Yurtsever bir şaire saygı: Duanwu Bayramı (端午节)

  2019-06-10 07:58:58  cri

Çinliler geçen Cuma günü Duanwu Bayramı'nı kutladı.

Çin Ay Takvimi'ne göre yılın 5. ayının 5. gününe denk gelen Duanwu Bayramı, eski bir şairi anmak için oluşturulan bir bayram. Duanwu, Bahar Bayramı ve Güz Ortası Bayramı'yla (Ay Bayramı) birlikte "Çin'in üç büyük geleneksel bayramı"ndan biri olarak kabul ediliyor.

Peki bu bayram neden "Duanwu" olarak adlandırıldı?

"Duan" (端), "ilk"; "Wu" ise eş sesli olan "5" (五) ve "gün ortası" (午) anlamına gelir. (İki "Wu" kelimesi birbirinin yerine kullanılabilirdi.) Tarihte 5. aya "Wu Ayı"; 5. ayın ilk günlerine "Duan" günleri deniyordu, bu nedenle 5. ayın 5. günü "Duanwu Bayramı" veya "Çift Wu Bayramı" olarak adlandırılıyordu. Bayramın diğer isimleri şöyle: Zongzi Bayramı, Yaz Bayramı, Şair Bayramı, Ejder Günü... Bu isimleri bugün bilen çok az, ancak gelenekler halen iyi korunuyor.

Duanwu Bayramı'nın kaynağı hakkında birçok değişik açıklama var. Halk arasında en yaygın inanış Duanwu Bayramı'nın eski yurtsever şair Qu Yuan'ı anmak için oluşturulduğu biçiminde.

Yurtsever şair Qu Yuan ve Zongzi

M.Ö 3. yüzyıldaki Chu devletinde yaşamış olan Qu Yuan, geleneksel Çin edebiyatında önemli bir konuma sahip bir şairdi. Çin edebiyatı tarihindeki ilk romantik şiir derlemesi olan Chuci'nin büyük kısmını icat eden Qu Yuan, daha sonraki hanedanlardaki şiir, roman, derleme ve operaları derin şekilde etkilemiştir. Bugün Chuci'yi araştıran Chuci bilim dalı bulunuyor. 200 yıldır çeşitli çeviri çalışmaları ve araştırma tezleri ortaya çıktı.

Çinlileri en çok etkileyense Qu Yuan'ın vatanseverliğidir. Qu Yuan'ın Li Sao adlı şiirinde 2 dize şöyledir: "Devletin refahı, kalbimin izlediği tek şey / Onun için 9 kez ölsem de pişman olmam!"

Şair, vatanının düşmanlar tarafından işgal edilmesinden sonra çok üzülmüş ve kendisini 5. ayın 5. günü Miluo Nehri'ne atarak intihar etmiş. Bundan sonra, halk Qu Yuan'ı anmak için nehir içine yapışkan pirinç doldurulan bambu parçaları atmaya başlamış. Daha sonra, içinde pirinç olan bambu parçaları Zongzi haline getirilmiş.

Zongzi yemek, Duanwu Bayramı'nın önemli geleneklerinden biridir. Çok eskiden "Jiaoshu" olarak da adlandırılan Zongzi, içinde yapışkan pirinç bulunan, saz veya bambu yapraklarıyla sarılı ve ince iplikle dörtgen ya da yastık şeklinde bağlanmış ve suda pişirilerek servis edilen bir yemektir. Zongzi içine genellikle kırmızı fasulye ezmesi, kuru hünnap, ördek yumurtası, et, mısır gibi malzemeler koyulur. Bugün ise ananas, mango ve diğer meyve türleri de rağbet görüyor.

Duanwu Bayramı'nda yenebilecekler arasında Zongzi'den başka, Çin'in bazı bölgelerine özgü yemek ve içecekler de var. Örneğin, tuzlanmış ördek yumurtaları yemek ve kırmızı zırnık (Xionghuang) içkisi içme gelenekleri, halk arasında kötülükten korunma söylentilerinden kaynaklanmıştır.

Yemeklerden başka, Duanwu Bayramı'nın çok özgün süs gelenekleri de vardır. Bayram günü, her aile kapısının önüne pelin otu (Ai Cao) ve su kamışı (Cao Pu) asar. Pelin otu ve su kamışı, ilaç amaçlı kullanılan iki çeşit ottur. Bu otlar, bir yandan kötülükten korunmak, öte yandan yaz mevsiminin başlarında havanın çok yağışlı ve nemli olması nedeniyle zehirli böceklerin çoğalmasını ve hastalıkları önlemek için asılır.

Duanwu Bayramı, 2009 yılında Çin'in dünya maddi olmayan kültür mirasları listesine dahil edilen ilk bayram oldu. Bayram için resmi tatil de ilan edildi.

Ejder kayıkları yarışması

Çin'in güneyinde bulunan Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerinde, ejder kayıkları yarışmalarının düzenlenmesi de Duanwu Bayramı'nın önemli unsurlarından biridir.

Efsaneye göre, bu gelenek de şair Qu Yuan'la ilgilidir. Halk Qu Yuan'ın kendini nehre attığını duyunca onu kurtarmak için hemen kayıklarla olay yerine yetişmeye çalışmış. Daha sonra bu hikâye Duanwu Bayramı'nda ejder kayıkları yarışması düzenleme geleneği haline geldi.

Çin Ay Takvimi'ne göre, her yıl 5. ayının 5. günü nehir ve göllerde düzenlenen ejder kayıkları yarışması, görkemli bir bayram şenliğidir. Bazı yerlerde 50-60 ejder kayığı birden yarışmaya katılır. Her kayığın başında, değişik şekillerde, tahta üzerine oyulan rengârenk ejder başı bulunur. Her kayıkta davul ve gong sesleri göğü çınlatır, yarışmacıların haykırışları birbirine karışır, kayıklar birbirlerini kovalayarak yarışır, sahilde de renkli bayraklar dalgalanır.

İzleyicilerin tezahüratlarıyla birlikte çekişmeli ejder kayıkları yarışması, Duanwu Bayramı'nın coşkusunu artırır.

Duanwu'daki kutlamalar giderek zenginleşiyor. Kimileri ailelerini ziyaret etmeye, kimileri turistik mekânlara, müzelere gidiyor. Hatta bazı vatandaşlar birkaç gün izin alıp bayramı hafta sonuyla birleştirip yurtdışına seyahat ediyor. Sadece Shanghai ve Jiangsu'nun bulunduğu Yangtze Deltası'nda trenle 10 milyondan fazla turistin seyahat etmesi bekleniyor.

Yolunuz Çin'e düşürse, mutlaka Zongzi ve Duanwu Bayramı'na özgü diğer yiyeceklerin tadına bakmayı ihmal etmeyin, ejder kayıkları yarışmasını da atlamayın! Asla pişman olmayacaksınız.