En uzun gece, en kısa gün: Kış Gündönümü (Dong Zhi 冬至)

Çincede Dong Zhi olarak adlandırılan Kış Gündönümü 22 Aralık'ta kutlandı.

Dong Zhi, geleneksel ay takviminde 24 sezondan biri ve yılın son sezonudur, aynı zamanda Çinlilerin geleneksel bayramlarından biridir. Dong Zhi'den sonra yılın en soğuk günleri başlar, günler uzar, geceler kısalır.

Dong Zhi sezonu genellikle Aralık ayının 22 veya 23'üne denk gelir.

Dong Zhi'nin kaynağı

2 bin 700 yılı aşkın süre önce, Çin'de İlkbahar ve Sonbahar döneminde (M.Ö.770-476) Çinlilerin ataları, Tugui adlı bir zaman ölçme cihazıyla "Dong Zhi" gününü belirledi. Dong Zhi, 24 sezon arasında en erken belirlenen sezon olmasıyla da önem arzeder.

Çincede "zhi" uç ve son nokta anlamındadır. Bu karakter, hava ısısının Dong Zhi gününde en düşük dereceye inmesi anlamına gelmiyor; yerkürenin güneşin etrafında dönüşündeki konumuna işaret ediyor. Kuzey yarımkürede yaşayan insanlar için Dong Zhi günü, gecenin en uzun veya günün en kısa olduğu gündür. Dong Zhi'den sonra günler uzar.

Dong Zhi gününün kutlanması, 1800 yıl önce Han Hanedanı (M.Ö. 202-M.S. 220) döneminde başladı.

Eski Çinliler, Dong Zhi sezonunu, havanın ısınacağının habercisi görüyor ve geleneksel Çin düşüncesinin temelindeki Ying'den Yang'a geçişi sağlayan tanrısal bir dönüşüm olarak addediyordu.

Gök (Cennet) Tapınağı'nda törenler yapılırdı

Eski kayıtlara göre, Dong Zhi gününde imparator nazırlarıyla birlikte beş gün müzik dinler, halk da evlerinde çalgı çalarmış. Dong Zhi gününde imparator gökbilimi ve takvim bilen uzmanları çağırarak takvimi inceler, ayrıca göğe tapınma etkinlikleri düzenlermiş. Bugün dünyaca ünlü Beijing Gök (Cennet) Tapınağı, imparatorun Dong Zhi gününde göğe tapınma etkinliklerini düzenlediği bir yerdi.

Eski zamanlarda, Dong Zhi gününde çok neşeli geçen bir "kışı karşılama" geleneği olduğu görülüyor.

Dong Zhi sabahı insanlar erkenden kalkar, yediden yetmişe kadar herkes şık ve temiz elbiselerle birbirlerini ziyaret ederdi.

Şimdi bile Çin'in bazı bölgelerinde Dong Zhi günü bayram olarak kutlanıyor. Çin'in kuzeyinde yaşayan insanlar, Dong Zhi gününde koyun keser, Jiaozi ve Huntun gibi yemekler yer, güney Çinliler ise makarna ve pirinç çöreği yerler.

Ayrıca Dong Zhi gününde gök ve ataları anma töreni düzenlenir.

Dong Zhi'ye özgü yemek türü: Çin mantısı Jiaozi

Jiaozi, yani Çin mantısıyla ilgili ilginç bir hikâye var.

Henan eyaletinde doğan hekim Zhang Zhongjing bir süre Hunan eyaletinin Changsha kentinde görev yapmış. Görev süresi dolunca memleketine dönmüş. Lapa lapa kar yağan bir gün memleketi Nanyang'a varmış. Fakir insanların soğuk havada çok ince giydiğini ve çok sayıda insanın kulaklarının donduğunu gören Zhang çok üzülmüş. Hemen kentin bir kapısında çadır kurarak, koyu eti, biber ve bazı ilaçları, suyla dolu bir tencere içine atıp pişirmiş, sonra etleri çıkarıp bir çeşit yufka içine sarıp kulak şeklinde bir çeşit yemek yapmış, sonra tekrar çorba suyuna atıp haşlamış. Şifalı bu yemeği yedikten sonra yoksul ahalinin kulakları hemen iyileşmiş. Ondan sonra insanlar Dong Zhi gününde kulak şeklindeki yemek, yani Jiaozi yapıp yemeğe başlamış. Dongzi gününde Jiaozi yiyen biri, tüm kış soğuk hissetmez denir...

Jiaozi genellikle Çin'in kuzeyinde yenen bir yemek türü, diğer bölgelerde farklı yemekler yenir. Örneğin Yangtze Nehri'nin aşağı kesiminde kırmızı fasulye ve yapışkan pirinçle pişirilen pilav yenir, yine pirinçle yapılan içkiler içilir.

Söylentiye göre, bir nehrin tanrısı Gonggong'un serseri bir oğlu varmış, çok kötü şeyler yaparmış. Dong Zhi gününde ölen bu adam hayalete dönüşüp halka zarar vermeye devam etmiş, ancak bu, kırmızı fasulyeden korkan biriymiş. Bu nedenle insanlar Dong Zhi'da kırmızı fasulyeli pilav yermiş.

Anhui eyaletinin başkenti Hefei'de mutlaka yumurtalı makarna yenir. Damlayan suyun derhal buz tuttuğu kış gününde makarna yemek, insanları sıcak tutar.

Çincede bir atasözü var; "Dong Zhi makarnası yendikten sonra her gün bir ip uzar." Bu söz, insanların güneşli, Yang etkenleriyle dolu günlere özlemini yansıtıyor.

Dong Zhi'da "dokuz saymak" ne demek?

Dong Zhi, Çin'de halk arasında "Jiaojiu" olarak da adlandırılır. İnsanlar o günden itibaren "dokuz sayma"ya başlar.

Her dokuz gün bir dönem oluşturuyor, ilk dokuz gün "ilk dokuz" olarak adlandırılır.

Dong Zhi "ilk dokuz"un ilk günüdür. Toplam dokuz dönemden oluşan bir döngü vardır. Dokuz çarpı dokuz, yani 81 gün sonra, "şeftalı çiçekleri açar", hava da ısınmaya başlar.

Halk arasında Dong Zhi'den sonraki hava değişimlerine işaret eden şu tekerleme meşhurdur:

"İlk ve ikinci dokuz soğuktan el çekmez; üçüncü ve dördüncü Dokuzda kedi ve köpekler donar; beşinci ve altıncı Dokuzda söğütler filizlenir; yedinci Dokuzda donmuş nehir suyu erir; sekizinci Dokuzda kuşlar döner; dokuzuncu Dokuzda bahar gelir, hava ısınmaya başlar ve çiçekler açar."

Çin'de halk arasında Dong Zhi gününden itibaren "Dokuzuncu Dokuz-Kışın Bitiş Resmi"ni çizme geleneği de yaygındır.

Önce renksiz bir erik dalı ve üzerine 81 çiçek çizilir. Bu, Dong Zhi günüyle başlayan 81 günü gösterir. Dong Zhi gününden sonra her gün bir çiçek boyanır ve 81 çiçek boyandıktan sonra bahar gelir. Bazı insanlar çiçekleri boyarken çok ince düşünerek hava bulutluysa çiçeğin yukarı kısmını, güneşliyse alt kısmını, rüzgârlıysa sol kısmını, yağışlıysa sağ kısmını, karlıysa orta kısmını boyar. Böylece 81 gün sonra bu resim enteresan bir hava durumu çizelgesi haline gelir.