Yuan Dan (Yeni Yıl) gününün 4000 yıllık tarihi var

  2018-01-01 15:52:50  cri

1 Ocak, Miladi takvime göre yeni yılın ilk günü. Çinliler 1 Ocak gününü daha geniş bir şekilde Çince adıyla Yuan Dan sözcüğüyle ifade eder.

Yuan ilk; Dan ise gün anlamındadır. Yuan Dan "ilk gün" yani "yeni yıl" demektir. Yuan Dan sözcüğü ilk kez, Çin tarihinin ansiklopedisi olarak kabul edilen "24 Tarih Kitabı"ndan biri olan "Jin Shu"da geçiyor, sözcüğün anlamı 4 bin yıldır değişmemiş.

Tarihte Yuan Dan farklı tarihlerde kutlanıyordu

Çin tarihinde Yuan Dan aslında sabit bir gün değildi, farklı tarihlerde kutlanıyordu. Çok eski zamanlarda Yuan Dan, Ay Takvimi'ne göre yılın son ayı veya 10. ayının ilk günüydü. Han Hanedanı (M.Ö.202-M.S. 220) imparatoru Wudi (M.Ö.156-87) döneminde Ay Takvimi'ne göre 1. ayın 1. günü Yuan Dan olarak belirlendi. 1912 yılına gelindiğinde Çin Cumhuriyeti miladi takvime göre 1 Ocak gününü Yuan Dan olarak kabul etti. 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) kurulduktan sonra 1 Ocak yeniden yeni yılın ilk günü ilan edildi.

Yeni yılın başlangıcı olan Yuan Dan, "3 Huang 5 Di" dönemindeki hükümdarlardan biri olan Zhuanxu'dan kaynaklanıyor. "Jin Shu" adlı tarih kitabına göre Zhuanxu, ilk ayı Yuan Yue, ilk günü Yuan Dan olarak adlandırdı.

Song Hanedanı'nda (960-1279) Wu Zimu'nun derlediği "Meng Liang Lu" adlı kitapta, "Ay Takvimi'ne göre ilk ayın ilk günü, Yuan Dan'dır, halk dilinde yeni yıldır. Bir yılın bayram düzeni Yuan Dan'la başlar" diye yazıyordu.

Wudi dönemine kadar, Yuan Dan, farklı hesaplama yöntemleri nedeniyle farklı tarihlerde kutlanmıştı. Xia Hanedanı (M.Ö.21.-16. yüzyıl) ilk ayın, Shang Hanedanı (M.Ö.1600-1046) döneminde 12. ayın, Zhou Hanedanı (M.Ö.1046-256) döneminde 10. ayın ilk günü Yuan Dan olarak belirlenmişti. İlk İmparator Qin Shihuang (M.Ö.259-210), Çin'i birleştirdikten sonra yine 10. ayın ilk gününü Yuan Dan olarak korudu. Wudi döneminden Qing Hanedanı'nın (1644-1912) yıkılışına kadar, ilk ayın ilk günü Yuan Dan olarak kaldı.

1911 yılında Sun Yat-sen'in öncülüğünde başlatılan Xinhai Devrimiyle Qing Hanedanı yıkıldı, yerine Çin Cumhuriyeti kuruldu. Cumhuriyetin valileri başkent Nanjing'de toplantı düzenleyerek, Miladi takvimi kullanma kararı alındı, Ay Takvimi'ne göre 1. ayın 1. günü Bahar Bayramı, 1 Ocak günü Yuan Dan olarak adlandırıldı. Ancak karar açıklanmadı. Miladi takvimin kullanımı 1912 yılında başladı.

27 Eylül 1949'da düzenlenen ilk Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı'nda ÇHC'nin kurulmasının yanı sıra, Miladi takvimin kullanılması kararlaştırıldı. Yuan Dan, 1 Ocak gününe sabitlendi. Miladi takvim ve Ay Takvimi'ne ait iki yeni yılın birbirinden ayırılması için Ay Takvimi'ne göre ilk ayın ilk gününün ismi Bahar Bayramı olarak değiştirildi.

Yuan Dan'la ilgili efsane

Bu efsaneye kulak vermek için, günümüzden 4 bin yıl önceye, Yao-Shun dönemine gidiyoruz...

Hükümdar Yao ülkesini yönetirken, var güçle halkına hizmet etmiş, hayır işleri yapmış ve halk tarafından çok sevilmiş. Ancak Yao'nun oğlu beceriksiz biriymiş, bu nedenle Yao iktidarı oğluna değil, yetenekli olan Shun'a teslim etmiş. Yao, Shun'u "Bundan sonra yönetimde görev değişimini titizlikle ve liyakatle yapacaksın, böylece öldükten sonra endişelenmeyeceğim." diye uyarmış.

Shun yaşlanınca tahtı selle mücadelede zafer kazanan Yu'ye teslim etmiş. Yu de halk tarafından çok sevilen ve destek alan yetenekli ve dürüst bir hükümdarmış.

Daha sonra insanlar, gök, toprak ve Yao'nun anıldığı günü, yılın başlangıç günü olarak görmeye başlamış ve Yuan Dan adını koymuş. İşte ilk çağlardaki Yuan Dan efsanesi böyle ortaya çıkmış.

Yuan Dan etkinlikleri

Çin tarihinde Yuan Dan gününde hükümdarlar kutlama ve anma etkinlikleri düzenlerdi; tanrılara tapma, ataları anma, kapının iki yanına Chunlian adı verilen bahar beyitleri yapıştırmak, kırmızı kağıda mutluluk anlamındaki Çince karakter Fu'yu yazmak, ejderha dansı... Halk arasında ataları anma, Chunlian yapıştırma, çatapat patlatma, yeni yılı karşılama, birlik yemeği yeme gibi adetler oluşturuldu.

Bugün Yuan Dan günü resmi tatildir, ancak Bahar Bayramı'yla kıyaslandığında önemi nispeten azdır. Hükümet kuruluşları ve işletmeler kolektif şekilde etkinlik düzenlerken, halk arasında pek çok etkinlik görülmez.