Makao'nun dönüşü | Avrupa kolonyalizminin sonu

Makaolu işadamı Stanley Ho (He Hongshen) 2007 yılında bir müzayedede satın aldığı Çin'in kayıp burç simgelerinden bronz at başını 2019 yılında Çin Ulusal Müzesi'ne bağışladığında, bu olay kültür sanat sayfalarında yer bulacak sıradan bir haber olmanın ötesinde anlamlar taşıyordu. Pekin'in imparatorluk yazlık sarayı ve has bahçesi Yuanmingyuan'den çalınan bu bronz at başı, Makao'nun Çin'e dönüşünün 20. yılında ait olduğu yere dönmüştü. Verilen mesaj kuşkusuz anlamlıydı. Daha önce çeşitli yollarla Çin'e geri dönen kayıp burç simgeleri gibi, asırlar boyu Portekiz sömürgesi altında bulunan Makao da anavatanına dönüşünü kutluyordu.

Portekiz gemileri ilk kez 1557'de Makao limanına ulaştı. 1887'de Makao kolonileştirildi. 1974 yılında Karanfil Devrimi'nin (Revolução dos Cravos) ardından Portekiz, kolonyal bölgelerden çekilmeye başladı. Bu sürecin sonunda, 20 Aralık 1999'da Portekizliler Makao'nun idaresini Çin Halk Cumhuriyeti'ne devrettiklerinde, bu sadece Portekiz İmparatorluğu'nun (Império Colonial Português, 1415-1999) sonu anlamına gelmiyordu; Çin'de ve Asya'da, Avrupa kolonyalizmi sona ermişti.

Makao'nun Çin'e dönüş süreci, zamanlama ve kavramlaştırma açısından Hong Kong'a benzer bir yol izledi. Şubat 1979'da Çin ile Portekiz arasında diplomatik ilişki tesis edildi. Nisan 1987'de Makao konusunda ortak bildiri imzalandı. Makao Temel Yasası kabul edildi ve bir ülke iki sistem formülü altında 20 Aralık 1999'da devir teslim gerçekleşti.

Güney Çin Denizi'ne bakan Makao, kuzeyde Guangdong eyaletinin Zhuhai şehri, doğuda deniz boyunca Hong Kong ve Shenzhen ile komşudur. 32,8 kilometrekarelik bir kara alanına ve 672 bin kişilik nüfusa sahiptir. Bu nüfus 1999 yılındaki nüfusa göre yüzde 54 artış anlamına geliyor. 2018'de şehirde GSYİH 54,5 milyar ABD dolarının üzerindeydi ve bu miktar 1999'daki oranın neredeyse sekiz katıydı. Heritage Foundation tarafından yayınlanan 2019 Ekonomik Özgürlük Endeksi'ne göre, Makao dünya çapında 180 ekonomi arasında 34, Asya-Pasifik bölgesinde 9. sırada yer almaktadır.

Uzun sömürge döneminde, Doğu ve Batı kültürleri arasında 100 yıldan uzun süre bir kaynaşma noktasına dönüşen Makao, birçok tarihi ve kültürel esere sahip eşsiz bir şehir haline geldi. Makao tarihi kent merkezi (Centro Histórico de Macau), 15 Temmuz 2005'te Birleşmiş Milletler Dünya Kültür Mirası ilan edildi. Burası meydanları, sokakları, kilise ve tapınaklarıyla kentin kültürel ve mimari mirasını temsil ediyor.

Şehir kendine özgü havasıyla her yıl milyonlarca turist çekiyor. Çin anakarasından gelen turistlerin bolluğu, Makao ekonomisine canlılık kazandırdığı gibi, iki taraf arasındaki entegrasyon ve temasın güçlenmesini sağalıyor. 2018 yılında Makao'yu ziyaret eden 40 milyondan fazla turistin yüzde 70'inin anakaradan geldiği not ediliyor.

Yeni dönemde Makao

İşsizliğin yüzde 2'den az olduğu "Doğu'nun Vegas'ı" Makao bugün dünyanın en büyük dört kumar kentinden biri. 2006 yılında dünyanın en büyük kumar merkezi olarak Las Vegas'ı geçen, 2007 yılında dünyanın en büyük kumarhanesi Venetian Macao'nun açılışına tanıklık eden kumarhane endüstrisi, idari hükümetin gelirlerinin yüzden 80'inden fazlasını oluşturuyor. Ancak şehir kumar gelirine bağımlılığını azaltmaya çalışıyor. Makao hükümetinin verilerine göre, oyun dışı gelirler 2014'ten 2017'ye yüzde 26,8 artarken, oyun gelirleri yüzde 24,4 oranında azaldı.

Diğer yandan şehrin ekonomisini, oyun ve eğlence sektörünün ötesinde çeşitlendirmeyi amaçlayan politikalar açıklanıyor. Bu amaçla şehirde yuan cinsinden bir borsa kurulması gündemde. Borsanın, Hong Kong ve Shenzhen ile doğrudan rekabetten kaçınmak için Portekizce konuşulan ülkelerdeki şirketlere odaklanacağı bildiriliyor. Burada amaç, Makao'nun Hong Kong'un yerini alması değil, ancak Hong Kong'da aylardır süren gerginliğin kötüleşmesi halinde bir B planına sahip olmak ve elbette Çin'e dönüşünün yirminci yılında bir ülke iki sistem formülünü başarıyla işleten şehri ödüllendirmek. Makao'nun Asya Altyapı Yatırım Bankası'na katılımı ve Singapur gibi uluslararası toplantılara ev sahipliği yapacak bir üs olarak öne çıkarılması da gündemde.

Büyük Körfez Bölgesi planının da, kentin geleceğine dair temel zorlukların önüne geçmesi bekleniyor. 2019 Şubat ayında yayınlanan plana göre Makao, Hong Kong, Shenzhen ve Guangzhou ile birlikte bölgenin kalkınmasında kilit rol oynayacak dört ana şehirden biri olarak belirlendi.

Makao'nun dönüşünün 20. yılı, Hong Kong'da 2019 Haziran ayında başlayan ve halen devam eden protestolarla eş zamanlı olarak gerçekleşiyor. Hong Kong'da yaşananlar Batılı medyada bir ülke iki sistem formülünün sorgulanmasına neden olurken, Çin medyası bu formülün işlediği bir örnek olarak Makao'yu öne çıkarıyor. Yeni dönemde Makao'nun idari amirliğini üstlenecek Ho lat Seng, Çin medyasına yaptığı bir açıklamada şöyle diyor: "Makao, Çin'in yeniden birleşmesinde bir örnek haline gelecek."