Yurtsever bir şairi anma bayramı: Duanwu

Bugün Çinliler için özel bir gün, Çin'de her ailenin sofrasında bugüne özel bir yiyecek yer alıyor: Adı Zongzi! Çünkü bugün Duanwu Bayramı, Zongzi ise bayrama ait özel bir yemek türü.

Çin'de süpermarket ve pazarlarda bir ay önceden su kamışı yaprakları ve Zongzi satılmaya başlandı.

Benim annem 10 gün önce ameliyat oldu, ama ameliyattan önce su kamışı yaprakları alıp 50 adet Zongzi yaptı ve buzdolabına koydu, çünkü Zongzi'yi çok seven kızı, yani ben memleketime dönüp ona eşlik edecektim. Annem ne olursa olsun kızının sevdiği Zongzi'yi sofradan eksik edemezdi!

Peki, Çin Ay Takvimi'ne göre yılın 5. ayının 5. günü Duanwu Bayramı'nda biz Çinliler neden Zongzi yiyoruz?

Duanwu, Bahar Bayramı ve Güz Ortası Bayramı'yla (Ay Bayramı) birlikte "Çin'in üç büyük geleneksel bayramı"ndan biri olarak kabul ediliyor.

Bayram neden "Duanwu" olarak adlandırıldı?

Duan (端) ilk, Wu ise beş (五) ve gün ortası (午) anlamına geliyor. (İki Wu kelimesi birbirinin yerine kullanılabilirdi.) Tarihte 5. aya "Wu Ayı", 5. ayın ilk günlerine "Duan" günleri deniyordu, bu nedenle 5. ayın 5. günü "Duanwu Bayramı" veya "Çifte Wu Bayramı" olarak adlandırılıyordu. Bu yılın Duanwu Bayramı, yarın kutlanacak.

Duanwu Bayramı'nın kaynağı hakkında muhtelif açıklamalar var. Bazıları, Duanwu Bayramı'nın eski çağlardaki "Xiazhi" (21 veya 22 Haziran, güneş ışınlarının en uzun olduğu gün) hakkındaki geleneklerden kaynaklandığını, bazıları ise çok eski zamanlarda Yangtze Nehri boyunca yaşayan insanların ejder totemine inanmalarıyla alakalı olduğunu savunuyor. Ancak halk arasında en yaygın inanış Duanwu Bayramı'nın eski yurtsever şair Qu Yuan'ı anmak için oluşturulduğu biçimindedir.

M.Ö. 3. yüzyıldaki Chu devleti döneminde yaşamış olan Qu Yuan, vatanının düşmanlar tarafından işgal edilmesine çok üzülmüş ve kendisini 5. ayın 5. günü Miluo Nehri'ne atarak intihar etmiş. Bundan sonra halk vatansever şair Qu Yuan'ı anmak için nehre yapışkan pirinç dolu bambu parçaları atmaya başlamış. Daha sonra, içinde pirinç olan bu bambu parçaları Zongzi haline getirilmiş.

Bayramın olmazsa olmazı Zongzi

Zongzi yemek, Duanwu Bayramı'nın önemli geleneklerinden biri. Çok eskiden "Jiaoshu" olarak da adlandırılan Zongzi, içinde yapışkan pirinç bulunan, saz veya bambu yapraklarıyla sarılı ve ince iplikle dörtgen ya da yastık şeklinde bağlanmış ve suda pişirilerek servis edilen bir yemektir.

Duanwu Bayramı'nın arife akşamı her aile Zongzi hazırlayarak pişirir. Zongzi ayrıca hediye olarak da verilebilir. Duanwu Bayramı sırasında insanlar karşılıklı ziyaretlerde birbirlerine kendi yaptıkları Zongzi'ları hediye eder.

Duanwu Bayramı'nda yenen yemekler arasında Zongzi'den başka Çin'in bazı bölgelerine özgü yemek ve içecekler var. Örneğin tuzlanmış ördek yumurtası yemek ve kırmızı zırnık (Xionghuang) içkisi içmek, halk arasında kötülükten korunma yöntemleri olarak sürdürülegelmiştir.

Bayram etkinlikleri

Yiyecek içecek kültüründen başka, Duanwu Bayramı'nın kendine özgü süs gelenekleri de vardır.

Bayram günü, her aile kapısının önüne pelin otu (Ai Cao) ve su kamışı (Cao Pu) asar. Pelin otu ve su kamışı, ilaç amaçlı kullanılan iki çeşit ottur. Bu otlar, bir yandan kötülükten korunmak, diğer yandan yaz mevsiminin başlarında havanın çok yağışlı ve nemli olması nedeniyle çoğalan zehirli böcekleri engellemek için asılır.

Bunun yanı sıra Duanwu Bayramı sırasında insanlar "100 yıl yaşasın" diye çocukların bileğine beş renkli iplik dolar; kaplan ve kabak şeklinde, içlerinde parfüm bulunan küçük kokulu çantalar dikilerek ipek ipliklerle çocukların elbiselerine bağlanır. Ayrıca çocuklara kaplan başı şeklinde ayakkabılar ve üzerinde kaplan figürü bulunan nakışlı önlükler giydirirler. Bütün bu gelenekler, çocukların huzurlu, güvenli ve sağlıklı büyümesini sağlamak adına yapılır.

Çin'in güneyinde bulunan Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerinde, ejder kayığı yarışmalarının düzenlenmesi de Duanwu Bayramı'nın önemli unsurlarından biri.

Efsaneye göre bu gelenek de şair Qu Yuan'la ilgili. Halk Qu Yuan'ın kendini nehre attığını duyunca onu kurtarmak için hemen kayıklarla olay yerine yetişmeye çalışmış. Daha sonra bu hikâye Duanwu Bayramı'nda ejder kayığı yarışması geleneği haline geldi.

Çin Ay Takvimi'ne göre her yıl 5. ayın 5. günü nehir ve göllerde düzenlenen ejder kayığı yarışması, görkemli bir bayram şenliğidir. Bazı yerlerde 50-60 ejder kayığı birden yarışmaya katılır. Her kayığın başında, değişik şekillerde, tahta üzerine oyulmuş rengârenk ejder başları bulunur. Her kayıkta davul ve gong sesleri göğü inletir, yarışmacıların haykırışları birbirine karışır, kayıklar birbirlerini kovalarcasına yarışır, sahilde de renkli bayraklar dalgalanır. İzleyicilerin "hurra" sesleriyle birlikte ejder kayıkçıları Duanwu Bayramı'nın coşkusunu artırır.

Yolunuz Çin'e düşürse mutlaka Zongzi'nin ve Duanwu Bayramı'na özgü diğer yiyeceklerin tadına bakmayı ihmal etmeyin, ejder kayığı yarışmasını da atlamayın! Asla pişman olmazsanız…