydı.

Diğer yandan ülke şimdiki gibi zengin değildi, yurt dışı seyahatleri şöyle dursun, Çin içinde kalkıp başka bir yere gidip tatil yapmak da öyle herkesin karşılayabileceği türden bir masraf kalemi değildi.

Gelişen teknoloji, bilet alma yöntemlerini de çeşitlendirdi. 20 yıl önce vatandaşların geceden sıraya girdiği tren istasyonlarının önündeki bilet kuyrukları birkaç kilometre uzarken, artık cep telefonu aracılığıyla bilet ayırtma dönemine gelindi. Ancak yine de bahar bayramında eve dönüş bileti almak çok kolay değil. Çin'de online bilet rezervasyonu yapan 12 bin 306 internet sitesinin günlük ortalama sayfa görüntülemesi 55,67 milyar. Her gün internet yoluyla 15 milyon bilet satılıyor.

Bahar Bayramı hızla evrensel bir boyut da kazanıyor. Doğu Asya'da geleneksel Çin kültüründen etkilenen ülkeler ve Kanada, ABD gibi yoğun Çinli göçmen nüfusun yaşadığı bölgelerde Bahar Bayramı'nın kutlanmasının yanı sıra, Çinlilerin artan yurt dışı seyahatleri ve dünya siyasetinde etkisi artan Çin'le sıcak ilişki kanalları tesis etmek isteyen ülkelerin gayretleriyle, Bahar Bayramı pek çok ülkede kutlanan bir festival haline geliyor.

Çinli arkadaşımın bayramını nasıl kutlarım?

Çinliler tıpkı bizdeki gibi bayram harçlığı vermeyi severler, şimdilerde bu harçlıklar online uygulamalar üzerinden de verilebiliyor. WeChat üzerinden göndereceğiniz bir 'kırmızı zarf' (miktarı çok da mühim değil) arkadaşınızı gülümsetecektir.

Peki bayram tebriki için ne söylenir? Her toplumun kendine göre bayram tebrikleri var, Çinlilerin birbirlerine en çok söylediği tebrik ifadesi: Gongxi Facai 恭喜发财. (Türkçe okunuş: Gonşi Fasay) Mutlu, bereketli bir bayram dilerim!

Aman dikkat: Bayramda saç yıkanmaz, kesilmez!

Bahar bayramının hemen öncesinde berberler dolup taşar, herkes bayram öncesi saç traşı olma derdine düşer. Çünkü bayramda saç kestirmek 'mekruh' kabul edilir. Bu inancın temelinde farklı bölgelerde farklı inanışlar var, en yaygın açıklamaysa şöyle: Çincede saç anlamına gelen 'toufa' kelimesindeki fa karakteri, aynı zamanda zenginlik anlamına gelen 'facai' kelimesinde geçer; bayramda saç yıkamanın, kişinin zenginlik ve refahını da suyla götüreceği düşünülür. Halk arasında yaygın bir söz de şöyledir: 剔头死舅舅, Saç kesersen dayın ölür! (Titou si jiujiu)

Bunun gibi pek çok bayram tabusu vardır. Bayram süresince ölüm, hastalık gibi sözler kullanılmaz. Herhangi bir eşya kırmanın uğursuzluk getireceğine inanılır. Tartışmak, kavga etmek hoş değildir. Makas, bıçak gibi keskin aletleri kullanmak da tercih edilmez.

Gelenek ve teknoloji bayram galasında buluşuyor

1983 yılından bu yana bahar bayramının en önemli eğlencelerinden biri CCTV'nin yayınladığı gala programı. Gala artık sanal gerçeklik (VR), yapay zeka (AI) ve 5G gibi son teknolojilerden faydalanıyor.

Şarkı, dans, akrobasi, opera, kungfu, skeç ve Çin'in geleneksel sahne sanatlarından olan meddah gösterisi gibi zengin içerikli programlardan oluşan kültür şenliği 4 saat sürüyor. Geçen 30 yılda sürekli gelişen ve daha farklı sanatsal içerikler sunan bayram galası, tüm dünyanın Çin kültürünü öğrenmesi için önemli bir platform işlevi de görüyor.