Ticaret savaşında "nadir" bir kart: Toprak elementleri!

Çin'de reformun mimarı Deng Xiaoping, 1992 yılında şöyle diyor: "Ortadoğu'nun petrolü, Çin'in nadir toprak elementleri var." (中东有石油，中国有稀土。)

Peşi sıra ekliyor: "Stratejik olarak bunu iyi kullanmalıyız."

Nadir toprak elementleri, Çin-ABD geriliminde yepyeni bir cephe olarak son günlerde dikkat çekiyor. Çin'in küresel arzda egemen olduğu stratejik hammaddelerin, ABD'ye karşı bir tedbir olarak kullanılıp kullanılmayacağı merak konusu.

ABD'nin Huawei ile birlikte 70 Çinli şirketi kara listeye almasının ardından, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in –baş müzakereci Liu He'yı da yanına alarak- bir nadir toprak elementi firmasını ziyaret etmesi, dünya medyasında bu konuda bir hazırlık olarak yorumlandı.

Çin Ulusal Reform ve Kalkınma Komisyonu'ndan bir yetkili, aynı günlerde Xinhua haber ajansı muhabirinin "Nadir toprak elementlerini ticaret savaşında bir karşı silah olarak kullanacak mısınız?" sorusuna şöyle yanıt verdi: "İhraç ettiğimiz bu ürünlerin Çin'e baskı aracı olarak kullanıldığını görmek istemiyoruz."

Nadir toprak elementlerinin ABD'ye karşı bir hamle olarak kullanılabileceğine işaret eden Halkın Günlüğü gazetesinde çıkan yazıdaysa, "Sonra uyarmadın deme" denilerek, Çin'in kalkınma hakkını koruma kabiliyetinin küçük görülmemesi isteniyordu.

Nadir toprak elementleri - Endüstriyel katalizörler

17 adet nadir toprak elementi "endüstriyel katalizörler" olarak görülüyor, ABD'nin iPhoneları, Teslaları, savaş uçakları bunlarla çalışıyor. Akıllı telefonun titreşimi, ekran ışığının yanması, bu elementler sayesinde mümkün oluyor. Çin, dünyada nadir toprak elementlerinin en büyük üreticisi, bu alanda ABD'nin yıllık ihtiyacının %80'ini Çin karşılıyor.

ABD, nadir toprak elementlerinde Çin'e bu bağımlılığı azaltacak adımları atıyor, ancak bu geceden sabaha olacak iş değil. Financial Times'da çıkan bir analize göre, nadir elementlerin işlenmesi alanında yabancı şirketlerin Çin'i yakalamaları en az 2 yıl sürebilir. Çin bu süreçte pek çok ileri teknoloji Amerikan şirketine kabus yaşatabilir.

Nadir toprak elementlerinde ABD'nin tek işletmesi California merkezli MP Materials. Şirketin yöneticisi Litinsky'in, geçen hafta CNBC'ye yaptığı açıklamaya bakıldığında, oldukça dertli olduğu görülüyor. Şirket her yıl 50 bin ton nadir toprak hammaddesini işlenmesi için Çin'e gönderiyor. "Çin dışında kimsede arıtma kapasitesi yok" diyor Litinsky.

Esasen nadir toprak elementlerinin ticaret geriliminin konusu olması çok da yeni bir gelişme değil; Çin, karşı tarifeler koyduğu dönemde nadir toprak elementleri ithalatına da yüzde 25 gümrük tarifesi uygulamıştı, California'daki Mountain Pass'te elementleri çıkarıp Çin'e gönderen MP Materials, bu özel misillemeden etkilenen tek ABD şirketi oldu.

Tarife dışı tedbirler

Çin son günlerde giderek artan dozda tarife dışı tedbirlere başvuruyor. FedEx hakkında hatalı teslimat gerekçesiyle açılan soruşturma, yabancı şirketler için güvenilmez şirketler listesinin hazırlanması, ticaret gerilimine dair Çin'in tutumunun resmiyete döküldüğü beyaz kitabın yayınlanması ve son olarak Eğitim Bakanlığı'nın ABD'de okumayı düşünen Çinli öğrencilere yönelik uyarısı, dikkat çeken bazı adımlar.

Çin bir yandan ABD ile gerilimi sadece ticari ve ekonomik sorunlar dairesinde sınırlı tutmaya çalışırken, diğer yandan gerilimin diğer alanlara yayılması halinde, gerekli karşılıkları vereceğini de göstermiş oluyor.

(Emre DEMİR)